Amın Maalouf'un romanlarının Lefevere'in çeviride kültüre dönüş ve yeniden yazma yaklaşımları ve Baker'ın stratejileri bağlamında incelenmesi
Analysis of Turkish translations of Amin Maalouf's novels within the scope of Lefevere's cultural turn and rewriting approaches and Baker's translation strategies
- Tez No: 947549
- Danışmanlar: PROF. DR. PERİHAN YALÇIN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Fransız Dili ve Edebiyatı, French Linguistics and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Yabancı Diller Eğitimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Fransız Dili Eğitimi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 153
Özet
Çeviri, diller ve kültürler arasında bir köprü kurarak toplumların iletişiminde bilgi, düşünce ve sanat eserlerini farklı toplumlara ulaştıran temel bir iletişim aracı olarak bilinmektedir. Teknolojinin gelişimiyle birlikte, çeviri süreçleri daha yaygın ve erişilebilir hale gelmiş, bu da farklı diller ve kültürler arasında etkileşimi artırmıştır. 1980'lerden sonra çeviribilimin bağımsız bir alan haline gelmesi, çeviri faaliyetlerinin yalnızca dilsel bir aktarım süreci olmasının ötesine geçerek kültürel bağlamları da kapsayan bir aracılık işlevi üstlenmesine olanak tanımıştır. Bu alanda yapılan bilimsel araştırmalar çeviri süreçlerinin daha kuramsal bir hale gelmesine fayda sağlamıştır. Kültür kavramı her türden yazılı ve sözlü yapıtın bir dilden başka bir dile aktarıldığı bu sürecin temel unsuru olarak kabul edilmektedir. Toplumları toplum yapan kültürel ögeler başka bir kültüre ancak çeviri etkinliği sayesinde aktarılabilmektedir. Kültürel ögelerin aktarımı, özellikle roman çevirilerinde öne çıkmakta; bu çeviriler, yalnızca metinleri değil, toplumların kültürel ve tarihsel zenginliklerini de farklı kültürlere taşımaktadır. Çeviri, dilsel dönüşümün ötesinde, kültürler arası diyalog ve anlayış geliştiren bir süreç olarak kabul edilmektedir. Bu düşüncelerden yola çıkarak bu tezde, Amin Maalouf'un romanlarının Türkçe çevirilerini André Lefevere'in“kültüre dönüş”ve“yeniden yazma”yaklaşımları çerçevesinde incelenmesi amaçlanmaktadır. Maalouf'un eserleri, tarihsel, kültürel ve kimlik odaklı konuların yoğun işlendiği ve bu sebeple, çeviri süreçlerinde kültürel dinamiklerin etkin rol oynadığı metinler olarak kabul edilmektedir. Araştırmada, Maalouf'un seçilen romanlarından alınan çeviri örneklerini, Lefevere'in kültüre dönüş yaklaşımıyla, çevirmenlerin kaynak metinden hedef metne nasıl uyarladıkları analiz edilmiştir. Bu bağlamda, çevirmenlerin yeniden yazma süreçlerinde hangi unsurları öne çıkardıkları veya hangi unsurları geri planda bıraktıkları gözlemlenmektedir. Bunun yanı sıra, bu çalışmada Mona Baker'ın çeviri stratejileri, özellikle daha ayrıntılı düzeydeki çeviri çözümlemelerini gerçekleştirmek