Üretken yapay zekânın kaygı boyutu üzerine bir ölçek geliştirme çalışması
Developing a scale on the anxiety dimension of generative artificial intelligence
- Tez No: 952204
- Danışmanlar: DOÇ. DR. SEMİRAL ÖNCÜ, PROF. DR. GÜRHAN DURAK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Education and Training
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Balıkesir Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 194
Özet
Bu çalışma, üniversite öğrencilerinin üretken yapay zekâ (ÜYZ) teknolojilerine ilişkin kaygı düzeylerini ölçmek amacıyla geçerli ve güvenilir bir ölçek geliştirmeyi amaçlamıştır. ÜYZ teknolojilerinin sosyal, akademik ve profesyonel alanlarda hızla yaygınlaşması, bireylerin bu teknolojilere yönelik çeşitli kaygılar geliştirmesine neden olmaktadır. Bu kaygılar karşısında ÜYZ kaygısını ölçebilecek ölçeğin yokluğu, ÜYZ'nin psikolojik etkilerinin anlaşılmasını ve bu etkilere yönelik müdahalelerin geliştirilmesini sınırlandırmakta, bireylerin teknolojik dönüşüm karşısındaki uyum süreçlerinin sağlıklı bir şekilde yönetilmesini zorlaştırmaktadır. Nicel araştırma yöntemlerine dayalı olan bu ölçek geliştirme çalışmasında, kuramsal temellere dayalı olarak oluşturulan 52 maddelik ölçek, uzman görüşleri doğrultusunda 47 maddeye düşürülmüştür. Balıkesir Üniversitesi'nde 2023-2024 eğitim-öğretim yılında öğrenim gören 651 öğrenciden elde edilen veriler kullanılarak gerçekleştirilen açımlayıcı faktör analizi (AFA) sonucunda ölçek 28 maddeye, doğrulayıcı faktör analizi (DFA) sonucunda ise 15 maddeye indirgenmiştir. Nihai ölçek; iş ve kariyer kaygısı, sosyal ilişkiler kaygısı, akademik dürüstlük kaygısı, güvenlik ve mahremiyet kaygısı ile teknoloji bağımlılığı kaygısı olmak üzere beş faktörlü bir yapıya sahiptir. DFA sonucunda elde edilen uyum indeksleri, ölçeğin yapısal geçerliğinin mükemmel düzeyde olduğunu göstermiştir. İkinci dereceden DFA sonuçları da ölçeğin alt boyutlarının,“ÜYZ Kaygısı”adlı üst bir faktör altında anlamlı biçimde birleştiğini doğrulamıştır. Yapılan analizler, öğrencilerin ÜYZ teknolojilerine ilişkin genel kaygı düzeylerinin orta düzeyin biraz üzerinde olduğunu göstermiştir. En yüksek kaygı düzeyi sosyal ilişkiler kaygısı boyutunda, en düşük kaygı düzeyleri ise iş ve kariyer kaygısı boyutunda tespit edilmiştir. Sonuç olarak, geliştirilen ÜYZ Kaygı Ölçeği, üniversite öğrencilerinin bu teknolojilere yönelik kaygılarını geçerli ve güvenilir biçimde ölçebilecek psikometrik özelliklere sahiptir.
Özet (Çeviri)
This study aims to develop a valid and reliable scale to measure university students' anxiety levels regarding generative artificial intelligence (GAI) technologies. The rapid spread of AI technologies in social, academic, and professional fields has led individuals to develop various concerns about these technologies. The lack of a scale to measure AI anxiety limits the understanding of the psychological effects of AI and the development of interventions for these effects, making it difficult to manage individuals' adaptation processes to technological transformation in a healthy manner. In this scale development study based on quantitative research methods, the 52-item scale created based on theoretical foundations was reduced to 47 items in line with expert opinions. Using data obtained from 651 students enrolled at Balıkesir University in the 2023-2024 academic year, exploratory factor analysis (EFA) reduced the scale to 28 items, while confirmatory factor analysis (CFA) reduced it to 15 items. The final scale has a five-factor structure consisting of work and career anxiety, social relationship anxiety, academic integrity anxiety, security and privacy anxiety, and technology addiction anxiety. The fit indices obtained as a result of CFA showed that the scale's structural validity was excellent. Second-order DFA results also confirmed that the scale's sub-dimensions meaningfully converged under a higher-order factor named“ÜYZ Anxiety.”Analyses revealed that students' overall anxiety levels regarding ÜYZ technologies were slightly above average. The highest anxiety level was found in the social relationships anxiety dimension, while the lowest anxiety levels were observed in the work and career anxiety dimension. In conclusion, the developed ULT Anxiety Scale possesses psychometric properties that enable it to measure university students' anxiety toward these technologies in a valid and reliable manner.
Benzer Tezler
- Sayısal haritalama teknikleri kullanılarak DNA dizilimleri üzerinden lösemi hastalığının temel türlerinin yapay zeka tabanlı algoritmalar ile sınıflandırılması
Classification of main types of leukemia disease with artificial intelligence-based algorithms on the DNA sequences using digital mapping techniques
FATMA AKALIN
Doktora
Türkçe
2023
Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve KontrolSakarya ÜniversitesiBilgisayar Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NEJAT YUMUŞAK
- Dijital oyun tasarımı süreçlerinde yapay zekâ kullanımı: Türkiye oyun endüstrisi
Use of artificial intelligence in digital game design processes: The Turkish game industry
SERA BÜTÜN
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Güzel SanatlarYıldız Teknik ÜniversitesiSanat ve Tasarım Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BAHADIR UÇAN
- Türkiyede öğretmenlerin kişisel asistan olarak üretken yapay zekâ kullanımı: gereksinim, talep ve yöntem üzerine sistematik biraraştırma
Teachers' use of generative artificial intelligence as a personal assistant in turkey: a systematic study of need, demand and methodresearch
SELÇUK ÜNAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Eğitim ve ÖğretimAnadolu ÜniversitesiUzaktan Eğitim Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ İLKER KAYABAŞ
- Çalışanların yapay zekaya yönelik tutumları
Employees' attitudes toward artificial intelligence
MEHTAP BÜYÜKGÜZEL
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Bilim ve Teknolojiİstanbul Arel ÜniversitesiPsikoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AYDIN ÇİVİLİDAĞ
DR. JANET FRANCES RAFNER
- The fear of AI in horror movies: A comparative film analysis through the lens of publics' perceptions of technology
Korku filmlerinde yapay zeka korkusu: Kamuoyunun teknoloji algısı merceğinden karşılaştırmalı bir film analizi
HÜSEYİN CENK ERDEM
Yüksek Lisans
İngilizce
2024
Sosyolojiİstanbul Teknik ÜniversitesiBilim, Teknoloji ve Toplum Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. EBRU BELGİN YETİŞKİN DOĞRUSÖZ