Ahlaki seyirci ve ahlaki uzaklaşma mekanizmalarının diyalojik ahlak perspektifi ve ilişki modelleri kuramı çerçevesinde incelenmesi
Examining moral audience and moral disengagement mechanisms within the framework of dialogical moral perspective and relational models theory
- Tez No: 950269
- Danışmanlar: PROF. DR. SEVİM CESUR
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Psikoloji, Psychology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Psikoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 195
Özet
Bu çalışma, Diyalojik Ahlak Kuramı, İlişki Modelleri Kuramı ve Ahlaki Uzaklaşma Stratejileri perspektifinden, bireylerin ahlaki bir olayın faili olduklarında ahlaki yargılarını şekillendiren diyalojik unsurları ve kendi ahlaki failliklerini nasıl değerlendirdiklerini araştırmaktadır. Tappan'ın geliştirdiği Diyalojik Ahlak Kuramı'na göre, bireyler ahlaki kararlarını zihinlerinde yer alan diğerinin konumuyla kurdukları içsel diyaloglar aracılığıyla gerçekleştirirler. Day, Tappan'ın bu görüşlerini destekleyerek bireylerin zihindeki bu kişi ya da kişilerin“ahlaki seyirci”olduğunu ifade etmiştir. Bu bağlamda mevcut çalışma, öncelikle bu kuramsal açıklamaları incelemeyi ve ardından ahlaki seyircilerin farklı ilişki modellerinde sabit mi yoksa değişken mi olduğunu incelemeyi amaçlamaktadır. Ayrıca gündelik hayatta ahlaki olmayan davranışların varlığı göz önünde bulundurularak, Bandura'nın Ahlaki Uzaklaşma Stratejileri üzerinden bireylerin ahlaki fail oldukları durumları nasıl değerlendirdiklerinin de incelenmesi amaçlanmıştır. Mevcut araştırma iki çalışmadan oluşmaktadır. İlk çalışmada 11 katılımcıyla (6 kadın, 5 erkek) kendi yaşamlarında gerçekleştirdikleri ve kendilerinin fail olduğu ahlaki ihlaller hakkında derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Görüşmeler konumlandırma teorisi çerçevesinde anlatı analizi ile incelenmiştir. Analiz sonuçları katılımcıların ahlaki ihlal olay örgülerinde güveni zedeleyen ve bakım etiğini ihlal eden eylemlerin öne çıktığını göstermiştir. Ayrıca katılımcıların, suçluluk, kaygı ve utanç gibi yoğun duygular deneyimledikleri ve ahlaki kimliklerini korumak için çeşitli ahlaki uzaklaşma stratejileri kullandıkları belirlenmiştir. Bu stratejilerin yalnızca dışsal ve öz kınamayı azaltmadığı, aynı zamanda olumlu benlik algısının sürdürülmesine hizmet ederek ahlaki kimliği yeniden inşa etmelerine olanak sağladığı gözlenmiştir. Bir diğer bulgu ise katılımcıların zihinlerinde var olan yargılayıcı konumlardır ve bu konumlar ahlaki seyircileri içermektedir. Bu bağlamda ahlaki seyirciler hem bireyin kendisini hem de sosyal çevresindeki önemli diğerlerini (ebeveynler, arkadaşlar, dini figürler) kapsamaktadır. İkinci çalışmada ise, İlişki Modelleri Kuramı doğrultusunda kurgulanan senaryolar aracılığıyla, ahlaki seyircilerin ilişki modellerine ait ilişki motivasyonlarına göre değişkenlik gösterip göstermediği araştırılmıştır. Çalışma, ilk çalışmaya katılan 11 katılımcıyla beş ilişki modeline karşılık gelen varsayımsal senaryolar temelinde gerçekleştirilmiştir. Katılımcılar önce sesli düşünme görevini tamamlamışlardır. Ardından her bir katılımcıyla beş senaryo hakkında derinlemesine bireysel görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Ayrıca tüm katılımcılar çalışma boyunca gündelik hayatlarında karşılaştıkları ahlaki ihlallerle ilgili günlük tutmuşlardır. Elde edilen veriler nitel bir analiz yöntemi olan tematik analizle incelenmiştir. Tematik analiz sonuçlarına göre her bir ilişki modelinin ihlalinde ortaya çıkan“ahlaki ihlalin koşullu gerekçelendirilmesi: Kabul edilebilirliği/edilemezliği, ahlaki ihlalin bireysel-ilişkisel ve toplumsal sonuçları, değerler: Ahlaki kimliğin değer temelli sunumu, ahlaki ihlalin gerekçelendirilmesi: Meşrulaştırılması, kınama içeren duygular ve telafi”olmak üzere altı tema elde edilmiştir. Bu temalar bütün olarak, bireylerin ahlaki ihlalleri yalnızca eylemin kendisine değil, bağlama, değerlere, ilişkisel sorumluluklar veya duygular gibi çok boyutlu bir şekilde değerlendirdiklerini ve bu süreçte kendi ahlaki kimliklerini aktif biçimde inşa ettiklerini ortaya koymaktadır. Ayrıca bulgular, önemli diğerinin sabit seyirciler (örneğin ebeveynler, dini figürler) olduğunu, bu sabit seyirciler arasında bireyin kendisinin de yer aldığı ancak günlük yaşam olaylarında duruma göre değişen seyircilerin de var olduğunu göstermektedir.
