Özel eğitim okul yöneticileri ve öğretmenlerinin mesleki doyumları ile mesleki tükenmişlikleri arasındaki ilişki
The relationship between job satisfaction and occupational burnout among special education school administrators and teachers
- Tez No: 953343
- Danışmanlar: PROF. DR. RUHİ SARPKAYA
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Education and Training
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Eğitim Yönetimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 137
Özet
Bu araştırmanın temel amacı, Aydın ilinde özel eğitim okullarında görev yapan okul yöneticileri ve öğretmenlerin mesleki doyum ve mesleki tükenmişlik düzeylerini belirlemek ve bu iki değişken arasındaki ilişkiyi ortaya koymaktır. Araştırma, özel eğitim alanında çalışan eğitimcilerin karşılaştıkları mesleki zorlukların, mesleki doyumu ve tükenmişlik deneyimleri üzerindeki etkilerini incelemeyi hedeflemektedir. Ayrıca, katılımcıların demografik özelliklerinin (cinsiyet, yaş, medeni durum, çocuk sahibi olma durumu, öğrenim düzeyi, branş ve mesleki kıdem) mesleki doyum ve tükenmişlik düzeyleri üzerindeki etkisinin analiz edilmesi amaçlanmaktadır. Araştırma, 2024–2025 eğitim-öğretim yılında yürütülmüş; betimsel tarama modeli temelinde yapılandırılmıştır. Araştırmanın evreni Aydın Efeler merkez ilçede dört uygulama okulu , iki özel eğitim meslek okulu, bir özel eğitim anaokulu , Nazilli ilçesinde bir uygulama okulu, bir özel eğitim meslek okulu bir özel eğitim anaokulu, Bozdoğan ilçesinde bir uygulama okulu, Söke ilçesinde bir uygulama okulu, bir özel eğitim meslek okulu ve Çine ilçesinde bir uygulama okulu olmak üze 14 özel eğitim okulunda görev yapan toplam 400 yönetici ve öğretmen olup, örneklemi ise %88,7'si öğretmen (n = 305) ve %11,3'ü yönetici (n=39) olmak üzere 344 katılımcıdır. Çalışma verilerine göre ağırlıklı olarak öğretmenler yer almaktadırlar Bu araştırmada, katılımcıların demografik özelliklerini ve mesleki deneyimlerini belirlemek amacıyla Kişisel Bilgi Formu, tükenmişlik düzeylerini ölçmek amacıyla Maslach Tükenmişlik Envanteri – Eğitimci Formu (MTE-EF) ve mesleki doyum düzeylerini belirlemek amacıyla Mesleki Doyum Ölçeği kullanılmıştır. Araştırmacı tarafından geliştirilen Kişisel Bilgi Formu; görev türü, yaş, cinsiyet, medeni durum, çocuk sahibi olma durumu, öğrenim düzeyi, branş, okul türü ve mesleki kıdem gibi değişkenlere ilişkin çoktan seçmeli ve açık uçlu sorular içermektedir. Katılımcıların tükenmişlik düzeylerini ölçmede kullanılan MTE-EF, Maslach, Jackson ve Schwab (1996) tarafından geliştirilen tükenmişlik ölçeğinin eğitimcilere özgü versiyonudur; Türkçe uyarlaması İnce ve Şahin (2015) tarafından