Dijital detoksa katılan bireylerin iyilik hali ile rekreasyon aktivitelerine katılımı üzerine bir inceleme
An investigation on the well-being of individuals participating in digital detox and their engagement in recreational activities
- Tez No: 945813
- Danışmanlar: DOÇ. DR. CEMAL ERSİN SİLİK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Turizm, Tourism
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Rekreasyon Yönetimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Rekreasyon Yönetimi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 179
Özet
GENİŞLETİLMİŞ ÖZET Bu araştırmanın temel amacı, bireylerin dijital detoks süreçlerine katılımının iyilik halleri üzerindeki etkilerini ortaya koymak ve bu süreçte gerçekleştirilen rekreasyon aktivitelerinin iyilik haline katkı düzeyini analiz etmektir. Günümüz dijital toplumunda dijital bağımlılığın yaygınlaşmasıyla birlikte, bireylerin psikolojik, fiziksel, sosyal, entelektüel ve ruhsal sağlıklarında belirgin bozulmalar gözlemlenmektedir. Bu bağlamda dijital detoks, dijital cihaz ve uygulamalardan bilinçli olarak uzaklaşma eylemi olarak tanımlanmakta ve bireylerin iyilik hallerini yeniden inşa etmelerine imkân tanımaktadır. Araştırmada, bu sürecin bireylerin çok boyutlu iyilik hali üzerindeki etkileri, Pozitif Psikoloji ve Serbest Zaman Doyumu teorileri çerçevesinde değerlendirilmiştir. Aarştırma bireylerin dijital ortamlardan uzaklaştıkları dönemlerde gerçekleştirdikleri rekreasyon etkinliklerinin, onların bedensel sağlığı, yaşam doyumu, zihinsel berraklık, psikolojik rahatlama, arınma ve sosyal etkileşim gibi çok yönlü iyilik hali göstergeleri üzerindeki etkilerini kapsamaktadır. Çalışma, bireylerin dijital detoks deneyimlerine dair anlam yapılarını ve yaşantılarını derinlemesine keşfetmeyi amaçlamıştır. Veri toplama aracı olarak yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmış ve katılımcılara 10 demografik, 19 yarı yapılandırılmış açık uçlu soru yöneltilmiştir. Veriler, betimsel analiz yöntemiyle değerlendirilmiş, analiz sürecinde lisanslı MAXQDA 24 programı kullanılmıştır. Elde edilen veriler, öncelikle kodlama sürecinden geçirilmiş, ardından temalar ve kategoriler altında toplanarak yorumlanmıştır. Analiz sürecinde“İyilik Hali Yıldız Modeli”(Korkut-Owen ve Owen, 2012), Pozitif Psikoloji Teorisi ve Serbest Zaman Doyumu Teorisi temel alınmıştır. Bu teorik yapıların rehberliğinde, görüşmelerden elde edilen veriler; psikolojik, fiziksel, sosyal, entelektüel/mesleki, manevi/spiritüel ve özellikle zihinsel iyilik hali eksenlerinde yapılandırılmıştır. Kod-Teori modeli ile teorik yaklaşımlar ile katılımcı ifadeleri arasında bütünsel bağlar kurulmuştur. Araştırmanın çalışma grubunu, İstanbul ilinde en az bir kez dijital detoksa katılmış ve bu süreçte rekreasyon aktivitelerinde bulunmuş bireyler oluşturmuştur. Katılımcılar, amaçlı örnekleme yöntemlerinden kolayda örnekleme ve kartopu örnekleme teknikleriyle belirlenmiştir. Çalışma grubunda, 18 yaş ve üzeri 14 kadın, 16 erkek olmak üzere toplam 30 yetişkin birey yer almaktadır. Katılımcılar, gönüllülük esasına dayalı olarak araştırmaya dâhil edilmiştir. Veri analizi aşamasında, MAXQDA 24 programı üzerinden temalar, kategoriler ve kodlar oluşturularak kapsamlı bir betimsel analiz gerçekleştirilmiştir. Katılımcıların görüşleri doğrultusunda oluşturulan temalar,“iyilik hali boyutları”ekseninde gruplandırılmıştır. Bu gruplandırma sonuçları, dijital detoksa katılımda bireylerin beden ve ruh sağlığını olumlu yönde etkilediği, aile ve arkadaşlarla yüz yüze daha kaliteli vakit geçirdikleri, entelektüel faaliyetlere daha fazla zaman