The impact of disasters on social surveys: Research in times of disaster and disaster research
Afetlerin sosyal araştırmalar üzerindeki etkisi: Afet zamanlarında araştırma ve afet araştırması
- Tez No: 948868
- Danışmanlar: PROF. DR. AHMET SİNAN TÜRKYILMAZ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Demografi, Sosyoloji, Demography, Sociology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: İngilizce
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Nüfus Etütleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sosyal Araştırma Yöntemleri Anabilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 264
Özet
Bu tez, deprem ve sel gibi doğal tehlikelerden pandemi gibi küresel krizlere kadar afet tiplerinin sosyal araştırmaların tasarımını, uygulanmasını ve sonuçlarını nasıl etkilediğine dair literatürdeki önemli bir boşluğu ele almaktadır. Araştırmalar, politika oluşturma ve bilgi üretimi için hayati öneme sahip olmakla birlikte, afetler bu sürecin erişilebilirlik ve katılımcı güvenliği temel varsayımlarını bozmaktadır. COVID-19 pandemisi ve 2023 Türkiye depremleri bu alandaki sorunları gözler önüne sermiş, hızlı metodolojik adaptasyonu zorunlu kılmıştır. Ancak, özellikle Türkiye bağlamında, afetlerin araştırma tasarımının soru kağıdı tasarımından veri analizine kadar tüm aşamalarını nasıl etkilediğine dair literatür hâlâ sınırlıdır. Bu tez, afetlerin araştırma metodolojisi ve veri kalitesi üzerindeki etkilerini araştırmak amacıyla nicel ve çok yöntemli bir yaklaşım benimsemiştir. Çalışmada bibliyometrik analiz, BerTopic modelleme, duygu analizi ve sistematik literatür taraması bütünleşik olarak kullanılmıştır. Ana bulgular, afetlerin esnek, uyarlanabilir ve teknoloji destekli araştırma yöntemlerini gerektirdiğini göstermektedir. Bibliyometrik analiz, afet temalı sosyal bilim araştırmalarının artışını göstermekle birlikte metodolojik çalışmalarda hâlâ eksiklik olduğunu ortaya koymuştur. BerTopic modelleme, sekiz ana sınıf belirlemiş ve bu alanlarda dayanıklılık, etik ve teknolojik entegrasyon öne çıkmıştır. Duygu analizi ise genel olarak tarafsızdan olumluya eğilimli bir dil kullanıldığını ve alanın çözüm odaklı yaklaşımlara yöneldiğini göstermiştir. Sistematik literatür taraması, afet dönemlerinde araştırma yapmanın ciddi metodolojik, lojistik ve etik zorluklar içerdiğini ortaya koymuştur. Örnekleme güçlükleri, teknolojik engeller ve travmaya duyarlı soru kâğıdı tasarımı ihtiyacı öne çıkan sorunlar arasındadır. Veri kalitesini artırmak amacıyla Bayesian modelleme ve yapay zekâ destekli araçlar gibi ileri düzey yöntemlerin kullanımı artmaktadır. Çalışma, afet dönemlerinde bilgilendirilmiş onam, veri gizliliği ve topluluk katılımı gibi etik ilkelerin merkezî öneme sahip olması gerektiğinin altını çizmektedir. Tezde, afet türüne göre metodolojik uyarlamalar yapılması, CBS, yapay zekâ, mobil veri araçları teknolojilerden daha fazla yararlanılması, yenilikçi örnekleme stratejileri geliştirilmesi, paydaşlar arasında daha güçlü koordinasyon sağlanması ve araştırmacı kapasitesinin artırılması gibi öneriler sunulmuştur. Türkiye özelinde ise, merkezi bir koordinasyon platformunun geliştirilmesi, afet bağlamında ulusal anket protokollerinin oluşturulması, bölgesel ihtiyaçlara göre uyarlanmış araştırma tasarımlarının hazırlanması ve etik denetim süreçlerinin güçlendirilmesi önerilmiştir. Japonya ve ABD gibi ülkelerin iyi uygulamalarıyla yapılan karşılaştırmalar, Türkiye'nin bu alandaki gelişim fırsatlarını da ortaya koymuştur. Sonuç olarak, bu tez, afetlere duyarlı anket metodolojisine hem kavramsal hem de uygulamalı düzeyde katkıda bulunmaktadır. Kriz koşullarında afetlerin artan sıklığı karşısında giderek daha acil bir ihtiyaç haline gelen etik ve başarılı araştırmaların nasıl yürütülebileceğine dair araştırmacılar, politika yapıcılar ve kurumlar için uygulanabilir bir yol haritası sunmaktadır.
