Diyarbakır Arkeoloji Müzesinde bulunan haçlar
The crosses Held in the collection of the Diyarbakır Archeology Museum
- Tez No: 954370
- Danışmanlar: DOÇ. DR. SAHURE YARİŞ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Arkeoloji, Archeology
- Anahtar Kelimeler: Haç, Liturjik Eserler, Hristiyanlık Sanatı, Diyarbakır Arkeoloji Müzesi, İkonografi, Cross, Liturgical Artifacts, Christian Art, Diyarbakir Archaeology Museum, Iconography
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Dicle Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Arkeoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 257
Özet
Liturjik eserlerin önemli bir grubunu oluşturan haç, Hristiyanlık dünyasında İsa'nın çarmıha gerilişi, tekrar dirilişi ve zaferini sembolize eden, kutsal bir güce sahip en önemli dini sembollerden biridir. Hristiyanlık inancında insanın kurtuluşunun simgesi haline gelen haç, zamanla dini ayinlerde, askeri törenlerde ve zafer kutlamalarında vazgeçilmez bir unsur olarak yerini almıştır. Ayrıca, farklı mezheplerin farklı tiplerde kullandığı bu sembol, Hristiyan toplumlarının sosyal, siyasal, sanatsal ve dini yapılarına ilişkin önemli ipuçları sunmaktadır. Bu yönüyle haç, hem dini bir objenin ötesine geçerek bir kültürel anlatı aracı olmuş hem de tarihsel süreçte pek çok farklı anlam ve işlev kazanmıştır. Bu çalışmada Diyarbakır Arkeoloji Müzesi'nde bulunan yirmi yedi tane haç sembollü liturjik eser kapsamlı bir şekilde incelenmiştir. Bu eserler pandantif haç, röliker haç ve tören haçından oluşmaktadır. Kronolojik olarak sıralanmış, formuna göre sınıflandırılmış ve teknik açıdan detaylı olarak incelenmiştir. Daha önce bu eserler üzerine yapılan çalışmalara bir katkı olması açısından, detaylı bir bilimsel çalışma bu eserlerin daha iyi tanıtılması bakımından araştırmanın önemini artırmaktadır. Bu bağlamda, eserlerin teknik özellikleri, kullanılan malzemeleri, süsleme detayları ve ikonografik anlamları analiz edilerek bilimsel bir tanımlama yapılmış ve kültürel bir değerlendirme sunulmuştur. Müzedeki liturjik eserlerin sayıca fazla olması nedeniyle çalışma, yalnızca müze tarafından belirlenen ve izin verilen haç sembollü eserlere odaklı yapılmıştır. Bu eserler üzerinden malzeme tercihleri, teknik detaylar ve tasarım özellikleri değerlendirilmiş; dönemin ekonomik durumu, kültürel ilişkileri, sanat anlayışı ve dini-manevi yapısı hakkında bilgi edinilmesi amaçlanmıştır. Ayrıca, bu liturjik eserlerin ibadet ve günlük yaşamda nasıl bir yere sahip olduğu, törenlerdeki işlevleri ve sembolize ettikleri olgular analiz edilerek Diyarbakır bölgesindeki dini ve kültürel bağlamda taşıdığı öneme değinilmiştir.
Özet (Çeviri)
The cross, which constitutes a significant group among liturgical artifacts, is one of the most important religious symbols in the Christian world. It symbolizes Jesus Christ's crucifixion, resurrection, and victory, and is believed to possess sacred power. In Christian belief, the cross has become a symbol of human salvation and, over time, has taken its place as an indispensable element in religious ceremonies, military rituals, and victory celebrations. Additionally, this symbol, which is used in different forms by various denominations, offers important insights into the social, political, artistic, and religious structures of Christian societies. In this respect, the cross has gone beyond being merely a religious object and has become a means of cultural expression, gaining many different meanings and functions throughout history. This study provides a comprehensive examination of twenty-seven liturgical artifacts bearing cross symbols housed in the Diyarbakir Archaeology Museum. These artifacts include pectoral crosses, reliquary crosses and processional crosses. The works have been arranged chronologically, classified by form, and examined in technical detail. This detailed scholarly study aims to contribute to the limited existing research on these artifacts and enhance their recognition and understanding. Within this scope, the technical features, materials used, decorative elements, and iconographic meanings of the pieces have been analysed to offer a scientific description and cultural interpretation. Due to the large number of liturgical artifacts in the museum, the study focuses solely on the cross-bearing artifacts selected and approved by the museum. Through these pieces, material preferences, technical details, and design characteristics were evaluated to gain insights into the economic conditions, cultural interactions, artistic understanding, and religious-spiritual structure of the period. Furthermore, the role of these liturgical objects in worship and daily life, their functions in ceremonies, and the concepts they symbolize were analysed to highlight their significance within the religious and cultural context of the Diyarbakir region.
Benzer Tezler
- Diyarbakır Arkeoloji Müzesinde bulunan altın takıların arkeometrik karakterizasyonu
Archaeometric characterization of golden jewelry from the Diyarbakır Archaeology Museum
EBRU GÜNDEM
- Diyarbakır Arkeoloji Müzesi'nde bulunan Tunç Çağına ait figürünler
Bronze Age figurnesin Diyarbakır Archeaology Museum
EVİN BİLGE
- Diyarbakır müzelerinde bulunan halı, kilim ve kumaşlar
Carpets, rugs and cloths in the museums of Diyarbakır
MEHMET KULAZ
Doktora
Türkçe
2003
Sanat TarihiYüzüncü Yıl ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. RECAİ KARAHAN
- Diyarbakır Arkeoloji Müzesi'nde bulunan Osmanlı Dönemi silahları
The guns of Otoman Empire in Diyarbakır Archaeology Museum
SULTAN GÜNEŞLİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2008
Sanat TarihiYüzüncü Yıl ÜniversitesiTarih Bölümü
YRD. DOÇ. DR. BURHANETTİN GÜNEŞ
- Diyarbakır Arkeoloji Müzesi ile Cahit Sıtkı Tarancı Müzesi'nde bulunan Türk-İslam dönemine ait bir grup madeni eser
Some metallic works belonging to Turkish-Islamic period in Archeological museum of Diyarbakır and Cahit Sıtkı Tarancı museum in Diyarbakır
OKTAY BAŞAK
Doktora
Türkçe
2004
Sanat TarihiYüzüncü Yıl ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. RECAİ KARAHAN