Yapay zekâ uygulamalarının fikir ve sanat eserleri hukuku anlamında eser kavramı kapsamında değerlendirilebilirliği ve bunların hukuki niteliği
The evaluability of artificial intelligence applications within the scope of the concept of work under intellectual property law and their legal nature
- Tez No: 946720
- Danışmanlar: PROF. DR. MUSTAFA AKSU
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Hukuk, Law
- Anahtar Kelimeler: Yapay Zekâ, Fikir ve Sanat Eserleri, Fikrî Mülkiyet Hukuku, Eser, Hususiyet, Eser Sahipliği, Hukuki Kişilik, Eserden Doğan Haklar (Mali Haklar ve Manevi Haklar), Artificial Intelligence, Intellectual and Artistic Work, Intellectual Property Law, Artwork, Originality, Ownership of Artwork, Rights of Creator (Fiscal and Moral Rights)
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Özel Hukuk Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 267
Özet
Günlük hayatımızda yapay zekâ sistemlerinin kullanımı ve geliştirilmesi önemli bir yer teşkil etmektedir. Nitekim eğitimden sağlığa, enerjiden sanayiye, bilgi teknolojilerinden ulaşıma, pazarlamadan finansa, eğlenceden sanata ve daha pek çok alanda bu sistemlerin aktif olarak kullanıldığını görmekteyiz. Ortaya çıkan yeni yapay zekâ sistemleri ile artık herkesin bu sistemlere erişimi ve kendi talepleri doğrultusunda kullanımı da mümkün hale gelmiştir. Bununla birlikte söz konusu sistemler kullanılarak çeşitli uygulamaların ortaya çıkarılması ve niteliği bakımından bu uygulamaların mali ve manevi boyutlarının korunması için telif haklarının değerlendirilmesi ihtiyacı doğmuştur. Öyle ki pek çok dijital tasarım, müzik kompozisyonu, çeşitli yazılı metinler, resimler bu uygulamalara birer örnek olarak gösterilebilir. Nitekim ABD Colorado Eyalet Fuarı'nda 2022 yılında dijital sanat ödülünü kazanan Jason Allen'ın yapay zekâ tarafından üretilen“Théâtre D'opéra Spatial”adlı görsel çalışması, yahut Sony Grup Şirketi'nin“Flow Machines”isimli yapay zekâ sisteminin insan müdahalesi olmaksızın ürettiği“Daddy's Car”isimli şarkısı veya Japonya Nagoya Üniversitesi tarafından geliştirilen yapay zekâ sistemi kullanılarak kaleme alınan“The Day a Computer Wrote a Novel”isimli roman çalışması ve yine yapay zekâ sistemleri kullanılmak suretiyle meydana getirilen“Check Point”,“Zone Out”gibi sinema yapıtları günümüzde yapay zekâ uygulamalarının çığır açıcı özellikte olduğunun birer göstergesidir. Bu durumda ortaya çıkan söz konusu ürünlerin hukuk düzenlemeleri kapsamında eser niteliğinde olup olmadığının tartışılması ve telif haklarının nasıl korunacağının değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu gereksinim neticesinde, söz konusu çalışma ile başta yapay zekânın ne olduğu, hangi çalışma prensiplerine dayalı olarak işlediği, günümüzde kullanılan modelleri ve türlerinin neler olduğu açıklanmaya çalışılmıştır. Akabinde FSEK kapsamında eser olarak kabul görmenin şartları ele alınmış ve eserden doğan mali ve manevi hakların neler olduğu kaleme alınmıştır. Böylelikle eser sahibinin eserden doğan haklarının neler olduğu ortaya konularak telif hukuku korumasına yer verilmiştir. Devamında ise yapay zekânın hukuki kişilik statüsü tartışmalarına değinilmiş; bununla birlikte yapay zekâ uygulamalarının hukuki niteliği mukayeseli hukuk düzenlemeleri de dikkate alınarak ele alınmıştır. En nihayetinde çalışmanın son bölümünde ise yapay zekâ uygulamaları bakımından eser sahipliği durumu yerel ve uluslararası düzenlemeler ışığında açıklanmaya çalışılmış ve bu konu hakkındaki düşünce ve tartışmalara yer verilmiştir. Bu sayede, yapay zekânın ortaya çıkardığı söz konusu ürünler bakımından olası eser sahiplerinin tespiti yapılmaya çalışılmıştır. Nitekim eser sahipliğinin temelini teşkil eden mali ve manevi haklar ise bu durumun hukuki sonuçları olarak değerlendirmeye alınmıştır. Ayrıca bu kapsamda yapay zekâ uygulamaları için muhtemel hukuki koruma önerileri, kendine özgü“sui generis”koruma düşünceleri üzerinden tartışılmıştır. Söz konusu tez çalışması ile uygulamada açıkça belirli bir düzenlemesi bulunmayan yapay zekâ uygulamalarının eser niteliğinin nasıl belirleneceği, eser sahipliğinin kimin üzerinde olacağı ve bunun temelini teşkil eden eserden doğan mali ve manevi hak sahipliğinin nasıl belirleneceği, kendine özgü olası hukuki koruma önerileri ve bunların nasıl temellendirileceği açıklanmaya çalışılmıştır. Bu hususta gerek Türk hukuku düzenlemeleri gerekse de uluslararası düzenlemeler ve mukayeseli hukuk düzenlemeleri ışığında çözüm önerileri kaleme alınmıştır.