açısından önemli kabul edilmiştir. Böylelikle, çeviri sürecindeki anlam aktarımı, söylemsel uyum ve kültürel farklılıkların tespit edilmesi aşamasında bu stratejilere göre seçilen örneklerin sınıflandırılması gerekli görülmüştür. Çalışmanın birinci aşamasında öncelikle, araştırmada problem durumu olarak tanımlanan konunun alanyazındaki yeri açıklanmakta ve çeviri çalışmalarındaki kültürel yönelimlerin etkisiyle çevirinin bir yeniden yazım süreci olduğu görüşü vurgulanmaktadır. Araştırmanın ikinci bölümünde, çeviribilim alanında temel kavramlar ve yaklaşımlardan bahsedilmektedir. Çeviri tarihine genel bir bakış sunulduktan sonra André Lefevere ve Mona Baker gibi kuramcıların bakış açıları değerlendirilmiştir. Çalışmanın üçüncü bölümünde ise Maalouf'un romanları tarihsel roman türü içerisinde değerlendirilmiş ve yazarın eserlerinde en çok yer verdiği bakış açıları incelenmiştir. Bu tez çalışmasının dördüncü bölümünde, betimleyici bir çeviri analizi yapıldığı belirtilmiş ve veri toplama süreci detaylandırılmıştır. Çalışmanın yönteminde, çevirmenlerin yeniden yazma süreçlerinde hangi unsurları öne çıkardıklarını belirlemek için dört romandan seçilen örnekler hedef dildeki karşılıklarıyla birlikte, Mona Baker'ın çeviri stratejileri kapsamında değerlendirilmiştir. Maalouf'un seçili eserleri ve Türkçe çevirileri arasında karşılaştırmalı bir analiz yapmak için her bir eser öncelikle Mona Baker'ın öne sürdüğü dört çeviri stratejisi doğrultusunda tasnif edilmiştir. Böylelikle çevirilerin kültürel unsurlar, kimlik temsilleri, tarihsel referanslar ve anlatı yapısı açısından nasıl yeniden biçimlendirildiği incelenmiş ve bu süreçte çevirmenin rolü ve hedef okur kitlesi etkisi değerlendirilmiştir. Araştırmanın son bölümünde, sunulan çeviri analizlerinden elde edilen bulgulara göre kültürel dönüş yaklaşımı ve yeniden yazma süreci belirgin bir şekilde ortaya konmuştur. Ayrıca, bu tezde yapılan çözümlemeler, çeviride deyim kullanımının yalnızca biçimsel eşdeğerliğe indirgenemeyeceğini ortaya koymuştur. Deyimler, kültürel ve anlatısal bağlamda yeniden yapılandırılan öğeler olarak değerlendirilmiştir. Bu doğrultuda,“Yeniden Yazma”kuramının bir alt başlığı olarak“Deyimsel Yeniden Yazma”yaklaşımı önerilmiştir. Bu yaklaşım, çevirmeni anlamın ötesine geçerek kültürel ve duygusal boyutları yeniden inşa eden yaratıcı bir özne olarak konumlandırmaktadır. Mona Baker'ın çeviri stratejileri etkin olarak kullanılmıştır. Sonuç olarak, bu araştırma, Maalouf'un romanlarının çevirilerinin, hedef kültüre aktarılma sürecinde yalnızca dilsel bir dönüşüm değil, aynı zamanda kültürel bir yeniden yazma süreci geçirdiğini ortaya koymaktadır. Bu bağlamda bu tez çalışması hem Lefevere'in hem de Baker'ın yaklaşımlarını birleştirerek, çeviribilim alanına disiplinler arası bir katkı sunmayı hedeflemektedir.