yapılmıştır. Ölçek; duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve kişisel başarı olmak üzere üç alt boyuttan oluşmakta ve 22 maddeyle değerlendirilmektedir. Bu çalışmada ölçeğin güvenirlik katsayıları yüksek bulunmuş, Cronbach Alpha değerleri .74 ile .88 arasında değişmiştir. Mesleki doyum düzeylerini belirlemede kullanılan Mesleki Doyum Ölçeği ise Kuzgun ve arkadaşları (1999) tarafından geliştirilmiştir. 20 maddeden oluşan ve 5'li Likert tipi yapılandırılan bu ölçek, içsel ve dışsal doyum boyutlarında öğretmenlerin iş tatminini ölçmeyi amaçlamaktadır. Ölçeğin bu araştırmadaki iç tutarlılığı yüksek düzeyde bulunmuş, Cronbach Alpha katsayıları .77 ile .87 arasında değişmiştir. Her üç araç da araştırma öncesinde pilot uygulama ile test edilmiş, açıklık ve uygulanabilirlik açısından değerlendirilmiş ve veri toplama sürecinde güvenilir sonuçlar sağlamıştır. Çalışmadan elde edilen bulgulara göre, öğretmenlerin genel olarak düşük düzeyde tükenmişlik yaşadıkları; duygusal tükenme ve duyarsızlaşma boyutlarında risk grubunda olmadıkları; ancak kişisel başarı algılarında zaman zaman düşüş yaşandığı tespit edilmiştir. Mesleki doyum düzeyleri ise genellikle orta ile yüksek düzey arasında bulunmuş, öğretmenlerin niteliklerine uygun görevlerde çalıştıkları, ancak gelişim isteklerinin daha fazla desteklenmesi gerektiği ortaya çıkmıştır. Demografik değişkenler açısından değerlendirildiğinde, cinsiyet, yaş, öğrenim durumu, mesleki kıdem ve branşın mesleki tükenmişlik ve doyum üzerinde anlamlı etkileri olduğu görülmüştür. Kadın öğretmenlerin gelişim isteği ve genel doyum düzeyleri erkek öğretmenlere kıyasla daha yüksek bulunurken, erkek öğretmenlerin duyarsızlaşma puanları daha yüksek çıkmıştır. Yaş arttıkça, özellikle 45 yaş ve üzeri öğretmenlerde, mesleki doyum ve niteliklere uygunluk algısı artmıştır. Lisansüstü eğitim düzeyine sahip öğretmenlerde gelişim isteği yüksek olmakla birlikte, genel tükenmişlik düzeylerinde artış gözlenmiştir. Branş bazında değerlendirildiğinde, özel eğitim öğretmenlerinin diğer branş öğretmenlerine kıyasla daha yüksek tükenmişlik ve daha düşük mesleki doyum düzeyine sahip oldukları belirlenmiştir. Kıdem süresi ile mesleki doyum ve kişisel başarı arasında pozitif bir ilişki olduğu, özellikle 24 yıl ve üzeri kıdeme sahip öğretmenlerin en yüksek doyum düzeyine ulaştığı görülmüştür. Son olarak, mesleki doyum ile tükenmişlik arasında negatif yönlü anlamlı bir ilişki saptanmıştır. Mesleki doyum arttıkça tükenmişlik düzeyinin azaldığı; kişisel başarı algısının ise yükseldiği belirlenmiştir. Bu bulgular, öğretmenlerin mesleklerinden duydukları tatminin, tükenmişlik riskini azaltmada önemli bir faktör olduğunu göstermektedir.