Özet (Çeviri)
The utilization and development of artificial intelligence systems carry great importance in our everyday lives. We can see in fields like education, medicine, energy industries, trade, information technologies, transportation, marketing, finance, entertainment and art, and many others, that these artificial intelligence systems are actively being put into use. With the development of new AI systems, it has become possible for everyone to have access to them and to use them in accordance with their desires. Consequently, due to the nature of products created through these mentioned systems, the need for copyright to protect these products, both fiscally and morally, arises. A myriad of digital designs, musical compositions, written texts and pictures can be shown as an example of these products. Examples such as the visual artwork“Théâtre D'opéra Spatial”by Jason Allen via artificial intelligence that won the digital art award in 2022 at the US Colorado State Fair, or the song named“Daddy's Car”that had been created without human interference by the artificial intelligence system called“Flow Machines”from the Sony Group Ltd., the novel called“The Day a Computer Wrote a Novel”by the artificial intelligence system from the University of Nagoya in Japan, and again the cinema productions“Check Point”and“Zone Out”are all proof that the products of artificial intelligence are revolutionary. Consequently, it should be discussed whether the aforementioned products carry the quality and characteristics of an artwork under legal definition, and it needs to be evaluated how to protect their copyright. As a result of this need, this thesis study tries to explain what artificial intelligence is, which working principles it follows, and the models and types that are being used in this day and age. Subsequently, it discusses the conditions for being accepted as an artwork under the scope of FSEK (Law of Intellectual and Artistic Works) and it puts to paper what the fiscal and moral rights are that are granted to the creator for the artwork. Thus, the rights arising from the artwork that belong to the creator have been clearly identified, thereby ensuring their protection under copyright law. Moreover, it discusses the arguments for personhood of artificial intelligence under law, as well as the characteristics of artificial intelligence under law taking comparative law into account. Ultimately, in the last section it explains the creator's product ownership role of artificial intelligence works based upon its personhood under law within the scope of national and international regulations, and features thoughts and discussions on this topic. Thus, attempts have been made to identify potential authorship in relation to products generated by artificial intelligence. Consequently, the economic and moral rights underpinning authorship have been analysed as legal implications arising from this determination. Additionally, within this framework, suggestions for the legal protection of AI-generated products have been discussed, taking into consideration“sui generis”unique protection approaches. This thesis study tries to explain how to determine the artwork hood of the products of artificial intelligence that don't have any clear regulations in practice, who carries the ownership of the artwork, how to determine and use the rights of ownership of the artwork and to determine potential suitable“sui generis”intellectual property law protection ideas. In this respect, solutions are suggested in light of both Turkish legal regulations, international regulations and comparative law practices.
Benzer Tezler
- 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında eser kavramı ve yapay zeka ürünleri
Work concept and artificial intelligence (AI) products in Law no.5846 on Intellectual and Artistic Works
BÜŞRA KAYNAK BALTA
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Hukukİstanbul Şehir ÜniversitesiÖzel Hukuk Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ TUĞBA GÜLEŞ
- Müzikte dijitalleşme ve yapay zeka uygulamalarının telif hakları bakımından incelenmesi
Examining the digitalization and artificial intelligence applications in music in terms of copyright
HATİCE CANSU YENİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
MüzikMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiMüzikoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. EVRİM HİKMET ÖĞÜT
- Yapay zekâ tarafından meydana getirilen ürünlerin fikir ve sanat eserleri kanunu kapsamında eser niteliği ve söz konusu ürünler üzerinde eser sahipliği
Protection of copyright and ownership of products created by artificial intelligence under the law on intellectual and artistic works
TUĞÇE KARABAĞ
- Yapay zeka uygulamalarının resim sanatı ve sanat eğitiminde kullanımının sanat eğitimcileri ve sanat öğrencileri perspektifinden değerlendirilmesi
Evaluation of the use of artificial intelligence applications in painting art and art education from the perspective of art educators and art students
HALİL ENDER ERMİŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Eğitim ve ÖğretimBartın ÜniversitesiGüzel Sanatlar Eğitimi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ İSMAİL EYÜPOĞLU
- Fotoğrafta yapay zeka: Tanıtım fotoğrafına etkileri ve geleceği
Artificial intelligence in photography: Effects on advertising photography and its future
SİBEL AKMANLAR