Câhız'ın Fezâilu'l-Etrâk adlı eseri bağlamında klasik Arap edebiyatında Türk imajı
The Turkish image in classical Arabic literature in the context of Jahiz's work Fezailul-Etrak
- Tez No: 950339
- Danışmanlar: PROF. DR. MUSTAFA IRMAK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Doğu Dilleri ve Edebiyatı, Eastern Linguistics and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Samsun Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 125
Özet
Abbâsîler Dönemi'nde Türklerin yönetimde ve orduda etkin roller üstlenmeye başladığı bir süreçte yaşayan Câhız, dönemin önde gelen Türk elitleriyle bir araya gelme imkânı bulmuştur. Edindiği tecrübeler ve aktarılan rivâyetler doğrultusunda, Türklerin fizikî ve ahlaki üstünlüklerine yer verdiği Fezâilu'l-Etrâk adlı eserini kaleme almıştır. Arap literatüründe Türkler hakkında yazılmış ilk müstakil eser olma özelliğini taşıyan bu çalışma, saray çevresi başta olmak üzere yaşadığı dönemde önemli bir etki uyandırmış ve sonraki dönemlerde de etkisini sürdürmüştür. Bununla birlikte, eser modern dönemde özellikle Mısırlı yazar Ahmed Emîn tarafından çeşitli eleştirilere maruz kalmıştır. Söz konusu eleştiriler eserin içeriği, Câhız'ın eseri kaleme almadaki niyeti ve kullandığı yöntem üzerine yoğunlaşmıştır. Ancak, bu eleştirilere karşı eseri savunan ve yöneltilen eleştirilere yanıt vermeye çalışan Zekeriya Kitapçı gibi araştırmacılar da bulunmaktadır. Bu çalışma, Câhız'ın hayatı, hocaları, öğrencileri ve yakın ilişkiler kurduğu Türk şahsiyetler çerçevesinde onun eserlerini incelemekte, özellikle Fezâilu'l-Etrâk bağlamında klasik Arap edebiyatında Türk imajının nasıl şekillendiğini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Çalışma giriş, iki bölüm ve sonuçtan oluşmaktadır. Girişte Türklerin kökeni, Araplarla ilişkileri ve Müslüman olma süreçleri ele alınmıştır. Birinci bölümde, Câhız'ın hayatı ve eserleri, ikinci bölümde ise Fezâilu'l-Etrâk adlı eserindeki Türk imajı, esere yöneltilen eleştiriler ve eserin sonraki dönemlere olan etkisi incelenmiştir. Bu yönüyle çalışma, literatüre Câhız'ın ilgili eseri ve onun sonraki müellifler üzerindeki etkisini ele alan özgün bir katkı sunmaktadır. Bu çalışmada, Yükseköğretim Kurulu tarafından izin verilen çerçevede, literatür taraması, kaynakların düzenlenmesi, dilbilgisi ve yazım denetimi ile çeviri süreçlerinde üretken yapay zekâdan faydalanılmıştır.
Özet (Çeviri)
During the Abbasid period, when Turks began to assume significant roles in governance and the military, al-Jahız had the opportunity to engage with prominent Turkish elites. Based on his observations and transmitted reports, he authored Fezailul-Etrak, a work highlighting the physical and moral virtues of the Turks. As the first independent work in Arabic literature dedicated to the Turks, this treatise had a notable impact, particularly in court circles, and continued to influence subsequent periods. However, in modern times, the work has faced various criticisms from scholars such as Ahmad Amîn, focusing on its content, al-Jahız's intent in composing the text, and his methodological approach. In response to these critiques, researchers like Zekeriya Kitapçı have defended the work and sought to counter the objections raised against it. This study examines al-Jahız's life, his teachers, students, and his interactions with notable Turkish figures while analyzing his works, particularly Fezailul-Etrak, within the framework of classical Arabic literature's representation of the Turks. The study is structured into an introduction, two main chapters, and a conclusion. The introduction explores the origins of the Turks, their interactions with Arabs, and their process of conversion to Islam. The first chapter focuses on al-Jahız's biography and works, while the second chapter delves into Fezailul-Etrak, analyzing the depiction of Turks, criticisms directed at the work, and its influence on later periods. In this regard, the study offers an original contribution by assessing the impact of al-Jahız's work on subsequent scholars and the broader literary tradition. In this study, generative artificial intelligence was utilized within the framework permitted by the Turkish Council of Higher Education for literature review, source organization, grammar and writing verification, and translation processes.
Benzer Tezler
- Hz. Peygamber'in Kur'an vahyi dışında bilgilendirilmesi
Allah?s revelation to Prophet Muhammad other than Quran
FAİK AKCAOĞLU
- Câhız ve Fî Sınâ'ati'l-Kelâm başlıklı risalesi açısından kelâm ilmi ve kelâmcılara bakışı
Al-Jâhiz and view of Islamic theology and Muslim theologians in terms of his treatise entitled Fî Sinâ'ati'l-Kelâm
SALİH ZEKİ KILIÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DinAkdeniz ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SABRİ YILMAZ
- Câhız'ın edebî tenkit düşüncesinde lafız ve mana
Lafẓ and maʿnā in Jāḥiẓ's literary criticism thought
ZEYNEL ABİDİN SOYSAL
Doktora
Türkçe
2025
Doğu Dilleri ve EdebiyatıMarmara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ŞÜKRAN FAZLIOĞLU
- Câhız'ın tabiat felsefesinde evrimin imkânı
The possibility of evolution in al-Jāḥiẓ's natural philosophy
VEYSEL ELİŞ
Doktora
Türkçe
2023
DinSiirt ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CEMALETTİN ERDEMCİ
DOÇ. DR. MUSTAFA YAVUZ
- Câhız'ın öykücülüğü ve el-Buhalâ' adlı eserinin teknik ve tematik açıdan incelenmesi
A technical and thematic analysis of Câhiz's storytelling and al-Buhalâ'
CUMA KORÇAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Doğu Dilleri ve Edebiyatıİnönü ÜniversitesiArap Dili ve Belagatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ RAMAZAN MEŞE