Özet (Çeviri)
The primary aim of this study is to determine the levels of job satisfaction and occupational burnout among school administrators and teachers working in special education institutions in Aydın province, and to examine the relationship between these two variables. The study also aims to explore how various demographic characteristics (gender, age, marital status, parenthood, educational background, field of specialization, and professional seniority) influence levels of job satisfaction and burnout. The present study was conducted during the 2024–2025 academic year and was structured within the framework of the descriptive survey model. The study population consisted of a total of 14 special education schools, including four practice schools, two special education vocational schools, and one special education kindergarten located in the central district of Efeler (Aydın); one practice school, one special education vocational school, and one special education kindergarten in the district of Nazilli; one practice school in Bozdoğan; one practice school and one special education vocational school in Söke; and one practice school in Çine. The total number of administrators and teachers within this population was 400. The study sample comprised 344 participants, of whom 88.7% were teachers (n = 305) and 11.3% were administrators (n = 39). Based on the study data, it can be stated that the sample predominantly consisted of teachersTo collect data, the study employed three instruments: a Personal Information Form, the Maslach Burnout Inventory – Educators Survey (MBI-ES), and the Job Satisfaction Scale. The Personal Information Form, developed by the researcher, includes multiple-choice and open-ended items related to participants' roles, age, gender, marital status, parental status, level of education, school type, teaching branch, and years of experience. The MBI-ES, originally developed by Maslach, Jackson, and Schwab (1996) and adapted to Turkish by İnce and Şahin (2015), consists of 22 items that measure burnout across three subdimensions: emotional exhaustion, depersonalization, and personal accomplishment. In this study, the scale consists of 20 items structured on a 5-point Likert scale, addressing intrinsic and demonstrated high internal consistency, with Cronbach's alpha coefficients ranging between .74 and .88. Job satisfaction was measured using the scale developed by Kuzgun et al. (1999), which extrinsic satisfaction. The internal reliability coefficients of the scale ranged between .77 and .87 in the current study. All instruments were piloted prior to data collection and were evaluated for clarity, usability, and measurement consistency. According to the findings, teachers generally exhibited low levels of burnout, with no significant risk detected in the emotional exhaustion and depersonalization dimensions. However, some declines in perceived personal accomplishment were observed. Overall job satisfaction levels ranged from moderate to high; participants reported alignment between their professional roles and qualifications, although their desire for professional development appeared to be inadequately supported. Demographic analysis revealed that variables such as gender, age, educational background, professional seniority, and field of specialization significantly affected job satisfaction and burnout levels. Female teachers reported higher levels of overall satisfaction and desire for professional development compared to their male counterparts, while male teachers showed higher depersonalization scores. Older teachers—particularly those aged 45 and above—reported greater job satisfaction and higher perceived compatibility with their qualifications. Teachers holding postgraduate degrees demonstrated stronger development motivation, yet also exhibited higher overall burnout levels. When analyzed by teaching branch, special education teachers showed higher burnout and lower job satisfaction than teachers from other fields. A positive relationship was found between years of experience and both job satisfaction and personal accomplishment, with teachers having 24 years or more of experience reporting the highest levels of satisfaction. . As job satisfaction increased, burnout levels decreased, and perceptions of personal Finally, a significant negative correlation was identified between job satisfaction and burnout accomplishment improved. These findings suggest that the level of satisfaction teachers derive from
Benzer Tezler
- Well-being, burnout, and teaching anxiety among EFL teachers
İngilizce öğretmenlerinin iyilik hali, tükenmişlik duygusu ve öğretme kaygısının incelenmesi
AYŞE MİNE ONAN
Yüksek Lisans
İngilizce
2023
Eğitim ve Öğretimİstanbul Medeniyet Üniversitesiİngiliz Dili Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SELAMİ AYDIN
- Özel okul yöneticilerinin kullandıkları örgütsel güç kaynaklarının öğretmenlerin iş doyumu ile olan ilişkisi
Relation between administrators' power sourcesand teachers' job satisfaction in private schools
BURCU ÇUBUKCU
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Eğitim ve Öğretimİstanbul Okan ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ İLKER GÜMÜŞELİ
- Özel eğitim mesleki eğitim merkezlerindeki öğrencilerin staj ve meslek hayatında sahip olması gereken sosyal becerilerinin öğretmen ve idareci görüşlerine göre belirlenmesi
The analysis of teacher and administrator views regarding the social abilities in trainee and professional careeers of students of special education courses
ESRA ÜSTÜN
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Eğitim ve ÖğretimNecmettin Erbakan ÜniversitesiÖzel Eğitim Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. YAHYA ÇIKILI
- Okul yöneticileri ve öğretmenlerin eleştirel pedagojiye ilişkin görüşleri
The views of school administrators and teachers related to critical pedagogy
AHMET BURAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Eğitim ve ÖğretimEge ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. OSMAN FERDA BEYTEKİN
- Matematik öğretmenlerinin özel alan yeterliklerine yönelik öz yeterlik inançlarının incelenmesi
An investigation of the self-efficacy beliefs of mathematics teachers toward their special field competencies
TUĞÇE KOÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Eğitim ve ÖğretimMarmara ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. LEVENT DENİZ