Fâtımîler döneminde Sicilya (297-444/910-1052)
Sicily during the Fātimīd period (297-444/910-1052)
- Tez No: 945412
- Danışmanlar: PROF. DR. İRFAN AYCAN, PROF. DR. MEHMET ÖZDEMİR
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İslam Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 656
Özet
IV./X. yüzyılın başlarında Sünnî Ağlebîlerin hüküm sürdüğü İfrîkıyye'de dinî-siyasî bir ihtilâlle iktidara gelen Şiî Fâtımîler, bir önceki asırda yine selefleri tarafından fethedilen Sicilya Adası'nın yeni egemenleri olmuşlar ve 297-336/910-948 yılları arasında adayı merkezden tayin ettikleri valiler vasıtasıyla yönetmişlerdir. Mezkûr yılda valiliğe el-Hasan b. 'Alî b. Ebî'l-Hüseyn el-Kelbî'nin getirilmesiyle Sicilya'nın siyasî rejiminde köklü bir değişiklik meydana gelmiş ve ada Fâtımî Hilâfeti içerisinde nispeten geniş bir salahiyete ve belli ölçüde otonomiye sahip bir Müslüman emîrliği şeklinde yönetilmeye başlamıştır. Fâtımîlerin 358/969 yılında Mısır'a hâkim olmalarıyla bu fiilî statü daha da resmîleşerek; Sicilya Emîrliği hukukî açıdan yine meşruiyetini Kâhire'deki Fâtımî halîfeden alan ancak siyasî bakımdan müstakil bir sınır beyliği hüviyeti kazanmıştır. Nitekim adanın velâyeti artık babadan oğula geçen irsî bir hanedanlığa dönüşmüştür ve dahası bu hanedan şimdi Fâtımî halîfeler tarafından da resmen tanınmaktadır. Adadaki bu Kelbî -dolayısıyla da Fâtımî- egemenliği 444/1052 yılı civarına kadar devam etmiş ve bu tarihten sonra adanın muhtelif bölgelerinde bağımsızlığını ilan eden yerel hâkimler ortaya çıkmıştır. Böylelikle Müslüman Sicilya'da siyasî birlik bozulmuş ve adadaki bu yerel hâkimler arasında çıkan çatışmalar Norman işgalinin başladığı 453/1061 yılına kadar devam etmiştir. Sicilya'da ortaya çıkan bu iç savaş (fitne) dönemi aynı zamanda İfrîkıyye'de hüküm süren Zîrîlerin ada üzerinde söz sahibi olma girişimlerine sahne olmuştur. Adanın Müslümanların elinden tamamen çıkması ise 484/1091 yılını bulmuş ve bu tarihte Sicilya'daki iki buçuk asırlık İslâm hâkimiyeti sona ermiştir. Müslüman Sicilya tarihinin ikinci devresini oluşturan Fâtımîler dönemi, aynı zamanda Orta Akdeniz'de İslâm-Bizans mücadelesinin şiddetlendiği ve bu mücadele ekseninde Fâtımîlerin batıda Endülüs Emevîleri, doğuda Bulgar Çarlığı ve 'Abbâsîler, Sicilya'ya komşu İtalya Yarımadası'nda önceleri Lombard prenslikleri ve sonra (V./XI. yüzyılın ortalarından itibaren) Normanlar gibi devrin güçlü siyasî oluşumlarıyla ya dayanışma ya da çekişme halinde oldukları bir dönemdir. Yine bu dönemde Sicilya Adası'nın siyasî, iktisadî ve kültürel bakımlardan İfrîkıyye ile organik bağlara sahip olduğu ve bu iki ülkeden herhangi birinde meydana gelen bir gelişmenin diğerinde de yankı bulduğu görülmektedir. Kelbîler dönemi ayrıca Sicilyalı Müslümanların siyasî, ekonomik ve kültürel açıdan en parlak dönemini teşkil etmiştir. Bu dönemde Sicilya Emîrliği Güney İtalya'daki askerî faaliyetler neticesinde en geniş sınırlarına ulaşırken, adada sağlam bir vergi sistemi kurularak yerel hazine güçlü tutulmuş; ayrıca Sicilya'nın zengin doğal kaynakları, stratejik konumu ve geniş üretim kapasitesinden faydalanılarak tüm Akdeniz havzasına hitap edecek işlek bir ticaret ağı tesis edilmiştir. Ülkede yükselen refah seviyesi ise Sicilya'da gerek dinî ve müspet ilimlerde uzmanlaşmış gerekse güzel sanatlar, şiir ve edebiyatta ölümsüz eserler ortaya koymuş âlim ve edîblerin yetişmesine imkân sağlamıştır. Başkent Palermo'da bulunan Kelbî sarayı ise bu ilmî ve kültürel faaliyetlerin merkezi olmuştur. Çalışmada ayrıca Fâtımîler döneminde Sicilya'da dinî hayat, toplum yapısı, şehircilik ve mimarî anlayış, ekonomik faaliyetler, toprak sistemi, eğitim-öğretim, sağlık kurumları gibi sosyal ve iktisadî unsurlar da ayrıntılı olarak ele alınmaktadır.
