Ebû Saîd Muhammed El Hâdimî'nin kelâmi görüşleri
Ebû Saîd Muḥammad al-Ḥādimī's kalām views
- Tez No: 944577
- Danışmanlar: PROF. DR. İSMAİL ŞIK
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Kelâm, Ehl-i sünnet, Mâtürîdî-Hanefî, Hâdimî, el-Berîka, Kalam, Ahl al sunna, Māturīdī–Hanafī, Ḥādimī, al Barīka
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Çukurova Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 220
Özet
Ebû Saîd Muhammed el-Hâdimî (1701-1762), 18. yüzyılda yaşamış, Osmanlı medrese geleneği içerisinde yetişmiş çok yönlü bir ilim adamıdır. Kendisi Ehl-i sünnet'in Hanefî-Mâtürîdî ekolüne mensup olup sûfî yönüyle de tanınmıştır.“Ebu Said el-Hâdimî”künyesiyle meşhur olan Hâdimî, çeşitli kaynaklarda“Büyük Hâdimî”,“Nakşibendi”,“Konevî”ve“Hüseynî”gibi nispetlerle de anılmış, ayrıca“Mevlânâ Müftî”lakabını da almıştır. Hâdimî, eserlerinde kelâm ilminin mebâdî ve mesâiline dair birçok konusunu tartışmıştır. Yapılan bu çalışmada kendisinin kelâmî görüşleri; varlık, bilgi, ilâhiyyat, nübüvvet ve âhiret altında değerlendirilmiştir. Hâdimî, varlık kavramını“şey”ve“vücûd”kelimeleri üzerinden açıklamıştır. Yüce yaratıcıyı zorunlu varlık (vâcibu'l-vücûd) olarak kabul eden Hâdimî, diğer bütün varlıkları mümkin varlıklar olarak değerlendirerek bunları sınırlı görmüştür. Vâcibu'l-vücûdu mutlak kabul etmiş, O'nu kendi zâtıyla kâim ve her türlü tartışmanın ötesinde bir varlık olarak tasvir etmiştir. Ona göre, tüm hâdis varlıklar Allah'ın takdiri, ilmi, iradesi ve kazâsıyla gerçekleşmiştir. Hâdimî'ye göre bilgi,“zât-araz”ilişkisi temelinde şekillenmektedir. Zât ve araz arasındaki bu bağlantıdan ortaya çıkan şey, bilgiyi oluşturur. Ona göre zorunlu varlık olan vâcibü'l-vücûd, aynı zamanda zorunlu bilginin de kaynağıdır. Gerçek bilgi, bu zorunlu varlığın bilinmesiyle mümkündür. Bilginin oluşumunda kalp ve akıl önemli bir yer tutar. O, bilginin kaynaklarını; duyular, haber-i sadık ve akıl olarak ifade etmektedir. Hâdimî'nin düşüncesine göre, Allah'ın zatıyla kâim olan kadîm sıfatları, ne O'nun aynıdır ne de O'nun gayrıdır. Hâdimî, imanı tasdik ve ikrar üzerine temellendirir ve tasdik olmadan imanın gerçekleşemeyeceğini savunur. Tasdik olmaksızın yalnızca ikrar veya bilmek imanın şartları için yeterli değildir. Küfür ise, ya bir mü'minin sahip olması gereken imandan yoksunluk hâlidir ya da imanın karşıtı bir durumdur. Aynı zamanda küfür, sadece inançla ilgili değil ahlakla da ilişkilidir. Hâdimî'ye göre peygamberler, Allah'ın özenle seçtiği ve özel niteliklerle donattığı erkek kullardır. Peygamberler, Allah'ın vahyi ile eğitilmiş ve mucizelerle desteklenmektedir. Onlar cehaletten ve her türlü olumsuzluktan mâsum olup Allah'ın tam koruması altındadırlar. Peygamberliğin en önemli alâmetleri mucizeler ve ilâhî kitaplardır. Hâdimî, Ahiret hayatının evreleri olan; ba's, mizan, kitap, hesap, sırat, havz, Cennet ve Cehennem gibi Ahiret hallerinin hepsini hakikat olarak kabul eder. Ancak kabir azabının nasıl gerçekleşeceği konusunda tam bir ittifak olmadığını belirtir. Hâdimî, kelâm konularını açıklarken hem aklî hem de naklî delilleri esas alarak, bunları mantık ilkeleri çerçevesinde ispatlamaya çalışmıştır. Önceki âlimlerin görüşlerinden faydalanarak ve bu görüşleri detaylandırarak kendi fikirlerini geliştirmiştir. Akaid ve kelâmî meseleleri, kelâm ilminin metotlarıyla ele almış konuları gerekçelendirerek ve usul kaideleri çerçevesinde açıklamalar yapmıştır.
