Bağlamı çokluk olarak düşünmek: Hasanpaşa gazhanesinde bağlamsallaşma anlatısı
Thinking context as multiplicity: a contextualization narrative on Hasanpaşa gasworks
- Tez No: 947363
- Danışmanlar: PROF. DR. ÇİĞDEM POLATOĞLU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yıldız Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Mimari Tasarım Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 182
Özet
Öznesi“bağlam”kavramı olan bu çalışmada, bağlamı yeniden kavramsallaştırmak yoluyla, mimarlık epistemolojisine kuramsal düzlemde katkıda bulunmak amaçlanmıştır. Çalışmanın savı bağlamın, mimarlık alanında sıklıkla rastlanan fiziki çevre özdeşliğinin ötesinde; içerisindeki bağlamsal dinamikler arasındaki ilişkiler ve bağlarla kurulan, sürekli olarak örülüp çözülen, zamansal ve uzamsal olarak devinen —yeni örüntüler oluşturan— ağsı bir yapı, çokluk olduğudur. Kavramının ağsı bir yapı ve çokluk olarak tanımlanması ve değerlendirilmesi; bağlamı oluşturan dinamiklerin ne olduğunun yanı sıra dinamikler arasındaki ilişkilerle 'bağlamın nasıl örüldüğü'nün irdelenmesini gerekli kılmıştır. Bu doğrultuda bağlam, zamansal ve uzamsal olarak kendiliğinden var olagelen ve süregiden bir oluş olarak tanımlanan“bağlamsallaşma”olgusu üzerinden sorunsallaştırılmış ve postyapısalcı bir bağlamsal yaklaşım geliştirilmiştir. Nitel araştırma yöntemlerinin benimsendiği çalışmanın kurgusunu, tümevarımsal bir yaklaşımla birbiri üzerine eklemlenen kuramsal ve deneysel iki temel düzlem oluşturmuştur. Tez çalışmasının kuramsal düzleminde bağlam, kavramsal düzeyde mantıksal ve anlamsal bağlantılara dayandırılarak irdelenmiştir. Bu doğrultuda, bağlam içerisindeki dinamikler, ilksel ve ardıl olarak isimlendirilen 40 temel metinden üzerinde gerçekleştirilen bir içerik analizi ile belirlenmiştir. Analiz sonucunda belirlenen 105 bağlamsal dinamik (kod), 14 kategori altında gruplanmış ve belirlenen 14 kategori ise, 5 tema altında toplanmıştır. Böylece bağlamın kuramsal içeriğine ulaşılmıştır. İçerik analizinin çıktıları, bağlam kavramının zaman içinde kavranışının değiştiğini, geçmişte kısıtlayıcı bir çerçeve olarak ele alınırken, günümüzde çağın nitelikleriyle birlikte genişleyen bir kapsamda tartışıldığını ve dinamiklerinin sayısının ve çeşitliliğinin arttığını ortaya koymuştur. Çalışmanın deneysel düzlemini, kuramsal düzlemde belirlenen bağlamsal dinamikler ve dinamikler arasındaki ilişkiler odağında Hasanpaşa Gazhanesi özelindeki bir yer okuması oluşturmuştur. Bu yer okuması, geleneksel alan araştırmalarında olduğu gibi önceden formüle edilmiş bir hipotezin test edilmesini değil; yerin bağlamsallaşma sürecini açığa çıkarmayı amaçlayan deneysel bir kurgu çerçevesinde yürütülmüş ve çizgisel olmayan, diyagramatik izdüşümlerin araçsallaştırıldığı bir anlatı aracılığıyla sunulmuştur. Çalışmada bağlam kavramının yerleşik, sabit, fiziksel, nesne odaklı anlayışlardan farklı biçimde, ağsı bir yapı ve çokluk olarak tanımlaması, bir yeniden kavramsallaştırılma edimi olarak mimarlık kuramına katkı sağlamıştır. Tezin, bağlamı var olagelen ve süregiden bir süreç olarak tanımlanan bağlamsallaşma olgusu üzerinden sorunsallaştırması ise bağlamı kuran etkileşimler tartışma odağına alınarak mimarlıkta daha süreç odaklı bir bağlam anlayışını geliştirilmesinin yolunu açmıştır. Bağlamın, geleneksel söylemlerde sıkça karşılaşılan fiziksel, ekonomik, sosyo-kültürel bağlam tanımları yerine; dinamikler arası etkileşim üzerinden örgütlenen beş tema kapsamında (aktörler ve aracılar, ortamlar, olaylar, eylemler, normlar) yeniden tanımlanması, mimarlıkta bağlamın, ilişkiler ve etkileşimlerle kurulan bir çokluk olarak ele alınmasını sağlamıştır. Tez çalışmasının özgün bulgularından biri olan bu yeni tematik, ilişki odaklı içerik, güncel mimarlık kuramı içerisinde yeni bir bağlamsal kavrayış ekseni sunmuştur. Tez kapsamında, Hasanpaşa Gazhanesi üzerinden yürütülen ve bir anlatı ile sunulan yer okuması, dinamikler ile ilişkilerin birlikteliğine odaklanan deneysel bir çabadır. Bu deneysel çaba, nesnel verilerin ötesine geçerek, görünmez ilişkileri açığa çıkarmış; böylece okuma ve haritalama sürecinin yalnızca veri toplamaktan ibaret olmadığını, aynı zamanda eleştirel ve yaratıcı bir müdahale olduğunu ortaya koymuştur. Pozitivist araştırma geleneğinin hipotez testine dayalı yöntemi yerine, postyapısalcı bir yaklaşım doğrultusunda kurgulanan izleğiyle bu çalışma, bağlamın oluş sürecini anlamaya yönelik konvansiyonel olmayan bir araştırma pratiğine örnek teşkil etmektedir.
