Tefenni (Burdur) linyitlerinin mineralojik-petrografik özellikleri ve oluşum ortamlarının incelenmesi
Investigation of mineralogical-petrographical properties and depositional environment of the Tefenni (Burdur) lignites
- Tez No: 951783
- Danışmanlar: PROF. DR. ALİ İHSAN KARAYİĞİT
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Jeoloji Mühendisliği, Geological Engineering
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Jeoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 227
Özet
Tez çalışması, Burdur il sınırları içinde bulunan Tefenni Havzası içerisindeki kömürlerin mineralojik-petrografik özelliklerinin ve oluşum ortamlarının incelenmesini amaçlamaktadır. Çalışma amacı doğrultusunda tez kapsamında palinolojik, mineralojik, jeokimyasal ve Rock-Eval piroliz analizleri de gerçekleştirilmiştir. İncelenen kömür oluşumları, sondajlı aramalar sonucunda oldukça derin seviyelerde belirlenmiş olup, gölsel fasiyeste gelişmiş birimler içersinde yer almaktadır. Tefenni Havzası, KD-GB uzanımlı yaklaşık 60 km uzunluğunda ve 10-20 km genişliğindedir. Havza dolgusunu oluşturan çoğunlukla gölsel sedimanter istif içinde tümüyle karotlu yapılmış sondajlardan seçilen dört adet sondajdan 42 (kömür, killi kömür, kömürlü silttaşı/kiltaşı/şeyl, karbonlu kiltaşı) ve 4 (iz oranda organik madde içeren killi kireçtaşı) olmak üzere toplam 46 örnek alınmıştır. Ayrıca, dikey yönde litolojik birimlerde bir mineralojik değişimin olup olmadığını görmek amacıyla toplam derinliği yüzeyden itibaren yaklaşık 452 m olan AK-43 no'lu sondajdan da kayaç örneği alınmıştır. AK-44 nolu sondajdan seçilen örnekler üzerinde gerçekleştirilen palinolojik çalışmalarla kömür oluşumlarının, Erken Pliyosen yaşlı olduğu bu çalışma kapsamında ilk kez saptanmıştır. Her dört sondajdan alınan kömür örneklerinde orijinal bazda ağırlıklı ortalama %37,4 toplam nem, havada kuru bazda (adb) %43,3 uçucu madde, %31,0 kül, %2,66 toplam S, %37,56 toplam C ve 3407 kcal/kg üst ısıl değer bulunmuştur. XRD-TK çekimlerine göre incelenen kömür, killi kömür, kömürlü silttaşı/kiltaşı/şeyl ve karbonlu kiltaşı örneklerinin çoğunda kil mineralleri, kuvars, kalsit, aragonit, dolomit, pirit, feldispat ve çok az örnekte jips ve opal-CT tanımlanmıştır. Tanımlanan bu minerallerin çoğu, AK-43 nolu sondajdan alınan kayaç örneklerinde de belirlenmiştir. İncelenen örneklerin tamamında mineral maddesiz bazda (mmf) en önemli maseral grubunu hüminit oluşturmaktadır. Örneklerde, liptinit ve özellikle inertinit grubu maserallerin hacimsel yüzde oranları ise oldukça düşüktür. Rastgele yüzde ülminit yansıtmalarının ortalama değerleri (%Rr) ve standart sapmaları 0,29±0,03 olarak saptanmıştır. Kömür örneklerinde ortalama üst ısıl değer ve ortalama ülminit yansıtma değeri kömürleşme derecesinin“linyit”aşamasında olduğunu göstermektedir. Rock-Eval piroliz analiziyle elde edilen Tmax değerleri 421-437 ⁰C arasında değişmektedir. Bu değerler, üst ısıl değer ve %Rr sonuçlarıyla uyumluluk göstermekte olup düşük kömürleşme derecesini işaret etmektedir. AK-44 nol'lu sondajdan seçilen kömür ve killi kömür örneklerine ait element analiz sonuçları, Dünya düşük kömürleşme derecesine sahip değerlerle karşılaştırıldığında sadece Ni'de nispi zenginleşme, Ba, Co, Cr, Li, Pb, Se, V ve Zn'de Dünya kömür ortalamasına yakın değerler ve As, B, Cu, Ga, Mo, Rb, Sr, U ve Y de seyrelme gözlenmiştir. Çalışma kapsamında parlak kesitler üzerinde yapılan SEM-EDS çalışmalarıyla XRD-TK'da tanımlanan mineraller dışında mikron büyüklüğünde birçok aksesuar mineraller (örneğin biyotit, sfen, Ti-oksit, ilmenit, Fe-Cr-oksit, F-apatit ve florensit), CaCO3 bileşimli fosil kavkı parçaları, silika (diyatom ve sünger spikülleri?) ve Ca-fosfat bileşimli biyojenik kalıntılar da gözlenmiştir. Bu çalışmada karbonatların ve özellikle piritlerin iz oranda Mn içerdiği belirlenmiştir. Tefenni Havzasında kömür fasiyes, palinoloji ve diyatom değerlendirmelerine göre Güneybatı Anadolu'daki Pliyosen yaşlı kömür oluşumlarına benzer şekilde ilksel turbalıkların ağırlıklı olarak nötr-zayıf alkalin koşulların hakim olduğu göl kenarı (limno-telmatik) ve zaman zaman ıslak orman (telmatik) turbalık fasiyes koşullarının geliştiğini göstermektedir.