ayırdıkları ve içsel farkındalıklarının arttığı sonuçları ortaya çıkmıştır. Dijital cihazların aşırı kullanımı nedeniyle sıklıkla bozulan iyilik hali, dijital detoks ve rekreasyon aktiviteleri ile yeniden yapılandırılmaktadır. Bu bağlamda, yalnızca dijital araçlardan uzaklaşmak değil, bu süreçte aktif ve anlamlı rekreasyon aktiviteleri ile zaman geçirmek, iyilik halinin tüm boyutlarının pekişmesini sağlamaktadır. Bu doğrultuda araştırmanın önerileri arasında, bireylerin düzenli aralıklarla dijital detoks yapmalarının teşvik edilmesi, bu süreçlerde zihinsel dinlenmeyi destekleyecek rekreasyon aktivitelere yönlendirilmeleri ve toplumda dijital okuryazarlığın yanı sıra dijital farkındalık eğitiminin yaygınlaştırılması yer almaktadır. Ayrıca zihinsel iyilik halinin, bireyin yaşam doyumu ve üretkenliği ile doğrudan ilişkili olduğu dikkate alınarak, kamusal sağlık politikalarında dijital detoksun bir ruh sağlığı koruma stratejisi olarak benimsenmesi önerilmektedir. Dijital detoks uygulamaları ile rekreasyon aktiviteleri arasındaki ilişkiyi çok boyutlu iyilik hali bağlamında ele alan araştırmalar literatürde oldukça sınırlı sayıda bulunmaktadır. Bu çalışma, hem dijital detoks hem de rekreasyon alanındaki literatüre özgün bir sentez sunarak disiplinler arası bir katkı sağlamaktadır. Mevcut çalışmalar çoğunlukla fiziksel ya da sosyal etkiler üzerinde yoğunlaşırken, bu araştırma özellikle zihinsel iyilik hali boyutunu öne çıkararak alanyazında ihmal edilen bir alana ışık tutmaktadır. Zihinsel berraklık, odaklanma, bilişsel yorgunluk gibi kavramların dijital detoks sürecinde nasıl etkilendiği derinlemesine analiz edilmiştir. Araştırmada kullanılan Pozitif Psikoloji ve Serbest Zaman Doyumu Teorileri ile İyilik Hali Yıldız Modeli bir araya getirilerek dijital detoks süreçlerinin analizinde kullanılabilecek özgün bir kod-teori modeli geliştirilmiştir Türkiye bağlamında, dijital detoksa katılmış bireylerle yürütülen nitel araştırmalar az sayıda bulunmaktadır. Bu çalışmanın sunduğu yarı yapılandırılmış görüşmelere dayalı veri seti, ilerleyen araştırmalara karşılaştırmalı analizler için zemin hazırlamaktadır. Bu araştırma, bireylerin dijital bağımlılıkla başa çıkma stratejileri geliştirebilmesi için etkili bir yöntem olarak dijital detoksu ve onun destekleyici unsuru olarak rekreasyon aktivitelerini önermektedir. Elde edilen bulgular, dijital okuryazarlık ve dijital sağlık politikalarının geliştirilmesinde rehber niteliğindedir. Araştırmanın bulguları, bireylerin kendi dijital alışkanlıklarını sorgulamalarına ve zihinsel sağlıklarını korumaya yönelik adımlar atmaları konusunda bir farkındalık yaratmaktadır. Rekreasyon alanında çalışan profesyoneller için dijital detoks uygulamalarına entegre edilebilecek programlar geliştirme konusunda bu araştırma pratik bir rehber niteliği taşımaktadır. Doğa temelli kamplar, sessizlik inzivaları, yaratıcı sanat atölyeleri gibi etkinliklerin dijital arınma ile bütünleştirilmesi önerilmektedir. Kurum içi eğitimlerde veya kurumsal wellness programlarında dijital detoks ve rekreasyon aktiviteler bütünleşik olarak uygulanabilir olma imkânı sunmaktadır. Bu araştırma, dijital bağımlılığın birey üzerindeki olumsuz etkilerine karşı geliştirilebilecek müdahale stratejileri konusunda hem teorik hem de uygulamalı önemli açılımlar sunmaktadır. Dijital detoksun bireyin psikolojik/duygusal, sosyal, entelektüel/mesleki, spiritüel/manevi ve fiziksel iyilik halini güçlendirme potansiyelini sistematik bir şekilde ortaya koyarak, bu süreci destekleyecek rekreasyon uygulamalarına ilişkin özgün ve bütüncül bir bakış açısı geliştirmektedir.