Özet (Çeviri)
The subject of this thesis is the concept of“context,”with the objective of making a theoretical contribution to the epistemology of architecture through its re‐conceptualization. The central argument of this study is that context, beyond its common identification with the physical environment in architectural discourse, is a multiplicity, a networked structure formed through the relations and connections among contextual dynamics, constantly being woven and unraveled, and temporally and spatially shifting to generate new patterns. Defining context in this way —highlighting its networked structure as a multiplicity— necessitated not only identifying the contextual dynamics but also investigating how context is literally“woven”through relations among those dynamics. Context is therefore problematized through the phenomenon of“contextualization”understood as a spontaneous, ongoing process in time and space, and a post‐structuralist contextual approach was developed to render these relational patterns visible. Framed by qualitative research principles and an inductive methodology, the study is articulated through two main planes: the theoretical and the experimental. In the theoretical plane, the concept of context was analyzed via logical and semantic connections on a conceptual level. Forty foundational and subsequent texts dealing with context were subjected to content analysis to identify contextual dynamics. The analysis yielded 105 contextual dynamics (codes), which were grouped into 14 categories, and these categories were further organized under five overarching themes, thus delineating the theoretical substance of“context.”The findings from this content analysis reveal that the understanding of context has evolved over time from once being regarded as a restrictive framework to now being discussed in an expanded scope in line with contemporary conditions, with an increase in both the number and variety of its dynamics. Experimental plane of the thesis consists of a site reading at Hasanpaşa Gasworks, focusing on the reflections of the contextual dynamics and their interrelations identified in the theoretical plane. This site reading did not follow a traditional field research model aimed at hypothesis testing; rather, it was conducted within an experimental trajectory intended to make visible the process of contextualization of the place. It was presented through a narrative that employed non‐linear, diagrammatic projections. This narrative facilitates both the conceptualization and transmission of the multiple possibilities inherent in context, and it emphasizes the openness of the established connections to reinterpretation and expansion by any reader. Defining the concept of context not as static, object‐centered, or physically bound, but rather as a dynamic, networked multiplicity, marks an act of re‐conceptualization that contributes to architectural theory. Problematizing context through the phenomenon of contextualization—as an emergent, ongoing process—opens space for developing a more process‐oriented understanding of context in architecture by foregrounding the interactions that constitute it. By redefining context not in terms of traditional physical, economic, or socio‐cultural categories but instead as organized through interactions across five relational themes (actors and agents, environments, events, actions, and norms), the thesis enables the conceptualization of context in architectural theory as a relational multiplicity. This new thematic content, as one of the original findings of the thesis, introduces a new axis of contextual understanding within contemporary architectural theory. The site reading conducted through Hasanpaşa Gasworks and presented via narrative constitutes an experimental effort focused on the interplay between dynamics and their relations. This experimental endeavor moves beyond objective data to uncover invisible relations and demonstrates that the processes of reading and mapping are not limited to data collection but also represent critical and creative interventions. Instead of aligning with the positivist research tradition of hypothesis testing, this study offers an example of a non‐conventional research practice aimed at understanding the context via contextualization process, crafted according to a post‐structuralist approach.
Benzer Tezler
- Sanat mekânlarının kentsel sınırlarla ilişkisi: Karaköy örneği
Art spaces' relation with urban boundary: the case of Karakoy
CANAN GANİÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. İPEK AKPINAR
- Dilemmas and hopes attributed to Büyükada as a creative city
Yaratıcı bir şehir olarak Büyükada'nın ikilemleri ve umutları
MAHSA SAFAEI
Doktora
İngilizce
2021
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FAZİLET YURDANUR DÜLGEROĞLU
- An analysis of virtual social support community of mothers in the context of identity, agency and collectivity
Kimlik, eylemlilik ve kolektivizm bağlamında annelerin sanal sosyal destek topluluğu analizi
AYÇA ULUTAŞ AKMAN
Doktora
İngilizce
2022
İletişim Bilimleriİstanbul Bilgi Üniversitesiİletişim Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ASLI TUNÇ
- Dıjıtal uzamda kamusal mekanın üretımı: Twitter verilerine dayali bir model önerisi
Production of public space in digital space: A model proposal based on twitter data
GİZEM ÖZPOLAT
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Bilim ve Teknolojiİstanbul Teknik ÜniversitesiBilişim Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. OZAN ÖNDER ÖZENER
- The rise of the female voice in Roald Dahl's matilda and Esio Trot
Roald Dahl'ın Matılda ve Esıo Trot eserlerinde kadın sesinin yükselişi
ADA BASARİİA
Yüksek Lisans
İngilizce
2025
İngiliz Dili ve Edebiyatıİstanbul Kültür Üniversitesiİngiliz Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ÖZLEM GÜLGÜN GÜNER