Özet (Çeviri)
Translation is known as a fundamental communication tool that establishes a bridge between languages and cultures, enabling the transmission of knowledge, ideas, and artistic works to different communities. With advancements in technology, translation processes have become more widespread and accessible, further enhancing interactions between different languages and cultures. The emergence of translation studies as an independent field after the 1980s has enabled translation activities to go beyond being merely a linguistic transfer process and to assume a mediating role that also encompasses cultural contexts. Scientific research in this field has contributed to the theoretical development of translation processes. The concept of culture is regarded as a fundamental element in this process, as all kinds of written and oral works are transferred from one language to another. Cultural elements, which define societies, can only be conveyed to another culture through translation activities. The transfer of cultural elements becomes particularly prominent in the translation of novels, as these translations not only convey texts but also transport the cultural and historical richness of societies to different cultures. Beyond linguistic transformation, translation is considered a process that fosters intercultural dialogue and understanding. Building on these ideas, this thesis aims to examine the Turkish translations of Amin Maalouf's novels within the framework of André Lefevere's“cultural turn”and“rewriting”approaches. Maalouf's works are known as texts in which historical, cultural, and identity-centered themes are intensely explored, making cultural dynamics a crucial factor in the translation process. This study analyzes selected translated excerpts from Maalouf's novels to determine how translators have adapted them from the source text to the target text using Lefevere's“cultural turn”approach. In this context, the study observes which elements translators use during the rewriting process. Additionally, Mona Baker's translation strategies are considered essential in providing a more detailed analysis of translation solutions. Consequently, the classification of selected examples according to these strategies is deemed necessary for identifying meaning transfer, discourse coherence, and cultural differences in the translation process. In the first phase of this study, the research problem is situated within the existing literature, emphasizing the notion that translation, influenced by cultural orientations in translation studies, constitutes a process of rewriting. The second section discusses fundamental concepts and approaches in translation studies, providing a general overview of translation history and evaluating the perspectives of theorists such as André Lefevere and Mona Baker. The third section examines Maalouf's novels within the historical novel genre, analyzing the dominant perspectives in his works. The fourth section outlines the descriptive translation analysis conducted in this study and details the data collection process. The methodology involves selecting examples from four novels to determine from which elements translators benefit during the rewriting process. These examples are evaluated within the framework of Mona Baker's translation strategies by comparing their original versions with their Turkish translations. To conduct a comparative analysis, each novel is classified in line with Baker's four translation strategies. Therefore, this analysis examines how cultural elements, identity representations, historical references, and narrative structures are reshaped in translation, assessing the role of the translator and the impact of the target readership. The findings presented in the final section of this study indicate that the“cultural turn”approach and the rewriting process are distinctly observable in the analyzed translations. Furthermore, the analyses conducted in this dissertation have demonstrated that the use of idioms in translation cannot be reduced solely to formal equivalence. Idioms have been treated as elements that are restructured within cultural and narrative contexts. Accordingly, a new approach termed“Idiomatic Rewriting”has been proposed as a subcategory of the“Rewriting”theory. This approach positions the translator as a creative agent who goes beyond mere meaning transfer to reconstruct the cultural and emotional dimensions of the text. It is seen that Mona Baker's translation strategies are mostly applied in the translations of Maalouf's works. In conclusion, this research demonstrates that the translation of Maalouf's novels involves not only a linguistic transformation but also a cultural rewriting process during their adaptation to the target culture. Thus, this thesis aims to make some contributions to the field of translation by integrating the approaches of both Lefevere and Baker, offering an interdisciplinary perspective.
Benzer Tezler
- Amin Maalouf'un romanlarının Türkçe çevirileri: Çoğuldizge kuramı çerçevesinde karşılaştırmalı bir çözümleme
A comparative polysystemic analysis of Amin Maalouf's novels in Turkish
CEYLAN YILDIRIM
Doktora
Türkçe
2015
Mütercim-TercümanlıkAnkara ÜniversitesiBatı Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET EMİN ÖZCAN
- Amin Maalouf'un eserlerinin esin kaynağı: Tarih
Histoire: Source de fiction dans les romans d'Amin Maalouf
TÜLAY ÖZEKİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2002
Fransız Dili ve EdebiyatıAnkara ÜniversitesiBatı Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. M. EMİN ÖZCAN
- Amin Maalouf'un romanlarında Orta Doğu ve Orta Doğu sorununa bakış
The perspective on the Middle East and Middle East problems in Amin Maalouf's novels
MELİHA AKDENİZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Doğu Dilleri ve EdebiyatıMarmara ÜniversitesiOrtadoğu Sosyolojisi ve Antropolojisi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ÖZLEM ULUÇ KÜÇÜKCAN
- Amin Maalouf'un eserlerinde kitap imgesi
Book image in Amin Maalouf's novels
NURCAN GÜREN
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Fransız Dili ve EdebiyatıAnkara ÜniversitesiBatı Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜLSER ÇETİN
- Bir tarih yazımı olarak Amin Maaluouf'un romanı
The novel of Amin Maalouf as history writing
MİTHAT KAYNAK