Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde isteme semantiğinin B1-B2 düzeyi ders kitaplarında incelenmesi
An analysis of request semantics in B1-B2 level textbooks in teaching Turkish as a foreign language
- Tez No: 952866
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ NİHAL YAVUZ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Dilbilim, Eğitim ve Öğretim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Education and Training, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Başkent Üniversitesi
- Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 102
Özet
Bu çalışma, yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde, isteme semantiği çerçevesinde dilsel yönlendirme, öneri, rica, emir ve gereklilik bildiren yapılara B1 ve B2 düzeyindeki ders kitaplarında ne ölçüde yer verildiğini ortaya koymayı amaçlamaktadır. İsteme semantiği, dilin edimsel işlevleri arasında yer almakta olup, konuşurun muhataba yönelik çeşitli amaçlarla gerçekleştirdiği yönlendirme türlerini içerir. Bu yönlendirmeler doğrudan bir emir ya da istek şeklinde olabileceği gibi, dolaylı biçimde öneri, uyarı, şartlı yapı veya gereklilik bildiren kalıplar aracılığıyla da ortaya çıkabilir. Bu bağlamda isteme, sadece biçimbirim unsuru değil; aynı zamanda söylem ve pragmatik bağlamda da değerlendirilebilecek çok katmanlı bir anlamsal kategoridir. Araştırmanın veri setini, Türkiye'de yaygın olarak kullanılan altı ders kitabı oluşturmaktadır: Yedi İklim Türkçe (B1 ve B2), Yeni Hitit (B1 ve B2) ve Gazi TÖMER Yabancılar İçin Türkçe (B1 ve B2). Bu kitaplar içerik yönünden ünitelere, metinlere ve diyaloglara ayrılarak sistematik biçimde incelenmiştir. Araştırma kapsamında, her bir kitapta yer alan diyaloglar, metinler, okuyucuya hitap eden metinler ve gerekli durumlarda etkinlik cümleleri taranmış; isteme semantiği taşıyan morfemler belirlenmiş ve içerik çözümlemesi yöntemiyle sınıflandırılmıştır. Veriler, biçimsel, anlamsal ve işlevsel kategorilere ayrılarak analiz edilmiştir. Ayrıca söz konusu isteme yapılarının işlevsel bağlamda nasıl sunulduğu ve öğreniciye yönelik hangi tür iletişimsel kazanımları hedeflediği değerlendirilmiştir. Bulgular, isteme semantiğinin kitaplarda çoğunlukla diyaloglar ve hikâye anlatılarında dolaylı biçimde kullanıldığını ortaya koymaktadır.“Lütfen”,“-meli/-malı”,“rica ederim”,“yapmanız gerekiyor”,“kapıyı çalar mısınız?”gibi ifadeler, bu yapılar arasında öne çıkmaktadır. Ancak kitaplarda isteme ifadelerinin öğretimine yönelik sistematik bir yaklaşım bulunmadığı, isteme biçimlerinin çoğunlukla bağlam dışı ya da örtük biçimde sunulduğu gözlemlenmiştir. Özellikle istek kipinin (istek, gereklilik, rica ve öneri bildiren yapılar) öğretimi açısından kitapların açıklayıcı veya farkındalık geliştirici bir içerik sunmadığı tespit edilmiştir. Araştırma sonucunda, isteme semantiğinin yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde önemli bir pragmatik boyut taşıdığı; ancak ders kitaplarının bu alanı yeterince yapılandırmadığı görülmüştür. Oysaki isteme türündeki ifadeler, dil öğrenicisinin iletişimsel yeterliğini doğrudan etkileyen, sosyal bağlamda uygun ve etkili dil kullanımını geliştiren yapılardır. Bu bağlamda, kitapların içeriklerinin işlevsel dil öğretimi hedeflerine uygun biçimde yeniden gözden geçirilmesi, söylem temelli ve pragmatik odaklı etkinliklerle desteklenmesi önerilmektedir.