Özet (Çeviri)
Ebû Sa'îd Muhammed al-Ḥâdimî (1701-1762) was a versatile scholar of the 18th century, nurtured within the Ottoman madrasa tradition. He belonged to the Ahl al-Sunna's Ḥanafī–Māturīdī school and was also known for his Sufi orientation. Famous by his teknonym“Ebu Said al-Ḥâdimî,”he appears in various sources under epithets such as“al-Ḥâdimî al-Kabīr”(the Great Ḥâdimî),“al-Naqshbandī,”“al-Qunawī,”and“al-Ḥusaynī,”and he additionally bore the honorary title“Mevlânâ Muftī.”Ḥâdimî discusses in his works many subjects concerning the principles (mabāḍī) and issues (masā'il) of the science of kalām. In the present study, his kalām views are evaluated under the headings of existence, knowledge, theology, prophethood and the hereafter. Ḥâdimî explains the concept of existence through the terms“shay'”(thing) and“wujūd”(being). Accepting the Supreme Creator as a Necessary Being (wājib al‑wujūd), he regards all other existents as Possible Beings (mumkināt), and thus limited. He conceives the wājib al‑wujūd as absolute, describing Him as self‑subsisting (qā'im bi‑dhātihī) and a reality beyond all dispute. According to Ḥâdimî, every contingent being comes into existence by Allah's decree (taqdīr), knowledge, will, and divine ordinance (qaḍā). According to Ḥâdimî, knowledge is structured on the basis of the essence–attribute (dhāt‑arāḍ) relationship. The interplay between essence and attribute gives rise to what constitutes knowledge. For him, the Necessary Being (wājib al‑wujūd) is also the source of necessary knowledge. True knowledge is attainable only through the cognition of this Necessary Being. The heart (qalb) and the intellect ('aql) play key roles in the formation of knowledge. He identifies the sources of knowledge as the senses, reliable reports (Khabar al‑sādiq), and the intellect. In Ḥâdimî's view, the eternal attributes (ṣifāt qadīm) that subsist with God's essence are neither identical with Him nor independent of Him. He grounds faith (īmān) in confirmation (tasdīq) and confession (ikrār), arguing that faith cannot be realized without tasdīq. Without confirmation, mere confession or mere knowledge alone does not satisfy the conditions of true faith. Disbelief, on the other hand, is either the absence of the faith that a believer ought to have or a condition opposed to faith. Moreover, disbelief pertains not only to belief but also to morality. According to al‑Ḥâdimî, prophets are male servants whom God has carefully chosen and endowed with special qualities. They are trained by God's revelation and supported by miracles. They are free from ignorance and all forms of imperfection, and remain under God's complete protection. The most important signs of prophethood are miracles and divine scriptures. Al‑Ḥâdimî accepts as realities all the stages of the hereafter—ba'th (resurrection), mīzān (the scales), kitāb (the record), ḥisāb (accounting), sirāt (the bridge), ḥawḍ (the Pool), Paradise (Jannah), and Hell (Jahannam). However, he observes that scholars have not reached complete consensus on the precise manner of the grave's punishment. Ḥâdimî, when elucidating the topics of kalām, relied on both rational (aqlī) and transmitted (naqlī) proofs and sought to demonstrate them within the framework of logical principles. He drew upon the views of earlier scholars—expanding on their opinions to develop his own ideas. He addressed doctrinal (aqāʾid) and kalām issues using the methodological tools of kalām science, providing reasoned justifications and explanations in accordance with its foundational rules.
Benzer Tezler
- Ebu Said Muhammed El-Hadimi'nin hayatı, eserleri ve tasavvufi görüşler
Abu Said Al-Hadimi's life, works and mistical opinions
MEHMET AYDIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
TarihAnkara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF.DR. ETHEM CEBECİOĞLU
- Ebû Saîd Muhammed el-Hâdimî'nin kaside-i Bürde şerhi ve edisyon kritiği
The critical edition of Ebu Said Muhammed el-Hâdimi's commentary on qaside-i Burde
MUHAMMED ALİ BÜYÜKKELEŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DilbilimSelçuk ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HASAN UÇAR
- Ebû Saîd Muhammed el-Hâdimî'nin hayatı ve ?Mecâm'i'ul ? Hakâik adlı eserindeki metodu
Abu Said al-Hadimi?s life, works and Mecam?i?ul - Hakaik
LÜTFİ AYDIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2007
DinCumhuriyet ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HAKKI AYDIN
- Ebû Saîd Muhammed el-Hâdimî'nin Kitabü'l-Mülahhas Mine'l-Meânî adlı eseri (inceleme ve tahkik)
Hâdi̇m Mohamed Sai̇d's father and abstract book george orwell the word structure
AHMET CAZIR
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
DinFatih Sultan Mehmet Vakıf ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ BULUT
- 18. yüzyıl Osmanlı ilim dünyasında merkezi bilen taşralı mutasavvıf fakih Ebû Saîd Muhammed el-Hâdimî ve fıkhî meselelere yaklaşımı
Abû Saîd Muhammad al Khâdimî: A center-cognizant provincial sufi-fakih in the 18th century Ottoman intellectual sphere and his approach to Islamic legal issues
LUTFULLAH KERİM BİLGİN