İslam ahlak felsefesinde bilgi ve hürriyet
Knowledge and freedom in Islamic ethics
- Tez No: 94780
- Danışmanlar: PROF. DR. HAYRANİ ALTINTAŞ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Felsefe, Religion, Philosophy
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2000
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İslam Felsefesi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 275
Özet
Bu çalışmanın gayesi İslâm Ahlâk Felsefesinde Bilgi ve Hürriyet kavramlarının ele alınışını ortaya koymaktır. Bilginin kaynağı, değeri ve faydasının İslâm ahlâk felsef esindeki rolünün yamsıra, hürriyet kavramının da, maddî ve manevî boyutlarıyla, ahlâk felsefesi açısından incelenmiştir. Araştırma bir giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Giriş kısmında, ahlâk felsefesinin tanımı ve özellikleri üzerinde durulduktan sonra İslâm ahlâk felsefesinin, ahlâk felsef esindeki yeri tetkik edilmiştir. İslâm Ahlâk felsefesinin temel kaynağı olarak Kur 'an ve Sünnet, yardımcı kaynakları olarak da, İslâm Felsefesi, Kelâm, Tasavvuf ve Fıkıh olarak ele alınmıştır. Giriş bölümü tezin tezlerinden biri olan“İslâm ahlâk felsefesi”kavramının belirginleşûrilmesine yöneliktir. Birinci bölümde, İslâm Ahlâk Felsefesinde Bilgi ve Ahlâk ilişkisi ele alınmaktadır. Bilgi ve ahlâk ilişki, İslâm ahlâk felsefesinde hem kaynak (ahlâkî ilkelerin, akıl, tecrübe, sezgi temellerinden hangisine dayandığı hususu) ve hem de fayda (bilginin insanı ahlâklı, erdemli ve iyi kılıp kılmayacağı) açılarından ele alınmıştır. Kelâm itikadı meseleler kadar, ahlâkî tartışmaların da yoğun olduğu bir disiplin olarak, bilgi ve ahlâk ilişkisini hem kaynak ve hem de fayda açısından ele alır. Bünyesinde, nesnel ve öznel bilgi anlayışlarını bulundurur. Tasavvufta da, bilgi, sezgisel olarak ahlâkî ilkeleri belirler. Öte yandan da, insan, fayda açısından bilgi ile olgunlaşır, olgunlaşması, erdemle ve manevî hürriyetle özdeştir. İslâm felsefesi tarihinde, Teorik Felsefe ve Pratik Felsefe veya Nazarî-Amelî Hikmet ayrımları çizgisinde nefs ve özellikleri, insan nefsinin bilici ve yapıcı özellikleri doğrultusunda bilgi ve ahlâk ilişkisi ele alınmıştır. İkinci Bölümde ise Bilgi ve Erdem başlığı altında, bilginin erdemlerle (Hikmet, İffet, Adalet, Şecaat) olan gerek kaynak ve gerekse fayda açısından ilişkisi tespite çalışılmıştır. Bitkisel, Hayvani ve İnsanî Nefs, insanda, şehvet, öfke ve düşünme kuvvetlerinin ortaya çıkmalarım sağlar. Erdemler ise şehvet, öfke ve düşünmenin, bilginin kontrolünde dengelenmesi ile ortaya çıkar. Bilginin olmadığı yerde de erdemlerden sapmalar, reziletler oluşur. Bilgi ışığında erdemler öğretilebilir mi sorusu üzerinde durulmuştur. Ayrıca Mutluluk konusu da hem bilgi ve hem de hürriyetle iUşkilendirilmiştir. Üçüncü Bölümde de, İslâm Ahlâk Felsefesinde, Hürriyet kavramı çeşitli yönleri ile tetkik edilmiştir. Hürriyetin çeşitli türleri ahlâkla irtib atlandırılarak incelenmektedir. Maddî, manevî, dış, iç, biyolojik ve irade hürriyetleri, insan davranışları açısından, felsefî, kelâmî ve psikolojik boyutları ile incelenirken, kötü huylardan ve bencilliklerden kurtulma ve ahlâkî açıdan olgunlaşıp, bilgi ve doğru davranışla bütünleşmenin bir hürriyet olarak algılandığı, manevî hürriyet temsilcisi olan tasavvuf açısından ele alınmıştır. Sonuç ve genel değerledirme ise, çalışmanın sonuçlarını ve tahlilini içermektedir.
