İç anadolu'da marnlı bir bozkır habitatında yetişen dar yayılışlı ve yaygın bitkilerin polinatör böcek çeşitliliği örüntüleri
Patterns of insect pollinator diversity in rare and common plants growing in a marl steppe habitat in central anatolia
- Tez No: 948419
- Danışmanlar: PROF. DR. ÇAĞATAY TAVŞANOĞLU, PROF. DR. EMRE KESKİN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Biyoloji, Biology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Biyoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Ekoloji Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 148
Özet
Polinasyon, polenlerin bitkilerin anterinden stigma yapısına taşınması olarak nitelendirilir. Polinasyonda böceklerin önemli bir yeri bulunmaktadır, çiçek ziyaretçileri de polinasyona değişen oranlarda katkı sağlar. Ekolojideki ana odaklardan biri türlerin yayılış modellerini şekillendiren değişkenleri anlamaktır. Yetersiz veya düşük kalitedeki polen alımıyla açıklanan polen kısıtlaması, yeterli polinatör olmadığında veya ziyaretçilerin polinasyona etki gücü sınırlı olduğunda meydana gelmekte ve bitkilerde yayılışı etkilemektedir. Özelleşmiş veya genelci davranış, taksonların kaynakları kullanma kabiliyeti ve kapasitesiyle ilişkilidir. Sınırlı niş genişliği özelleşmenin göstergesiyken, daha fazla niş genişliğine sahip olan genelci türlerde farklı koşulları tolere etme kapasitesi daha yüksektir. Bitki yayılışıyla polinatör böcekler arasında türlerin özelleşmiş-genelci davranış farklılıkları da etkili olabilir ve türlerin etkileşimlerindeki davranışlarına dair çıkarımların çoğu, yalnızca etkileşim ağı yaklaşımıyla yanıtlanabilir. Polinatör böceklerin bitki yayılışına etkisi farklı açılardan araştırılmıştır fakat farklı yayılış grupları arasındaki polinatör böcek çeşitlilik örüntülerine daha önce odaklanılmamıştır. Tezin ana araştırma sorusunu, bitkilerin yayılış örüntüleriyle bu bitkileri ziyaret eden polinatör böceklerin takson zenginliği, çeşitliliği, ziyaret sıklığı ve takson kompozisyonu arasında bir ilişki olup olmadığı oluşturmaktadır. Söz konusu araştırma sorularının yanıtlanması için, Eskişehir, Sivrihisar'daki marnlı bozkır alanlarında bulunan dar yayılışlı ve endemik bitkiler, yaygın ve endemik bitkiler ile yaygın ve endemik olmayan bitki gruplarında yer alan üçer bitki türü üzerinde polinatör böcek gözlemleri yapılmış ve ilgili türlerin bireylerinden eDNA metabarkodlama için çiçek örnekleri alınmıştır. Polinatör böcek gözlemleri her bitki türünün beş farklı bireyinde gerçekleştirilmiş ve ayrıca her tür için genel örneklem yapılmıştır. Gözlem yoluyla elde edilen örnekler, polinatör böcekler ve diğer çiçek ziyaretçileri olarak sınıflandırılarak veri analizi polinatörler ve polinatörlerin dâhil olduğu tüm ziyaretçiler için ayrı ayrı gerçekleştirilmiştir. Takson zenginliği ve ziyaret sıklığı için Poisson dağılımını baz alan genelleştirilmiş doğrusal modelden, takson çeşitliliği için Shannon çeşitlilik indeksi ile genel doğrusal model ve tek yönlü varyans analizinden yararlanılmıştır. Takson kompozisyonu için metrik olmayan çok boyutlu ölçekleme ve parametrik olmayan çok değişkenli varyans analizi yapılmış, takson benzerliği analizleri için Jaccard benzerlik indeksi kullanılmış ve ayrıca etkileşim ağı analizleri gerçekleştirilmiştir. Sonuçlara göre, bitki yayılış grupları arasında polinatör böcek ve tüm ziyaretçi taksonlarının oluşturduğu komüniteler bakımından farklılık vardır. Dar yayılışlı bitkilerin polinatörler ve tüm ziyaretçiler için takson zenginliği, çeşitliliği ve ziyaret sıklığı açısından diğer gruplardan istatiksel olarak anlamlı olacak derecede düşük değerlere sahip olduğu, yaygın ve endemik olmayan bitkilerin ise bu açılardan en yüksek değerlere sahip olduğu görülmüştür. Dar yayılışlı bitkilerde polinatör ziyaretinin düşüklüğü nedeniyle polen kısıtlamasının meydana gelmiş olabileceği düşünülmektedir. Buna karşın yayılış grupları arasında komünite kompozisyonlarında belirgin bir fark gözlenmemiştir, çalışma kapsamında örneklenen polinatör taksonlarının bitkiler arasında farklılaşacak şekilde dağılmış olmasının ve polinatörler ile tüm ziyaretçi verisinde geniş bir varyasyonun gözlenmesinin bu sonucu açıklayabileceği sonucuna varılmıştır. Tez çalışmasında veri eldesinde kullanılan eDNA metabarkodlama tekniği, gözlem ile tespit edilmesi zor bazı çiçek ziyaretçisi taksonları saptamış olsa da, bu teknikle polinatör böcekler açısından bir çıktı elde edilememiştir. Tez çalışması İç Anadolu marnlı bozkır ekosisteminde yayılış gösteren polinatör böcekleri ve bu ekosistemde farklı yayılış örüntülerine sahip bitkilerle bu polinatör böcekler arasındaki ilişkileri ortaya koymuştur. Çalışmanın bulguları, marnlı bozkır alanlarında, özellikle dar yayılışlı ve endemik türler için yürütülmesi planlanan koruma çalışmalarına, türlerin etkileşimleriyle birlikte değerlendirilerek planların veriminin artırılması açısından katkı sunabilir.