Özet (Çeviri)
This thesis aims to investigate the mineralogical-petrographic properties and formation environments of coals in the Tefenni Basin (Burdur, SW Türkiye). Palynological, mineralogical, geochemical and Rock-Eval pyrolysis analyses were also carried out within the scope of the thesis. The investigated coal seams were cored at the deepest parts of the exploration wells and are located within the lacustrine units. The Tefenni Basin is NE-SW trending and is approximately 60 km long and 10-20 km wide. A total of 46 samples were obtained from four exploration wells, which were collected from the mostly lacustrine sedimentary sequences of the basinal infilling; 42 of them are coal, clayey coal, coaly siltstone/claystone/shale, carbonaceous claystone samples, and 4 of them are clayey limestone containing trace organic matter. In addition, rock samples were obtained from the AK-43 well, which has a total depth of approximately 452 m from beneath the surface, in order to determine the vertical mineralogical distributions. Furthermore, palynological studies were performed on selected samples from the AK-44 well, which firstly identify the Early Pliocene age for coal seams. The weighted means of total moisture on an as-received basis is 37.4%; on an air-dry basis (adb) volatile matter is 43.3%, ash is 31.0%, total S is 2.66%, total C is 37.56% and upper calorific value is 3407 kcal/kg. According to XRD-whole data, clay minerals, quartz, calcite, aragonite, dolomite, pyrite, and feldspar are detected in most of the coal, clayey coal, coaly siltstone/claystone/shale, and carbonaceous claystone samples, and gypsum and opal-CT were identified in a few samples. The identified minerals were also determined in rock samples examined from the AK-43 well. In all of the examined samples, huminite constitutes the important maceral group on a mineral-free basis (mmf). Liptinite and inertinite display low proportions. The random mean reflectance (%Rr) and standard deviations of ulminite reflectances were measured as 0.29%±0.03. The rank of samples are low-rank (lignite) based on average values of gross calorific values and %Rr values of samples. Tmax values vary between 421 and 437°C, which are compatible with the rank of the samples and indicate a low degree of coalification. Comparing the elemental compositions of selected coal and clayey coal samples from the AK-44 well with world low-rank coal averages, Ni is the only slightly enriched element, while the averages of Ba, Co, Cr, Li, Pb, Se, V and Zn are close to the world low-rank coal averages. Beside, As, B, Cu, Ga, Mo, Rb, Sr, U and Y are depleted. Within the scope of the study, SEM-EDS studies were performed on selected polished blocks. A part of detected minerals in XRD, several accessory minerals in micron sizes (e.g. biotite, sphene, Ti-oxide, ilmenite, Fe-Cr-oxide, F-apatite and florencite), fossil shell fragments with CaCO₃ composition, silica (diatom and sponge spicules?) and biogenic residues with Ca-phosphate composition were observed. In addition, traceable amounts of Mn were also detected from carbonate minerals and especially pyrite grains. According to coal facies, palynology and diatom studies in the Tefenni Basin, precursor peats were developed under lake-shore (limno-telmatic) and occasionally wet forest (telmatic) mire conditions, where neutral-weak alkaline conditions prevailed, similar to the Pliocene coal formations in Southwestern Anatolia.
Benzer Tezler
- Tefenni (Burdur) ovası hidrojeolojisi ve hidrojeokimyasal özelliklerinin tıbbi jeoloji açısından değerlendirilmesi
Hyrogeochemical and hydrogeological properties of Tefenni (Burdur) plain and evaluation for medical geology
SİMGE VAROL
Doktora
Türkçe
2011
Jeoloji MühendisliğiSüleyman Demirel ÜniversitesiJeoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AYŞEN DAVRAZ
- Tefenni (Burdur) civarının jeolojisi ve kromit yatakları
Başlık çevirisi yok
ADNAN DÖYEN
Yüksek Lisans
Türkçe
1989
Jeoloji MühendisliğiSelçuk ÜniversitesiJeoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ.DR. AHMET AYHAN
- Tefenni (Burdur) ilçesinin florası ve halk ilaçları
Flora and folk medicines of Tefenni (Burdur) district
ZEKİYE CEREN ARITULUK
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
BotanikHacettepe ÜniversitesiFarmasötik Botanik Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NURTEN EZER
DOÇ. DR. GALİP AKAYDIN
- Tefenni (Burdur) yöresindeki ceviz (Juglans regia L.) genotiplerinin seleksiyonu
Selection of walnut (Juglans regia L.) genotypes in the Tefenni (Burdur) region
MUKADDES ERSOYOL KIRIŞIK
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
ZiraatSüleyman Demirel ÜniversitesiBahçe Bitkileri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FATMA KOYUNCU
- Mineralogical and geochemical study of tefenni area (Burdur – Turkey) chromite deposits
Teffeni (Burdur) mineralojik ve jeokimyasal incelemesi
MUSTAFA ALGBURI
Yüksek Lisans
İngilizce
2021
Jeoloji Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiJeoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
Prof. Dr. EMİN ÇİFTÇİ