Planlama sürecinde mülkiyete müdahale yöntemleri: Almanya ve Türkiye üzerine karşılaştırmalı bir inceleme
Methods of property intervention in the planning process: A comparative study on Germany and Turkey
- Tez No: 949465
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ MUSTAFA TEOMAN TEKKÖKOĞLU
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Hukuk, Şehircilik ve Bölge Planlama, Law, Urban and Regional Planning
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Kentsel Planlama Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 110
Özet
Planlama, yalnızca fiziksel mekânın düzenlenmesinden ibaret olmayıp; sosyal, ekonomik ve hukuki boyutlarıyla birlikte değerlendirilmesi gereken kapsamlı bir süreçtir. Bu süreçte kamu yararı temel ilke olarak benimsenmektedir. Ancak planlama, niteliği gereği bireysel mülkiyet üzerinde çeşitli müdahaleleri beraberinde getirmektedir. Kişiye şey üzerinde geniş yetkiler tanıyan hak türü mülkiyet hakkı olarak tanımlanmaktadır. Toplumların mülkiyet hakkına bakışı, tarihsel süreç içinde değişim göstermiştir. Günümüzde ise mülkiyet hakkı, modern toplumun gereklilikleri çerçevesinde sınırlandırılabilir bir hak olarak kabul edilmektedir. Özellikle kamusal ihtiyaçlar, sürdürülebilir kentleşme, çevresel denge ve toplumsal düzen gibi gerekçelerle, modern hukuk sistemlerinde bu hak üzerinde çeşitli kısıtlamalar öngörülmektedir. Bu çalışma, planlama süreçlerinde mülkiyet hakkına yönelik müdahaleleri Türkiye ve Almanya örneği üzerinden karşılaştırmalı olarak incelemektedir. Her iki ülkede de mülkiyet hakkı anayasal düzeyde koruma altındadır. Türkiye'de mülkiyet hakkı, Anayasa'nın 35. maddesiyle güvence altına alınmıştır. Aynı şekilde, Alman Anayasası'nın 14. maddesi de mülkiyetin korunmasına ilişkin benzer bir güvence öngörmektedir. Her iki anayasal düzenleme, mülkiyetin yalnızca bireysel bir hak değil, aynı zamanda topluma karşı sorumluluk taşıyan bir kurum olduğunu vurgulamaktadır. Bu yaklaşım, kamu yararı ile bireysel haklar arasındaki ilişkinin dengeli ve bütüncül bir anlayışla ele alındığını ortaya koymaktadır. Türkiye'de 3194 sayılı İmar Kanunu kapsamında kamulaştırma, idari irtifak kurulması, ifraz ve tevhid, terk, arsa ve arazi düzenlemesi ile imar hakkı aktarımı gibi çeşitli plan uygulama araçlarının kullanımıyla mülkiyet hakkına müdahale söz konusu olmaktadır. Almanya'da ise benzer müdahaleler, özellikle arazi düzenlemesi ve kamulaştırma süreçlerinde ortaya çıkmaktadır. Bu araçların her biri, belirli hukuki koşullar altında ve genellikle sınırlandırılmış, denetim altındaki bir çerçevede uygulanmaktadır. Çalışma, plan uygulama araçlarının mülkiyet hakkına etkilerini karşılaştırmalı hukuk yöntemiyle inceleyerek, hem mevzuatın hem de uygulamanın ortaya koyduğu tabloyu bütüncül bir perspektifle analiz etmektedir. Bu karşılaştırma, farklı hukuk sistemlerinin mülkiyet hakkı ile kamu yararı arasındaki dengeyi nasıl kurduklarını anlamaya imkân sağlamakta; aynı zamanda Türkiye'deki uygulamalara yönelik değerlendirici bir bakış sunmaktadır. Elde edilen bulgular, daha adil, ölçülü ve hak temelli planlama politikalarının geliştirilmesi açısından önemli ipuçları barındırmaktadır.
Özet (Çeviri)
Planning is not merely confined to the arrangement of physical space; it is a comprehensive process that must be evaluated in conjunction with its social, economic, and legal dimensions. In this context, the principle of public interest is adopted as a fundamental tenet. Nevertheless, by its very nature, planning entails various forms of intervention in private property rights. The right to property constitutes a fundamental real right that confers upon the holder the broadest legal authority over an object. Societal perceptions of property rights have evolved throughout history. In contemporary times, the right to property is recognized as a right that may be subject to limitations in accordance with the requirements of modern society. Particularly in view of public needs, sustainable urbanization, environmental balance, and social order, modern legal systems impose various restrictions on this right. This study provides a comparative analysis of interventions in property rights within the framework of planning processes, using Turkey and Germany as case studies. In both jurisdictions, the right to property is constitutionally protected. In Turkey, property rights are safeguarded under Article 35 of the Constitution. Similarly, Article 14 of the German Basic Law provides equivalent protection. Both constitutional provisions underscore that property is not solely an individual right, but also an institution that entails obligations toward society. This perspective reflects a balanced and integrative approach to the relationship between public interest and individual rights. In Turkey, interventions in property rights occur through the application of various planning instruments under Zoning Law No. 3194, including expropriation, the establishment of administrative easements, subdivision and amalgamation, land dedication, land and plot readjustment, and the transfer of development rights. These instruments grant the administrative authorities a range of powers in the implementation of zoning plans. However, in practice, these powers may at times result in direct infringements on individual property rights. In Germany, similar interventions are observed particularly in land readjustment and expropriation processes. Each of these instruments is implemented under specific legal conditions and typically within a restricted and regulated framework.
Benzer Tezler
- Silahlı çatışma/savaşlar sonrasında kentsel alanlarda kültürel mirasın korunması ve yönetimi: Beyrut ve Saraybosna deneyimleri
Conservation and management of cultural heritage in post-war/armed conflict urban zones: Beirut and Sarajevo experiences
BİLAL BİLGİLİ
Doktora
Türkçe
2021
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ GÜLSÜM TANYELİ
- Kurumsal dayanakları ve finansman yöntemleri bağlamında, konut yenileme uygulamaları; Türkiye için model önerisi
Housing reconstructi̇on practices from the aspects of legal basis and financing methods; a model analysi̇s for Turkey
SAİM GÜL
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Şehircilik ve Bölge PlanlamaMarmara Üniversitesiİstatistik Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ NESLİHAN ÇELİK
- Özel alanlarda kullanıcı müdahalesinin kamusal alanlar üzerindeki etkilerinin değerlendirilmesi Etiler, Nispetiye Caddesi örneği
Evaluation of effects of private spaces changed by the users on public spaces Etiler, Nispetiye Street sample
ERMAN ÖZDEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiKentsel Tasarım Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NURAN ZEREN GÜLERSOY
- Türkiye kıyı alanlarında yönetim ve mülkiyet meselelerine yönelik bir model önerisi ve modelin mekansal planlama çerçevesinde meselelere etkileri
A model proposal regarding management and property issues in coastal areas of Turkey and efects of the model on these issues from spatial planning perspective
CAVİT KUŞGÖZ
Doktora
Türkçe
2023
Şehircilik ve Bölge PlanlamaMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ADEM ERDEM ERBAŞ
- A knowledge discovery approach to urban analysis the Beyoğlu preservation area as a data mine
Kent analizinde bir bilgi keşfi yaklaşımı bir veri madeni olarak Beyoğlu kentsel koruma alanı
AHU SÖKMENOĞLU SOHTORİK
Doktora
İngilizce
2016
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜLEN ÇAĞDAŞ
PROF. DR. İKBAL SEVİL SARIYILDIZ