Makroekonomik değişkenlerin BIST 100 ve BIST Sınai Endeksi üzerindeki etkileri: Zaman serisi analizi
The effects of macroeconomic variables on BIST 100 and BIST Industrial Index: Time series analysis
- Tez No: 949273
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ BADE EKİM KOCAMAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Maliye, Finance
- Anahtar Kelimeler: Bist-100, M1 Para Arzı, Döviz Kuru, Enflasyon, Faiz, BIST-100, M1 Money Supply, Exchange Rate, Inflation, Interest Rate
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Başkent Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Uluslararası Bankacılık ve Finans Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Bankacılık ve Finans Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 103
Özet
Finansal piyasaların gelişmişlik düzeyi, bir ekonominin istikrarı ve büyüme potansiyeli açısından önemli bir göstergedir. Özellikle gelişmekte olan ülkelerde, borsa endekslerinin makroekonomik değişkenlere karşı verdiği tepkiler, hem yatırım kararlarının şekillenmesinde hem de para politikalarının etkililiğinde belirleyici rol oynamaktadır. Türkiye gibi yükselen piyasa ekonomilerinde, finansal piyasa dinamiklerinin ekonomik göstergelerle olan ilişkisi gerek akademik literatürde gerekse politika yapıcılar nezdinde yoğun biçimde tartışılmaktadır. Bu çalışmada, Türkiye'de Borsa İstanbul 100 Endeksi (XU100) ve İmalat Sanayi Endeksi (XUSIN) gibi iki önemli finansal ve reel sektör göstergesinin, seçilmiş makroekonomik değişkenler karşısındaki tepkisi analiz edilmiştir. Bağımsız değişkenler olarak M1 para arzı, tüketici fiyat endeksi (enflasyon), döviz kuru (USD), politika faiz oranı ve gram altın fiyatı seçilmiştir. Çalışmada kullanılan veri seti, 2018–2025 dönemine ait aylık frekansta derlenmiş olup, zaman serisi analizlerine uygun biçimde işlenmiştir. Tezin temel amacı, söz konusu makroekonomik göstergelerin borsa ve sanayi endeksleri üzerindeki etkilerini sadece korelasyonel değil, aynı zamanda nedensel ve dinamik ilişkiler üzerinden değerlendirmektir. Bu amaçla ADF testi ile serilerin durağanlığı kontrol edilmiş, OLS regresyon yöntemiyle eşanlı ilişkiler, Granger nedensellik testi ile gecikmeli etkiler, Johansen ile uzun vadeli ilişkiler, VAR modeli ve impulse response fonksiyonları ile şok tepkileri analiz edilmiştir. Ayrıca modelin güvenilirliği, çoklu doğrusal bağlantı riski VIF testi ile sınanmıştır. Bu kapsamlı analizle, Türkiye'de makroekonomik koşulların sermaye piyasalarına ve reel sektöre olan etkileri derinlemesine incelenmiş; politika faiz oranının anlamlı ve yönlendirici etkisi öne çıkarken, diğer değişkenlerin kısa vadeli ve sınırlı etkileri dikkat çekmiştir. Çalışma, ekonomi yönetimi, yatırımcılar ve araştırmacılar için veri odaklı ve metodolojik olarak güçlü bir referans sunmayı hedeflemektedir.
Özet (Çeviri)
The level of development in financial markets is a critical indicator of a country's economic stability and growth potential. In developing countries in particular, the responses of stock market indices to macroeconomic variables play a decisive role in shaping investment decisions and in the effectiveness of monetary policies. In emerging market economies such as Turkey, the relationship between financial market dynamics and macroeconomic indicators has been widely discussed in both the academic literature and among policy makers. This study analyzes the responses of two key financial and real sector indicators in Turkey—the Borsa Istanbul 100 Index (XU100) and the Manufacturing Industry Index (XUSIN)—to selected macroeconomic variables. The independent variables include M1 money supply, the consumer price index (inflation), the exchange rate (USD), the policy interest rate, and gold prices. The dataset covers monthly frequency data for the period 2018–2025 and has been processed in accordance with time series analysis requirements. The primary objective of the thesis is to evaluate the impact of macroeconomic indicators on stock and industrial indices not only through correlation but also by examining causality and dynamic interactions. To this end, the Augmented Dickey-Fuller (ADF) test was employed to assess stationarity, the Ordinary Least Squares (OLS) method was used to model contemporaneous relationships, the Granger causality test was applied to detect lagged effects, and shock responses were analyzed using the Vector Autoregression (VAR) model and impulse response functions. The robustness of the model was tested with the Variance Inflation Factor (VIF) method to assess the risk of multicollinearity. Through this comprehensive analysis, the effects of macroeconomic conditions on Turkey's capital markets and real sector were examined in depth. While the policy interest rate emerged as a significant and influential factor, the short-term and limited effects of other variables were also highlighted. This study aims to serve as a data-driven and methodologically robust reference for economic policy makers, investors, and researchers.
Benzer Tezler
- Predicting stock returns with macroeconomic indicators, & Google svi & news sentiment
Makroekonomik göstergeler & Google arama endeksi & haber duyarlılığı ile hisse senedi getiri tahmini
ZEKERİYA BİLDİK
Yüksek Lisans
İngilizce
2020
İşletmeİstanbul Teknik Üniversitesiİşletme Ana Bilim Dalı
PROF. DR. OKTAY TAŞ
- Finansal serbestleşme ve istikrar çerçevesinde döviz piyasaları ve borsa ilişkisi: Türkiye örneği
Relationship between foreing exchange market and stock market within the scope of liberalisation: Case of Turkey
SEMİH KARADAĞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
EkonomiEskişehir Osmangazi Üniversitesiİktisat Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ TANER SEKMEN
- Makroekonomik değişkenlerin imalat sanayi üzerine etkisi
The effects of macroeconomic variations on the manufacturing industry
NECİP ALPTEKİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
EkonomiDokuz Eylül Üniversitesiİşletme Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NEVSER MİNE TÜKENMEZ
- Investigation of the effect of CDS premiums on housing prices in Türkiye
Türkiye'de CDS primlerinin konut fiyatlarına etkisinin araştırılması
AYBALA DEMİR
Yüksek Lisans
İngilizce
2023
Ekonometriİstanbul Teknik ÜniversitesiGayrimenkul Geliştirme Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. KEREM YAVUZ ARSLANLI
- Enerji sektörünün çok değişkenli zaman serileri analizi ile incelenmesi
Multivariate time series analysis of the energy sector
SULTAN KUZU
Doktora
Türkçe
2016
Ekonometriİstanbul Üniversitesiİşletme Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYŞE NEYRAN ORHUNBİLGE