Özet (Çeviri)
This thesis addresses a significant gap in the literature concerning how disasters like pandemics affect the research design, implementation, and findings of social surveys. While surveys are vital for informing policy and generating knowledge, disasters disrupt fundamental assumptions of survey methodology, such as stability, accessibility, and participant safety. The COVID-19 pandemic and the 2023 Türkiye earthquakes highlighted these disruptions, forcing rapid methodological adaptations. However, there remains limited academic exploration, especially in Türkiye, of how disasters modify survey design across all phases, from sampling to questionnare. The thesis uses a quantitative, multi-method approach, integrating bibliometric analysis, BerTopic modeling, sentiment analysis, and systematic literature review, to investigate how disasters affect survey methodology. Key findings indicate that disasters necessitate flexible, adaptive, and technology supported survey methods. Bibliometric analysis reveals a growing focus on disaster related social science research, though methodological studies remain limited. BerTopic modeling identifies eight class, with an emphasis on resilience, ethics, and technological integration. Sentiment analysis shows a generally neutral to positive tone, reflecting the field's evolution towards solution-oriented approaches. Systematic literature review highlights persistent methodological, logistical, and ethical challenges in conducting surveys during disasters. Such as sampling difficulties, technological barriers, and the need for trauma sensitive questionnaire design are prominent. Advanced methods, including Bayesian modeling and AI-supported tools, are increasingly used to enhance data quality. The thesis emphasizes that ethical considerations, such as informed consent, data privacy, and community engagement, must remain central. Specific recommendations include methodological adaptation based on disaster type, use of technology, such as GIS, AI, mobile data tools, innovative sampling strategies, improved coordination among stakeholders, and investment in researcher capacity building. For Türkiye, the thesis suggests developing a centralized coordination platform, national survey protocols for disaster contexts, regionally tailored survey designs, and strengthened ethical oversight. Comparisons with best practices from countries like Japan and the U.S. underscore areas for Türkiye's improvement. Ultimately, this thesis offers a practical and conceptual contribution to disaster responsive survey methodology. It provides actionable guidance for researchers, policymakers, and institutions seeking to conduct ethical, resilient, and effective surveys under crisis conditions.
Benzer Tezler
- 21. yüzyıl dönümünde insan kaynaklı afetlerde toplu göçler ve geriye dönüş sürecinde tarihi çevreye yönelik risklerin yönetimi
Management of risks for historic environment in mass migration and return processes due to human induced disasters at the turn of the 21st century
SAADET GÜNDOĞDU
- Afetlerden sonra yerinde edilmiş nüfus için farklı tipteki barınakların ve geçici barınma çözümlerin etkinliğini ve verimliliğini karışılaştırmak
Comparing the effectiveness and efficiency of different types of shelters and temporary housing solutions for displaced populations after disasters
ABDURRAHMAN ZÜBİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Deprem Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiAcil Durum ve Afet Yönetimi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ PINAR ÖZDEMİR ÇAĞLAYAN
- Akıllı şehirlerde afet yönetimi ve Rize halkının akıllı şehirlerde afet yönetimi bilincinin değerlendirilmesi
Disaster management in smart cities and evaluation of Rize people's awareness of disaster management in smart cities
HASAN EMRE KILIÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
CoğrafyaSakarya ÜniversitesiAfet Yönetimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET FATİH DÖKER
- Eğitim –öğretim kurumlarınd a afet yönetimi, afet öncesi ve sonrası çevresel ve toplumsal farkındalıklar ile deprem bilincinin değerlendirilmesi: Sakarya ili örneği
Disaster management in educational institutions, environmental and social awareness before and after disaster, and evaluation of earthquake awareness: Sakarya case
FURKAN TÜRKSEVEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
CoğrafyaSakarya ÜniversitesiAfet Yönetimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET FATİH DÖKER