Özet (Çeviri)
From the Dialogical Moral Theory, Relational Models Theory, and Moral Disengagement Strategies perspective, this study explores the dialogical elements that shape individuals' moral judgments when they are the agents of a moral event and how they evaluate their moral agency. According to the Dialogical Moral Perspective developed by Tappan, individuals make moral decisions through internal dialogues with the position of the other in their minds. Day supported Tappan's views and stated that this person or persons in the minds of individuals are“moral audience”. In this context, the present study examines these theoretical explanations and whether moral audience are fixed or variable in different relationship models. In addition, considering the existence of immoral behaviors in daily life, it is also aimed to examine how individuals evaluate situations in which they are moral agents through Bandura's Moral Disengagement Strategies. The current research consists of two studies. In the first study, in-depth interviews were conducted with 11 participants (6 women, 5 men) about the moral violations they had committed in their own lives and for which they were the perpetrators. The interviews were analyzed through narrative analysis within the framework of positioning theory. The analysis results showed that actions that violated trust and the ethics of care were prominent in the participants' moral violation event patterns. It was also found that the participants experienced intense emotions such as guilt, anxiety, and shame, and used various moral distancing strategies to protect their moral identities. It was observed that these strategies not only reduced external and self-condemnation but also served to maintain a positive self-perception, allowing them to reconstruct moral identity. Another finding is the judgmental positions that exist in the participants' minds, which include moral spectators. In this context, moral bystanders include the individual himself/herself and significant others in their social environment (parents, friends, religious figures). The second study investigated whether moral spectators vary according to relationship models through scenarios constructed in line with Relational Models Theory. The study was conducted with 11 participants who participated in the first study based on hypothetical scenarios corresponding to five relationship models. Participants first completed a think-aloud task. Then, in-depth individual interviews were conducted with each participant about the five scenarios. In addition, all participants kept a diary about the moral violations they encountered daily throughout the study. The data obtained were analyzed using thematic analysis, a qualitative analysis method. According to the results of the thematic analysis, the“conditional justification of moral violation: Acceptability/unacceptability, individual-relational and social consequences of moral violation, values: Value-based presentation of moral identity, justification of moral violation: Legitimization, feelings of condemnation and reparation”. Collectively, these themes reveal that individuals evaluate moral transgressions not only in terms of the act itself, but also in a multidimensional way, such as context, values, relational responsibilities, or emotions, and actively construct their own moral identities. The findings also show that the significant others are the fixed audience (e.g. parents, religious figures), which includes the individual himself, but which changes according to the situation in daily life events.
Benzer Tezler
- Akran zorbalığında ahlaki uzaklaşma düzeyinin ve mağdurun sosyal kimliğinin mağdura yardım etme isteğine etkisi
The Effects of Moral Disengagement and Social Identity of Victim on Helping in Peer Bullying
ESENGÜL KAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
PsikolojiBolu Abant İzzet Baysal ÜniversitesiPsikoloji Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MERAL GEZİCİ YALÇIN
- Shakespeare romanslarında mitos ögeleri
The Elements of mythos in Shakespeares romances
NERİMAN UYSAL
Yüksek Lisans
Türkçe
1999
Sahne ve Görüntü SanatlarıAnkara ÜniversitesiTiyatro Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. N. SELDA ÖNDÜL
- Spor müsabakalarında görev yapan polislerin tutum ve davranışlarının araştırılması
The police who make a duty in the sport competition is searched their behaviour and manner
İLTER KAYNAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2002
SporGazi ÜniversitesiBeden Eğitimi ve Spor Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. ATİLLA PULUR
- Spor Bilimleri Fakültesi öğrencilerinin karşıt görüş ve öz-denetim düzeylerinin ahlaki değer açısından incelenmesi
Investigation of the opposing views and self-control levels of students in the Faculty of Sports Sciences in terms of moral values
EMRAH KARAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Eğitim ve ÖğretimBalıkesir ÜniversitesiBeden Eğitimi ve Spor Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SERHAT TURAN
- Türkiye'de ulusal kalkınmacılığın iflası ve toplumsal anominin 1980'ler Türk sinemasındaki izleri
The failure of national developmentalism in Turkey and the reflections of social anomie in 1980?s Turkish cinema
ÇORUH AKAN EROL
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
Sahne ve Görüntü SanatlarıMarmara ÜniversitesiRadyo Televizyon ve Sinema Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ŞÜKRAN ESEN