Özet (Çeviri)
Pollination is the transfer of pollen from the anthers to the stigma of plants. Insects play a key role in pollination, and floral visitors contribute to process at varying levels. In ecology, understanding the factors shaping species distribution patterns is a central focus. Pollen limitation, defined by inadequate or poor-quality pollen receipt, can occur when pollinators are insufficient or ineffective, influencing plant distribution. Specialized and generalist behaviors relate to resource use capacity of taxa. Limited niche breadth indicates specialization, while broader niche breadth in generalists allows tolerance to diverse conditions. Differences in these behaviors between plants and pollinators may also affect plant distribution, and most insights into these interactions are achievable only through an interaction network approach. While pollinator effects on plant distribution have been examined from various angles, diversity patterns of pollinators across plant distribution groups remain understudied. This thesis investigates whether plant distribution patterns are associated with the taxon richness, diversity, visitation frequency, and taxonomic composition of insect pollinators. Fieldwork was conducted in marl steppe habitats in Sivrihisar, Eskişehir, on three species each from narrowly distributed endemic, widespread endemic, and widespread non-endemic plant groups. For each species, pollinator observations were carried out on five individuals, and additional general samples were taken. Flower samples were collected for eDNA metabarcoding. Observational samples were categorized into pollinator insects and other floral visitors, with analyses conducted separately for pollinators and all-inclusive visitor groups. Taxon richness and visitation frequency were analyzed using generalized linear models based on Poisson distribution. Taxon diversity was assessed using the Shannon index, general linear models, and one-way ANOVA. For taxon composition, non-metric multidimensional scaling and non-parametric multivariate analysis of variance were performed, and Jaccard similarity index was used for taxon similarity. Interaction network analyses were also conducted. Results showed differences in the communities formed by pollinators and all visitors across plant distribution groups. Narrowly distributed plants had significantly lower taxon richness, diversity, and visitation frequency for both pollinators and all visitors, whereas widespread non-endemic plants had the highest values. This suggests that pollen limitation may be occurring in narrowly distributed plants due to reduced pollinator visitation. However, no distinct differences were found in community composition between groups. This may be explained by the distributional variability of pollinator taxa among plants and broad variation within the data. While eDNA metabarcoding enabled the detection of some hard-to-observe floral visitors, it failed to yield data specific to pollinator insects. This study identifies the pollinator insects present in Central Anatolia's marl steppe ecosystem and their interactions with plant species exhibiting different distribution patterns. Its findings provide valuable insights for improving conservation strategies, especially for narrowly distributed and endemic species, by incorporating species interactions into planning.
Benzer Tezler
- Beyşehir Gölü havzasının yetişme ortamı özellikleri ve sınıflandırılması
Properties and classification of sites on Beyşehir Watershed
KÜRŞAD ÖZKAN
Doktora
Türkçe
2003
Ormancılık ve Orman Mühendisliğiİstanbul ÜniversitesiOrman Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. M. DOĞAN KANTARCI
- Gendered lifeways in Central Anatolia in the Neolithic and the Early Chalcolithic Periods (8500 – 5000 BC)
İç Anadolu'da Neolitik ve Erken Kalkolitik Dönemlerde toplumsal cinsiyet (MÖ 8500 – 5000)
AYSEL ARSLAN
Yüksek Lisans
İngilizce
2015
ArkeolojiKoç ÜniversitesiArkeoloji ve Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. RANA ÖZBAL
- İç Anadolu'da dağılım gösteren patates böceği Leptinotarsa decemlineata, say populasyonlarında COI+COII (mtDNA) ve AChE2 (nükleer) geni DNA dizi varyasyonları
Dna sequence variation in COI+COII (mtDNA) and AChE2 (nuclear) genes in potato beetle Leptinotarsa decemlineata, say populations distributed in Central Anatolia
BURCU LAÇIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
BiyolojiAnkara ÜniversitesiBiyoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İRFAN KANDEMİR
DR. ÖĞR. ÜYESİ AYÇA ÖZKAN KOCA
- İç Anadolu'da dağılım gösteren patates böceği Leptinotarsa decemlineata, Say (Coleoptera: Chrysomelidae) populasyonlarında mikrosatellit varyasyonu
Microsatellite variation in potato beetle Leptinotarsa decemlineata, Say (Coleoptera: Chrysomelidae) populations distributed in Central Anatolia
SALİH BERKAY BERKCAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
BiyolojiAnkara ÜniversitesiBiyoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İRFAN KANDEMİR
DR. ÖĞR. ÜYESİ AYÇA ÖZKAN KOCA
- İç-Anadolu'da elmanın verimliliğine azot ve fosforla gübrelemenin katkısı
Başlık çevirisi yok
TAYFUN AYDOĞAN