Anadolu sahası halk anlatılarında oyunbaz figürü: Analitik psikoloji yaklaşımıyla yapısal ve işlevsel bir inceleme
The playful figure in Anadolian folk narratives: A structural and functi̇onal analysis with an analytical psychology approach
- Tez No: 944081
- Danışmanlar: PROF. DR. AYNUR KOÇAK
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Halk Bilimi (Folklor), Türk Dili ve Edebiyatı, Folklore, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yıldız Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 227
Özet
Bu tez çalışmasında, Anadolu sahası Türk halk anlatılarındaki oyunbaz kahramanlar, analitik psikoloji yaklaşımıyla yapısal ve işlevsel olarak incelenmiştir. Üç bölümden oluşan tezin ilk bölümünde, figürün iyi ve karanlık olabilen doğasını bütüncül şekilde temsil edebilecek terim olarak“oyunbaz”adlandırması sunulmuştur. Figüre, oyunbaz teriminin uygun görülmesinde belirleyeci olan faktörler, oyun kuramları ve Türk halk kültüründe oyunun önemi üzerinden izah edilmiştir. Akabinde dünyada ve Türkiye'de, oyunbaz figürü üzerine kaleme alınmış özgün çalışmalar hakkında bilgi verilmiştir. İkinci bölümde, temel amaç oyunbaz kahramanların diğer kahramanlardan ayrışan doğalarını, analitik psikoloji yaklaşımıyla ortaya çıkarmaktır. Bu sebeple sıradan anlatı kahramanlarının bireyleşme döngüsü ve doğuştan oyunbaz anlatı kahramanlarının psişe doğrusu, iki farklı anlatı üzerinden tahlil edilip ortaya konmuştur. Oyunbaz kahramanlar, iyi ve kötü olabilen iki belirgin doğaya sahiptir. Tezin üçüncü bölümde, Anadolu sahasındaki oyunbaz kahramanlar, analitik psikoloji yaklaşımıyla temelde“doğuştan oyunbaz anlatı kahramanları”ve“sonradan oyunbaz anlatı kahramanları”olmak üzere iki ana başlık altında kategorize edilmiştir. Doğuştan oyunbaz anlatı kahramanları kendi içinde“karanlık, ahmak oyunbazlar”ve“iyi, bilge oyunbazlar”alt başlıklarına ayrılmıştır. Her bir alt başlıkta tip özelliği gösteren anlatı kahramanları ve tip özelliği göstermeyen kahramanlar ayrı ayrı değerlendirilmiştir. Doğuştan oyunbazlık için merkezdeki kahramanının psişe yapısının anlatının serim-düğüm-çözüm bölümlerinde istikrarlı şekilde korunması ve dolaylı eylemsellik sergilenmesi kriterleri belirlenmiştir. Sonradan oyunbazlık da ise merkezdeki kahramanın başlangıçta bireyleşme döngüsüne girmesi ve döngüyü“oyunbazlık hünerini öğrenmesi”yahut“oyunbazlığını aktive ederek”tamamlaması kriterleri referans alınmıştır. Tüm kriterler ve sınıflandırma, Anadolu sahası Türk halk anlatılarındaki oyunbaz kahramanlar üzerinden tarafımızca belirlenmiştir.
Özet (Çeviri)
In this thesis, the playful heroes in the Anatolian Turkish folk narratives were examined structurally and functionally with an analytical psychology approach. In the first part of the thesis consisting of three parts, the term“playful”was presented as a term that could represent the good and bad nature of the figure in a holistic way. The factors that determined the appropriateness of the term playful for the figure were explained through game theories and the importance of play in Turkish folk culture. Then, information was given about the original studies written on the playful figure in the world and in Turkey. In the second part, the main purpose is to reveal the nature of playful heroes that differentiate them from other heroes with the analytical psychology approach. For this reason, the individuation cycle of ordinary narrative heroes and the psyche line of innately playful narrative heroes are analyzed and presented through two different narratives. Playful heroes have two distinct natures that can be good and bad. In the third section, the playful heroes in the Anatolian area are categorized under two main headings as“innate playful narrative heroes”and“later playful narrative heroes”presented with the analytical psychology approach. Innate playful heroes can be divided into the subheadings of“dark, nitwit playful heroes”and“good, wise playful heroes”. In each subheading, the narrative heroes showing type characteristics and non-type heroes were evaluated separately. For innate playfulness, the criteria for the central hero to maintain his personality characteristics throughout the introduction-development-conclusion and to show indirect actions were determined. In order to become playful later, the criteria for the central hero to initially enter the individuation cycle and then to complete the cycle by“learning acting skills”or“activating his acting”were taken as reference. All programs and results were determined by us based on the actor heroes in Turkish folk narratives in the Anatolian area.
Benzer Tezler
- Anadolu sahası Türk halk masalları ve halk hikâyelerinde 'Su' motifi
'Water' motives in Turkish folk tales and folk stories in the field of Anatolia
EMİNE EROĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Türk Dili ve EdebiyatıOndokuz Mayıs ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. CAFER ÖZDEMİR
- Anadolu sahası Türk halk masallarında fiziksel engellilik
Physical disability in Turkish folk tales of the Anatolian area
ALİ ÖZTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Halk Bilimi (Folklor)İstanbul ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ZEHRA HAMARAT YARDIMCI
- Anadolu sahası Köroğlu anlatılarında tema ve ezgi meselesi
Theme and theme song in Anatolian Köroğlu narratives
SERDAR ERKAN
Doktora
Türkçe
2012
Halk Bilimi (Folklor)Hacettepe ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. METİN ÖZARSLAN
- Anadolu sahası hayvan masallarında mitolojik unsurlar üzerine bir araştırma
A research on mythological elements in Anatolian field animal tales
NURDAN YEŞİLYURT
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Halk Bilimi (Folklor)Bartın ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ŞERİFE SEHER EROL ÇALIŞKAN
- Midyat'ta halk hekimliği
Folk medicine in Midyat
FATİH ALGAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Halk Bilimi (Folklor)Niğde Ömer Halisdemir ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FARUK ÇOLAK