Nâsır-ı Hüsrev, İbn Cübeyr ve İbn Battûta'nın seyahatnâmelerinde haremeyn
Haremeyn in the travelogues of Nasir Khusraw, Ibn Jubayr and Ibn Battuta
- Tez No: 947523
- Danışmanlar: DOÇ. DR. MUSTAFA NECATİ BARIŞ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Tarih, Religion, History
- Anahtar Kelimeler: İslâm Tarihi, Seyahatnâme, Hac Seyahati, Haremeyn, Nâsır-ı Hüsrev, İbn Cübeyr, İbn Battûta, History of Islam, Travelogue, Pilgrimage Journey, Ḥaramayn, Nāṣir-i Khusraw, Ibn Jubayr, Ibn Baṭṭūṭa
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 129
Özet
Farklı zaman dilimlerinde Haremeyn'e yolculuklar yapmış üç önemli seyyah olan Nâsır-ı Hüsrev, İbn Cübeyr ve İbn Battûta kutsal topraklarda yaşadıkları tecrübeleri canlı tasvirlerle kaleme almışlardır. Seyyahlar, mekân betimlemelerinin yanı sıra yaşadıkları dönemin fizikî, dinî, sosyal ve siyasi yapılarını da eserlerine yansıtmışlardır. Bu çerçevede söz konusu üç seyyahın Haremeyn'e dair aktardıkları bilgiler karşılaştırmalı olarak analiz edilmiştir. Çalışmanın ilk bölümünde her bir seyyahın hayatına ve seyahatnâmesinin genel özelliklerine dair bilgiler verilmiştir. Devamında ise Haremeyn'nin genel tasvirleri, şehirlerin fizikî ve kutsal yapıları, dinî törenleri, sosyal ve siyasi yapısı gibi konular ele alınmıştır. Bununla beraber seyyahların gözlemlerinde öne çıkan temalar belirlenmiş ve anlattıklarının hangi yönlerden örtüştüğü veya ayrıştığı ortaya konulmuştur. Nâsır-ı Hüsrev'in anlatımları daha çok mimarî unsurlar üzerinde yoğunlaşmakta ve genellikle kısa betimlemelerden oluşmaktadır. İbn Cübeyr'in gözlemleri ise hac ibadetinin icrası, dinî-siyasi yapılar ve Eyyûbî yönetiminin etkileri bağlamında dikkat çekici ayrıntılar sunmaktadır. İbn Battûta ise hem bireysel izlenimlerini hem de halkın gündelik yaşamına dair canlı ve detaylı anlatımlarıyla öne çıkmaktadır. Karşılaştırmalı analiz sonucunda, her üç seyyahın Haremeyn tasvirlerinde tarihî bağlamın, siyasî atmosferin ve kişisel gözlem yetisinin belirleyici bir rol oynadığı ortaya konmuştur. Örneğin üç seyyahın Mescid-i Harâm, Kâbe, Makâm-ı İbrâhîm, Hacerülesved ve Zemzem Kuyusu gibi önemli yapılarla ilgili aktardığı bilgiler ve ölçülerin birbirinden farklılık gösterdiği tespit edilmiştir. Tezde bu farklılıklar üzerinden Haremeyn'deki değişimler ortaya konulmaya çalışılmıştır. Ayrıca anlatımlar, günümüz ölçü birimleriyle karşılaştırılarak daha anlaşılır hâle getirilmiş; böylece metinlerin tarihî ve güncel gerçekliklerle örtüşme düzeyi de ortaya konmuştur.
Özet (Çeviri)
This study offers a comparative analysis of the Ḥaramayn narratives of three prominent Muslim travelers: Nāṣir-i Khusraw, Ibn Jubayr, and Ibn Baṭṭūṭa. These travelers, who visited the holy cities in different historical periods, recorded their experiences through vivid descriptions. Their accounts go beyond spatial depictions and reflect the physical, religious, social, and political structures of their respective eras. The first part of the study introduces each traveler's life and the general features of their travelogues. The following sections explore the overall portrayal of the Ḥaramayn, focusing on sacred architecture, religious practices, and the socio-political atmosphere. Thematically significant elements in their observations have been identified, and the points where their narratives converge or diverge have been examined. Nāṣir-i Khusraw's narrative centers on architectural elements and consists of concise descriptions. Ibn Jubayr emphasizes pilgrimage rituals, religious-political structures, and the influence of Ayyūbid rule. Ibn Baṭṭūṭa provides lively and detailed insights into both his personal impressions and the everyday life of local people. The analysis reveals that historical context, political conditions, and personal observation styles shape their representations of the Ḥaramayn. Differences are noted particularly in their descriptions and measurements of key structures such as the Masjid al-Ḥarām, the Kaʿba, Maqām Ibrāhīm, the Black Stone, and the Zamzam Well. These variations are used to trace historical changes in the Ḥaramayn. Additionally, the reported measurements have been converted into modern units to enhance clarity and to assess the consistency between historical narratives and present-day realities.
Benzer Tezler
- Müslüman seyyahlara göre mısır (Nâsır-ı Hüsrev, İbn Batûta, Evliya Çelebi ve Şiblî Nu'mânî örneği)
Egypt according to the Muslim travellers (The case of Nasir-i Khusrew, İbn Battuta, Awliya Chalabi and Shibli Nu'mani)
TUĞBA ARSLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DinNecmettin Erbakan Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET TURAN YÜKSEL
- Müslüman seyyahlara göre Kudüs (Nâsır-ı Hüsrev, İbn Battûta, Evliya Çelebi ve Şiblî Nu'mânî örneği)
According to Muslim travelers, Jerusalem (The case of Nasır-ı Husrev, Ibn Battuta, Evliya Celebi and Sibli Numani)
BEHİYE YILDIRIM
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
TarihBursa Uludağ Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ İHSAN KARATAŞ
- Klasik Urdu şiiri (Galib ve Zouk Dönemi)
Classical Urdu poetry (Period of Ghalib and Zauq)
HAVA YILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Doğu Dilleri ve EdebiyatıAnkara ÜniversitesiDoğu Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CELAL SOYDAN
- Nâsır-ı Hüsrev'in felsefesi: Güşâyiş ü Rehâyiş adlı eseri bağlamında
The philosophy of Nasir Khusraw in the context of Gushayish wa Rahayish
MAHMUT CADUK
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
Felsefeİstanbul ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÖMER MAHİR ALPER