Özet (Çeviri)
submitted to the Institute of Social Sciences, Ankara University 2000. ABSTRACT The purpose of this thesis is to bring into focus the concept of knowledge and freedom within the framework of Islamic Ethics. The introductory chapter is a brief synopsis of Moral Philosophy, dealing with its features and meaning, set in the context of Islamic ethics. It is shown that ethics in Islam arise from these predominant sources: The Qur'an and Hadith (Sayings of the Prophet); Kelâm (Islamic Theology); Tasawwuf (Islamic Mysticism); Fiqh (Islamic Law); and Islamic Philosophy. All of these branches are examined in relation to ethics. It will be seen that when ethics are viewed in the light of Islamic religion, philosophy, theology and mysticism, all of these areas convene to constitute a coherent and unified system. In general in the first chapter the connection between knowledge and ethics is examined. As will be noted that within the context of Islamic ethics, knowledge has two separate functions. First of all, Islamic ethics present us with a knowledge of values; it justifies the existence of these values, and it identifies the epistemological foundation for these values. Furthermore, it will be seen that ethics in Islam utilizes knowledge to produce wisdom and responsibility. Knowledge becomes the foundation for making correct decisions, which produces correct actions. It takes us from a place of ignorance and leads us to a mature world view. Reason, sense, experience and intuition are broken down into four different types of knowledge. Ethics are viewed from these four different perspectives and evaluated as to how they help in determining values. Thus within the context of Islamic ethics, it is observed that these different kinds of knowledge have a view. Reason, intellect, mind, soul and spirit are all examined within the context of Islamic ethics. Within the framework of Islamic Theology (Kelâm), both objective and subjective approaches have been used to identify and evaluate the source of ethical values. It will be observed that in Islamic Theology, knowledge takes the individual from the level of imitation (taqlid) to that of enquiry (tahkik). Within mystical Islam (Tasawwuf), it is seen that knowledge is a key factor in the purification of the soul It becomes clear throughout the study that knowledge cleanses people from ignorance and wrong behavior. It is observed that the human soul matures through knowledge which is then acted upon. Various Islamic Philosophers such as al-Kİndi, Fârâbî, Ibn Sina, (Avicenna), Ibn Miskawayh, and Ibn Rusd (Averroes) are examined as they have dealt with both the theoretical and practical aspects of the relationship behveen human knowledge and ethics. The second chapter deals with an evaluation of the relationship between knowledge and virtue. Wisdom, courage, justice, temperance, all of these are taken into consideration in light of their epistemological and educational connection with knowledge. In this chapter the subject of“Happiness”(Saada) also examined in the context of Islamic Philosophy. In the third and last chapter the subject of“Freedom”within Islamic ethics is discussed. Four different kinds of freedom are examined as follows. - Freedom in Social Ethics - Freedom and Islamic Mysticism - Freedom and Free Will - Freedom and Action.
Benzer Tezler
- Farabi'de determinizm
Başlık çevirisi yok
RAHMİ KARAKUŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
1987
Felsefeİstanbul ÜniversitesiTürk-İslam Düşüncesi Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NİHAT KEKLİK
- Hoca Ahmet Yesevi'nin düşünce sistemi
Başlık çevirisi yok
DOSSAY KENZHETATAYEV
Doktora
Türkçe
2003
DinAnkara ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HAYRANİ ALTINTAŞ
- Gazzâlî'nin ahlâk felsefesinde hikmet erdemi
The virtue of wisdom in Ghazali's moral philosophy
SÜMEYYE YAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DinTrakya ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MUSTAFA NECİP YILMAZ
- İbn Bâcce'nin siyaset felsefesi
Ibn Bajja's political philosophy
EMİNE ŞALI
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
FelsefeAkdeniz ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KEMAL SÖZEN
- Gazâlide bilgi-tanrı ilişkisi
Relation beetwen knowledge and god in Ghazali
KERİM BARDAKCI
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
FelsefeAtatürk ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. OSMAN ELMALI