Özet (Çeviri)
EXTENDED ABSTRACT The primary aim of this study is to reveal the effects of individuals' participation in digital detox processes on their well-being and to analyze the contribution level of recreational activities performed during this process to their well-being. With the widespread presence of digital addiction in today's digital society, significant deteriorations are observed in individuals' psychological, physical, social, intellectual, and spiritual health. In this context, digital detox is defined as the conscious act of distancing oneself from digital devices and applications, allowing individuals to reconstruct their well-being. The study evaluates the effects of this process on individuals' multidimensional well-being within the framework of Positive Psychology and Leisure Satisfaction theories. The research encompasses the impact of recreational activities performed during periods of digital disconnection on various indicators of well-being, such as physical health, life satisfaction, mental clarity, psychological relaxation, purification, and social interaction. The study aims to deeply explore the meaning structures and experiences of individuals regarding their digital detox experiences. A semi-structured interview form was used as the data collection tool, and participants were asked 10 demographic and 19 semi-structured open-ended questions. The data were analyzed through descriptive analysis using licensed MAXQDA 24 software. Initially, the data were coded and then interpreted under themes and categories. During the analysis process, the“Well-Being Star Model”(Korkut-Owen & Owen, 2012), Positive Psychology Theory, and Leisure Satisfaction Theory were used as foundational frameworks. Guided by these theoretical structures, the data obtained from the interviews were structured along psychological, physical, social, intellectual/occupational, spiritual, and especially mental well-being dimensions. A Code-Theory model was developed to establish holistic connections between theoretical approaches and participant expressions. The study group consisted of individuals residing in Istanbul who had participated in digital detox at least once and engaged in recreational activities during this process. Participants were selected through purposive sampling techniques, namely convenience sampling and snowball sampling. The study group included 30 adult individuals aged 18 and above, comprising 14 women and 16 men. Participation was voluntary. During the data analysis stage, comprehensive descriptive analyses were conducted using MAXQDA 24 through the creation of themes, categories, and codes. The themes generated from participants' statements were grouped based on“well-being dimensions.”The results indicated that digital detox participation positively affected individuals' physical and mental health, improved the quality of face-to-face time with family and friends, allowed more time for intellectual activities, and increased internal awareness. The well-being that is frequently disrupted due to excessive use of digital devices is reconstructed through digital detox and recreational activities. In this regard, not only distancing from digital tools but also engaging in active and meaningful recreational activities during the process reinforces all dimensions of well-being. Accordingly, the study recommends encouraging individuals to engage in regular digital detox, guiding them toward recreational activities that support mental rest, and promoting digital awareness education alongside digital literacy in society. Considering that mental well-being is directly related to life satisfaction and productivity, it is also recommended that public health policies adopt digital detox as a mental health protection strategy. There is a very limited number of studies in the literature that examine the relationship between digital detox practices and recreational activities within the context of multidimensional well-being. This study provides an original synthesis in the literature of both digital detox and recreation fields and offers an interdisciplinary contribution. While existing studies mostly focus on physical or social effects, this research sheds light on a neglected area in the literature by emphasizing the mental well-being dimension. Concepts such as mental clarity, focus, and cognitive fatigue have been deeply analyzed in the context of digital detox. By combining Positive Psychology and Leisure Satisfaction Theories with the Well-Being Star Model, the study has developed an original Code-Theory model that can be used in the analysis of digital detox processes. There is a scarcity of qualitative studies conducted with individuals who have participated in digital detox in the context of Turkey. The semi-structured interview-based data set provided by this study lays the groundwork for comparative analyses in future research. This study recommends digital detox as an effective method for individuals to develop strategies to cope with digital addiction, and positions recreational activities as a supportive component. The findings serve as a guide in the development of digital literacy and digital health policies. Moreover, the results raise awareness among individuals regarding their own digital habits and encourage steps to protect their mental health. For professionals working in the field of recreation, this study acts as a practical guide for developing programs that integrate digital detox practices. Activities such as nature-based camps, silent retreats, and creative art workshops are recommended to be integrated with digital cleansing. Digital detox and recreational activities can also be implemented in internal training or corporate wellness programs in an integrated manner. This research offers both theoretical and practical significant insights into intervention strategies that can be developed against the negative effects of digital addiction on individuals. By systematically revealing the potential of digital detox to strengthen individuals' psychological/emotional, social, intellectual/occupational, spiritual, and physical well-being, the study presents an original and holistic perspective on recreational practices that can support this process.
Benzer Tezler
- Dijital bağımlılık: Doğu Karadeniz bölgesi'ndeki turizm fakültelerinde bir araştırma
Digital addiction: A research of tourism faculties in the Eastern Black Sea region
ŞEYMA YILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
TurizmOndokuz Mayıs ÜniversitesiTurizm İşletmeciliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. YETKİN BULUT
- Otel yöneticilerinin temassız teknolojilere, robotlaşmaya ve dijital detoksa bakış açılarının değerlendirilmesi: Konya örneği
Evaluation of hotel managers perspectives on contactless technologies, robotization and digital detox: the case of Konya
BENGÜSU KARAGÖZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
TurizmSelçuk ÜniversitesiTurizm İşletmeciliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. METE SEZGİN
- Dijital detoks tatil deneyiminin fenomenolojik kapsamda keşfedilmesi
Discovering the digital detox holiday experience in phenomenological context
TAHMINA HAJIYEVA
Doktora
Türkçe
2023
TurizmAtatürk ÜniversitesiTurizm İşletmeciliği ve Otelcilik Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÖKALP NURİ SELÇUK
- Yeni medyada dijital bağımlılığa karşı dijital detoks uygulamaları
Digital detox practices against digital addiction in new media
DENİZ YARAMIŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Radyo-TelevizyonMersin ÜniversitesiRadyo Televizyon ve Sinema Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. RECEP ÜNAL
- Akış teorisi kapsamında Türkiye'yi ziyaret eden yabancı turistlerin dijital içerik bağımlılığının destinasyon deneyimine etkisi
The effect of digital content addiction of foreign tourists' visiting Türkiye within the context of flow theory on the destination experience
ŞERİFE YAZGAN PEKTAŞ
Doktora
Türkçe
2024
TurizmAnkara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiTurizm İşletmeciliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KURBAN ÜNLÜÖNEN