Özet (Çeviri)
This study aims to reveal to what extent the structures that inform linguistic guidance, suggestions, requests, orders and requirements within the framework of request semantics are included in textbooks at the B1 and B2 levels in teaching Turkish as a foreign language. Request semantics is one of the Deceptive functions of language and includes the types of orientation that the speaker performs for various purposes towards the addressee. These directions can be in the form of a direct order or request, as well as indirectly through suggestions, warnings, conditional structures, or patterns that indicate requirements. n this context, the request is not only a morphological element; it is also a multi-layered semantic category that can be evaluated in the context of discourse and pragmatics. Six Turkish textbooks widely used in Turkey constitute the data set of the research: Yedi İklim Türkçe (B1 and B2), Yeni Hitit (B1 and B2) and Gazi TÖMER Turkish for Foreigners (B1 and B2). These books have been systematically examined by dividing them into units, texts and dialogues in terms of content. Within the scope of the research, dialogues, texts, texts addressed to the reader and activity sentences in each book were scanned; morphemes carrying request semantics were determined and classified by content analysis method. The data were analyzed by dividing into formal, semantic and functional categories. In addition, it was evaluated how these request structures are presented in a functional context and what kind of communicative gains they target for the learner. The findings reveal that the semantics of desire are mostly used indirectly in dialogues and storytelling in books. Expressions such as“Please”,“should/should”,“you're welcome”,“you need to”,“will you knock on the door?”stand out among these structures. However, it has been observed that there is no systematic approach to the teaching of request expressions in books, and request forms are often presented out of context or implicitly. It has been determined that the books do not provide explanatory or awareness-raising content, especially in terms of teaching the request mode (structures that report requests, requirements, requests and suggestions). As a result of the research, it has been seen that the semantics of request has an important pragmatic dimension in teaching Turkish as a foreign language; however, textbooks do not structure this area sufficiently. However, expressions of the type of request are structures that directly affect the communicative competence of the language learner and improve the appropriate and effective use of language in a social context. In this context, it is suggested that the contents of the books should be revised in accordance with the goals of functional language teaching, supported by discourse-based and pragmatically oriented activities.
Benzer Tezler
- Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde zaman ve görünüş belirteçleriyle eylemcil yüklem arasındaki uyumun sohbet botu üzerinden etkileşimli öğretimi
Interactive teaching of harmony between time and appearance markers and active attachment in teaching Turkish as a foreign language through chat boat
BRUSK ÇAMÇI
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DilbilimMersin ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. TURGAY SEBZECİOĞLU
- Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde kullanılan ders kitaplarındaki okuma metinlerinin farklı değişkenler açısından değerlendirilmesi
The evaluation of reading texts in the coursebooks used in Turkish teaching as a foreign language in terms of different variables
LATİF İLTAR
Doktora
Türkçe
2018
Eğitim ve ÖğretimGazi ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FATMA AÇIK
- Teknoloji destekli eğitimin Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde dil becerilerine etkisi
The effect of technology supported education on language skills in teaching Turkish as a foreign language
SEDA KAYA
Doktora
Türkçe
2023
Eğitim ve ÖğretimBolu Abant İzzet Baysal ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HALİT KARATAY
- Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde kültürlerarası yaklaşıma dayalı edebî metin kullanımı: C1 seviyesi
Using literary texts based on intercultural approach in teaching Turkish as a foreign language: Level c1
SEMİH ALPER DÜNDAR
Doktora
Türkçe
2021
Eğitim ve ÖğretimGazi ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FATMA AÇIK
- 8 - 12 yaş aralığındaki çocuklara yabancı dil olarak Türkçe öğretimi
Teaching Turkish to the children 8 - 12 ages
HATİCE DİLEK HAFIZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Eğitim ve ÖğretimMarmara ÜniversitesiTürkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ASUMAN AKAY AHMED