Özet (Çeviri)
At the beginning of the IVth/Xth century the Shiīte Fātimīds, who came to power in a religio-political revolution in Ifrīqiya, where the Sunnīte Aghlabīds ruled, became the new rulers of the island of Sicily, which had been conquered by their predecessors in the previous century. And between the years 297-336/910-948, they governed the island through governors they appointed from the center. With the appointment of al-Hasan ibn 'Ali ibn Abī al-Husayn al-Kalbīd as governor in the mentioned year, a radical change occurred in the political regime of Sicily and the island began to be governed as a Muslim emirate with relatively broad authority and a certain degree of autonomy within the Fātimīd Caliphate. With the Fātimīd domination of Egypt in 358/969, this de facto status became more official and the Emirate of Sicily acquired the identity of a border principality that received its legal legitimacy from the Fātimīd caliph in Cairo, but was also politically independent. In fact, the island's governorship had now become a hereditary dynasty, passed from father to son, and moreover, this dynasty was now officially recognized by the Fātimīd caliphs. This Kalbīd -and therefore Fātimīd- rule on the island continued until around 444/1052, and after this date, local rulers who declared their independence emerged in various parts of the island. Thus, the political unity in Muslim Sicily was broken and the conflicts between these local rulers on the island continued until the Norman occupation began in 453/1061. This period of civil war (fitna) that broke out in Sicily also witnessed the attempts of the Zīrīds, who ruled in Ifrīqiya, to gain influence over the island. The island was completely taken from the hands of the Muslims in 484/1091, and at this date, two and a half centuries of Islāmic rule in Sicily came to an end. The Fātimīd period, which constituted the second era of the history of Muslim Sicily, was also a period when the Muslim-Byzantine struggle intensified in the Central Mediterranean, and the Fātimīds were either in cooperation or in conflict with the powerful political formations of the time, such as the Andalusian Umayyads in the west, the Bulgarian Tsardom and the 'Abbāsīds in the east, and the Lombard principalities and then (from the middle of the Vth/XIth century) the Normans in the Italian Peninsula neighboring Sicily. Again, during this period, it is seen that the island of Sicily had organic ties with Ifrīqiya in political, economic and cultural terms, and that an occurrence in either of these two countries had an echo in the other. The Kalbīd period also constituted the brightest period of Sicilian Muslims in political, economic and cultural terms. During this period, the Emirate of Sicily reached its widest borders as a result of military activities in Southern Italy, while a sound tax system was established on the island and the local treasury was kept strong; in addition, a busy trade network that would address to the entire Mediterranean basin was established by taking advantage of Sicily's rich natural resources, strategic location and large production capacity. The rising level of prosperity in the island has enabled the training of scholars and writers who have specialized in religious and positive sciences, as well as those who have produced immortal works in fine arts, poetry and literature. The Kalbīd palace in the capital Palermo has become the center of these scientific and cultural activities. This study also examines in detail civil elements such as religious life, social structure, urbanism and architecture, economic activities, land system, education and health institutions in Sicily during the Fātimīd period.
Benzer Tezler
- Halife Mu'izz-Lidînillâh döneminde Fâtımî Devleti (341-365/953-975)
State of the Fatimid in the Caliph al-Mu'izz Li-dîn Allâh period (341-365 / 953-975)
FURKAN ERBAŞ
Doktora
Türkçe
2024
TarihSakarya Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SAİM YILMAZ
- Fâtımî-Bizans İlişkileri (909-972)
The Relations between the Fatimid and Byzantine Empires (909-972)
İBRAHİM HARUN DEMİREL
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Tarihİstanbul ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BİRSEL KÜÇÜKSİPAHİOĞLU
- Fâtımî Devleti'nde kelbî idarecileri (H.296-443/m.909-1052)
The kalbid governors in the Fatimid State (A.H. 296–443/A.D. 909–1052)
HATİCE KAVAS
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
DinBursa Uludağ Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ADEM APAK
- Fâtımîler Devleti'nde ticarî hayat (909-1171)
Commercial life in Fatimid State (909-1171)
YUNUS EMRE DOĞDU
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
TarihMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYDIN USTA
- Kudüs'ün fethine kadar haçlı donanmaları ve faaliyetleri
Crusader navies and activities until the conquest of Jerusalem
ÜMİT EROL