Kelam literatüründe reddiye geleneği ve Yeni İlm-i Kelam Dönemi reddiyelerinde ilahiyât bahisleri
Refutation tradition in kalam literature and divinity issues in refutations in the New Kalam Period
- Tez No: 946395
- Danışmanlar: PROF. DR. RAMAZAN ALTINTAŞ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Necmettin Erbakan Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Kelam Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 301
Özet
Bu çalışma, Yeni İlm-i Kelam Dönemi'nde kaleme alınan reddiye metinlerinde ilahiyat bahsine odaklanmaktadır. Söz konusu dönemde, özellikle Batı felsefesiyle kurulan entelektüel temaslar ve Hıristiyan misyonerlik faaliyetlerinin artmasıyla birlikte, Müslüman müellifler klasik Kelamî meseleleri yeniden ele alma ihtiyacı duymuşlardır. Bu bağlamda, Allah'ın varlığı, birliği, sıfatları, âlemle ilişkisi gibi temel ilahiyat konularında yazılan reddiyeler, sadece savunmacı bir söylem üretmekle kalmamış, aynı zamanda İslâm inanç sisteminin yeniden yorumlanmasına katkı sağlamıştır. Bu çalışmanın temel amacı, incelenen reddiye metinlerinde ilahiyat konularının hangi çerçevede ve nasıl ele alındığını ortaya koymak, söz konusu metinlerin teolojik argümanları, yöntemsel yaklaşımları ve tarihsel bağlamları analiz edilerek, klasik Kelam mirası ile modern dönem düşüncesi arasındaki süreklilik ve değişim dinamiklerini tespit etmektir. Tez üç bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde reddiye geleneğinin tarihî arka planı ele alınarak reddiye türleri ve yazılmasını hazırlayan başlıca etkenler analiz edilmiştir. İkinci bölümde, reddiye metinlerinde kullanılan kaynak ve yöntemler incelenmiş; özellikle aklî, tarihî ve naklî delillerin işlevi değerlendirilmiştir. Tezin üçüncü bölümünde, Yeni İlm-i Kelam Dönemi'nde Anadolu'da kaleme alınmış seçili reddiye metinleri esas alınarak bu eserlerde ilahiyat konuları çerçevesinde Batı felsefesi kaynaklı Pozitivizm, Darwinci evrim kuramı, Marksist düşünce sistemi ve psikanalitik teori gibi modernite ve sekülerleşme temelli yaklaşımlara karşı geliştirilen eleştiriler analiz edilmektedir. Bu kapsamda, söz konusu reddiyelerin bu fikrî akımlara yönelik teolojik karşı argümanlarını üretirken başvurdukları yöntemsel çerçeve, epistemolojik zemin ve referans kaynakları sistematik biçimde değerlendirilmektedir. Ayrıca, söz konusu metinlerin önemli bir kısmının Hıristiyan inancına ve Batı düşüncesine yönelik eleştiriler içermesi dolayısıyla, özellikle Hıristiyanlığa karşı yazılmış reddiyeler ayrı bir incelemeye tabi tutulmuş; bu reddiyelerdeki teolojik savunuların içeriği ve yöntemi değerlendirilmiştir.
Özet (Çeviri)
This study focuses on the subject of theology (ʿilm al-ilāhiyyāt) in refutational texts (raddiyyāt) written during the New Kalām Period (al-Kalām al-Jadīd). In this period, particularly due to the increasing intellectual engagement with Western philosophy and the intensification of Christian missionary activities, Muslim scholars felt the need to revisit classical theological issues. In this context, refutations addressing foundational theological matters—such as the existence and oneness of God, His attributes, and His relationship with the cosmos—not only produced a defensive discourse, but also contributed to the reinterpretation of the Islamic belief system. The primary aim of this study is to examine the scope and manner in which theological subjects are addressed in selected refutational texts from the period, and to analyze their theological arguments, methodological approaches, and historical contexts. Through this analysis, the study seeks to identify the dynamics of continuity and change between the classical kalām tradition and modern intellectual thought. The thesis is structured in three main chapters. The first chapter explores the historical background of the radd tradition, examining its various types and the main factors that prompted their composition. The second chapter investigates the sources and methods employed in these refutations, with particular emphasis on the use of rational (ʿaqlī), historical, and scriptural (naqlī) evidences. The third chapter analyzes selected refutational works composed in Anatolia during the New Kalām Period, focusing on their critical responses to modern and secularist paradigms such as positivism, Darwinian evolutionary theory, Marxist ideology, and psychoanalytic theory, all of which are rooted in Western philosophical thought. Within this framework, the study systematically evaluates the methodological structures, epistemological foundations, and reference sources utilized in formulating theological counter-arguments against these intellectual currents. Furthermore, given that a significant portion of these texts includes critiques of Christian doctrine and Western thought, special attention is devoted to refutations specifically directed at Christianity. These texts are examined in terms of the content and method of their theological apologetics.
Benzer Tezler
- Hz. Peygamber'in nübüvvetini kanıtlama açısından beşâirü'n-nübüvve
Beşâirü'n-nübüvve in terms of proving prophethood of Prophet Muhammed
FADIL AYĞAN
- Mutezile kelâmında keramet
The saintly miracle (karama) in Mutazili theology
KEVSER BEKTAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
DinUludağ ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET SAİM KILAVUZ
- Ehl-i Sünnet ile Şîa arasında ihtilâf konusu olan siyasî boyutlu ayetler: Tefsir ve tahlîl
The politic dimensional verses are conflicted by Ehl-as-Sunnah and Shi'a: Commentary and analysis
ZELİHA KARAKAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
DinMarmara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. YAKUP ÇİÇEK
- Kelam literatüründe meûnet kavramı ve imkânına dair tartışmalar
Discussions on the concept and possibility of meunet in the kalam literature
FATMA ŞEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
DinOndokuz Mayıs ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. RIZA KORKMAZGÖZ
- Kelâm'da kadının peygamberliği ve Hz. Meryem
Woman's prophecy in theology and Miriam
HAYRUNNİSA KEKLİK
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
DinBursa Uludağ ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ORHAN ŞENER KOLOĞLU