Early modern ottoman politics of time: custom, temporality, and the making of ʿâdet-i kadîme
Erken modern Osmanlı'da zamanın politikası: Gelenek, zamansallık ve ʿâdet-i kadîme'nin inşası
- Tez No: 952348
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ NİL TEKGÜL
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: İngilizce
- Üniversite: İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi
- Enstitü: Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 314
Özet
Bu tez, erken modern Osmanlı İmparatorluğu'nda — özellikle on altıncı ve on yedinci yüzyıllarda — zamanın nasıl kavramsallaştırıldığını, nasıl kullanıma sokulduğunu ve nasıl anlamlandırıldığını, yani nasıl algılandığını incelemek amacıyla ʿâdet-i kadîme'nin zamansallığını bir mercek olarak ele almaktadır. Mühimme defterleri, sancak kânûnnâmeleri ve kadı sicilleri gibi çeşitli birincil kaynaklara dayanarak;“kadîmden berü”,“olıgeldiği üzere”ve“babam/atam/ceddim zamanı”gibi zamansal ifadeleri kavramsal ve bağlamsal olarak analiz etmektedir. Bu ifadeler yüzeyde belirsiz görünebilse de, tez — anlambilimsel ve hermenötik bir çözümleme yoluyla — bunların, toplulukların âdetlerin tarihsel derinliğini ve zamansallığını nasıl algıladığını hem yansıtan hem de şekillendiren anlam yüklü zamansal göstergeler olarak işlev gördüğünü ileri sürmektedir. Tez, ʿâdet-i kadîme'nin zamansal çerçevelenmesinin — yani âdetlerin hayali bir geçmişe nasıl dayandırıldığının — yalnızca değişen uygulamaların meşru âdete dönüşümünde değil, aynı zamanda onlara normatif meşruiyet ve otorite kazandırılmasında da önemli bir rol oynadığını savunmaktadır. Âdeti statik bir miras olarak görmek yerine, bu çalışma onun zamansal dil aracılığıyla dinamik biçimde şekillendiğini, yeniden üretildiğini, tartışıldığını ve araçsallaştırıldığını göstermektedir; bu da hem devlet-toplum ilişkilerini hem de toplum içi ilişkileri yapılandırmaya katkıda bulunmuştur. Bu zamansal söylem, yalnızca betimleyici olmakla kalmayıp, aynı zamanda nizâm-ı ʿâlem'in korunmasında etkin bir rol oynamıştır. Sonuç olarak, erken modern Osmanlı birey ve topluluklarının kendi geçmişlerini nasıl çerçevelediklerini, mevcut zamanlarını nasıl yorumladıklarını ve geleceklerini nasıl tahayyül ettiklerini ʿâdet-i kadîme'nin ifade ve zamansal mantığı aracılığıyla tarihsel zaman içerisinde nasıl konumlandıklarını ortaya koymaktadır.
Özet (Çeviri)
This thesis examines the temporality of ʿâdet-i kadîme (ancient custom) as a lens through which to explore how time was conceptualized, invoked, and made meaningful—that is, how it was perceived—in the early modern Ottoman Empire, with a particular focus on the sixteenth and seventeenth centuries. Drawing on a diverse array of primary sources, including the registers of important affairs (mühimme defterleri), provincial law codes (sancak kanunnâmeleri), and judicial court records (kadı sicilleri), it conceptually and contextually analyzes temporal expressions such as“kadîmden berü”(“since ancient times”),“olıgeldiği üzere”(“as it has long continued”), and“babam/atam/ceddim zamanı”(“in the time of my father/ancestor”). While these expressions may appear vague, this study argues—through semantic and hermeneutic analysis—that they functioned as meaningful temporal signifiers that both reflected and shaped how communities perceived the historical depth and temporality of customs. The thesis contends that the temporal framing of ʿâdet-i kadîme—the ways in which customary practices were anchored in an imagined past—played a key role not only in transforming evolving practices into accepted custom, but also in conferring normative legitimacy and authority upon them. Rather than viewing custom as a static inheritance, the study demonstrates that it was dynamically shaped, reproduced, contested, and instrumentalized through temporal language, which in turn helped structure both state-society and intra-societal relations. This temporal discourse, far from being merely descriptive, played an active role in the maintenance of the world order (nizâm-ı ʿâlem). Ultimately, it reveals how early modern Ottoman individuals and communities situated themselves within historical time—by framing their pasts, interpreting their present, and envisioning their futures—through the idioms and temporal logic of ʿâdet-i kadîme.
Benzer Tezler
- Barut ve Tabya: Rönesans mimarisi bağlamında Fatih Sultan Mehmed kaleleri
Başlık çevirisi yok
H. BURCU ÖZGÜVEN
- Doğal ve tarihi çevrenin korunmasında üst yapısal yaklaşımlar ve sivil toplum kuruluşları
Non governmental organizations role in urban conservations
AYLİN ÖRNEK
Yüksek Lisans
Türkçe
2001
Şehircilik ve Bölge PlanlamaMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İSMET OKYAY
- Power politics in ottoman provincial administration: a case study of Gürcü Osman Pasha (1789-1807)
Osmanlı taşra yönetiminde güç ve iktidar çatışmaları: Gürcü Osman Paşa isyanı (1789-1807)
LÜTFİYE SEVİNÇ KÜÇÜKOĞLU
Doktora
İngilizce
2019
Tarihİhsan Doğramacı Bilkent ÜniversitesiTarih Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ EVGENIY RADOSLAVOV RADUSHEV
- Erken Modern Dönem Akdeniz hakimiyeti ve Osmanlı deniz gücü: 1578 - 1645
The Mediterranean domination and Ottoman naval power in Early Modern Age: 1578 - 1645
OSMAN ÖZKAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Tarihİstanbul 29 Mayıs ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. MEHMET ŞAKİR YILMAZ