Anadolu Erken Tunç Çağı topluluklarında popülasyon tarihinin diş morfolojisi açısından değerlendirilmesi
Evaluation of population history in dental morphology in Early Bronze Age Anatolia
- Tez No: 949401
- Danışmanlar: PROF. DR. YILMAZ SELİM ERDAL
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Antropoloji, Anthropology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Antropoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 200
Özet
Bu çalışma, Neolitik Dönem'den Erken Tunç Çağı'na uzanan süreçte Anadolu topluluklarının popülasyon tarihini diş morfolojisine dayalı biyolojik uzaklık analizleriyle değerlendirmektedir. Erken Tunç Çağı'nda kentleşme ve siyasal merkezileşme, topluluklar arasında hem sosyal hem de biyolojik etkileşimi artırmıştır. Çalışmanın temel sorunu, Neolitik'ten Tunç Çağı'na kadar popülasyon hareketliliğine bağlı demografik değişimlerin diş morfolojisine dayalı analizlerde paleogenomik verilerle aynı örüntüyü yansıtıp yansıtmadığıdır. İkiztepe, Küllüoba, Bakla Tepe, Titriş Höyük ve Yumuktepe yerleşimlerinden açığa çıkarılan bireylerden elde edilen ölçülebilen ve ölçülemeyen diş özelliklerine; çeşitlilik ve eşitlik indeksleri, Gower benzerlik katsayısı, karma veriler için Mahalanobis uzaklığı ve Mean Measure of Divergence (MMD) gibi farklı yöntemler uygulanmıştır. Bu veriler, Anadolu ve çevresinde daha önce yayımlanan diş morfolojisine dayalı biyolojik uzaklık çalışmalarıyla karşılaştırılmıştır. Sonuçlar, Neolitik toplulukların fenotipik açıdan daha homojen yapılar sergilediğini; buna karşın Geç Kalkolitik Dönem'den itibaren fenotipik çeşitlilikte ve grup içi ve gruplar arası uzaklıklarda artış olduğunu göstermektedir. Özellikle Geç Kalkolitik Dönem örneklemi, Yukarı Mezopotamya yerleşimleriyle paylaştığı fenotipik benzerlikler aracılığıyla Güney Kafkasya, Mezopotamya ve Anadolu arasında Geç Neolitik'ten itibaren süregelen çok yönlü gen akışlarını yansıtmaktadır. Erken Tunç Çağı'nda Batı ve İç Batı Anadolu toplulukları, artan çeşitliliğin yanı sıra Neolitik yerleşimlerle benzer fenotipik profiller sergileyerek bölgesel dinamiklerin rolünü ortaya koymaktadır. Diş morfolojisine dayalı biyolojik uzaklık analizleri, Anadolu'da şehirleşmeyle ilişkili kültürel yayılımın öncesinde artan biyolojik etkileşimleri ortaya koymakta; bu yönüyle paleogenomik verilerle önerilen örüntüleri desteklemektedir. Bu sonuçlar, diş morfolojisine dayalı biyolojik uzaklık analizlerinin, antik DNA verilerinin sınırlı olduğu bölgelerde demografik tarihi anlamada etkili bir yöntem olduğunu göstermektedir.
Özet (Çeviri)
This dissertation evaluates the population history of Anatolian populations from the Neolithic to the Early Bronze Age through biodistance analyses based on dental morphology. In the Early Bronze Age, urbanization and political centralization increased both social and biological interactions among populations. The core focus of this research is to determine whether population dynamics from the Neolithic to the Early Bronze Age, as reflected in demographic changes, correspond to patterns found in paleogenomic data when analyzed through dental morphology. Different methods such as diversity and evenness indices, Gower's coefficient, Mahalanobis Distances for Multivariate Mixed Data, and Mean Measure of Divergence (MMD) were applied to metric and non-metric dental traits obtained from individuals from five settlements: İkiztepe, Küllüoba, Bakla Tepe, Titriş Höyük, and Yumuktepe. These data were compared with previously published biodistance studies based on dental morphology from Anatolia and its surroundings. The results show that Neolithic populations exhibited more phenotypically homogeneous structures; in contrast, from the Late Chalcolithic period onwards, there is an increase in phenotypic diversity as well as in both intra- and inter-population distances. Through phenotypic similarities shared with Upper Mesopotamian settlements, the Late Chalcolithic sample highlights the ongoing multidirectional gene exchanges since the Late Neolithic across the South Caucasus, Mesopotamia, and Anatolia. During the Early Bronze Age, populations in Western and Central Western Anatolia exhibited increased diversity while maintaining phenotypic similarities with Neolithic settlements, reflecting the influence of regional dynamics. Biodistance analyses based on dental morphology reveal increasing biological interactions in Anatolia prior to the cultural expansion associated with urbanization; in this regard, they support the patterns suggested by paleogenomic data. These results demonstrate that biodistance analyses based on dental morphology are an effective method for understanding demographic history in regions where ancient DNA data are limited.
Benzer Tezler
- Üç eski Anadolu topluluğunda biyolojik uzaklık çalışması
A study of biological distance in three ancient Anatolian populations
ERGE BÜTÜN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
AntropolojiHacettepe ÜniversitesiAntropoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SERPİL EROĞLU ÇELEBİ
- Resuloğlu iskeletlerinde diş varyasyonları
Dental variations in Resuloğlu skeletal population
AYŞEGÜL ŞAHİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Antropolojiİstanbul ÜniversitesiAntropoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. DERYA ATAMTÜRK DUYAR
- Anadolu erken Tunç Çağı topluluklarında ağız ve diş sağlığı
Dental health in early Bronze Age populations of Anatolia
MELİHA MELİS KORUYUCU
Doktora
Türkçe
2019
AntropolojiHacettepe ÜniversitesiAntropoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. YILMAZ SELİM ERDAL
- Panaztepe, Adramytteion ve Yoncatepe iskelet topluluklarında beslenme biçimlerinin izotop analizi ile karşılaştırmalı olarak incelenmesi
A comparative study of dietary patterns in Panaztepe, Adramytteion and Yoncatepe skeletal collections by stable isotope analysis
AYŞEGÜL ŞAHİN
Doktora
Türkçe
2025
Antropolojiİstanbul ÜniversitesiAntropoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. DERYA ATAMTÜRK DUYAR