Vurgu ve ötüm bağlamında ses sembolizmi: Bir göz izleme çalışması
Sound symbolism in the context of stress and voicing: An eye tracking study
- Tez No: 955049
- Danışmanlar: DOÇ. DR. İPEK PINAR UZUN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Dilbilim, Linguistics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Dilbilim Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 148
Özet
Ses sembolizmi olgusu uzun yıllardır dilbilim alanı içerisinde tartışmalı bir konu olmuştur. Ancak son yıllarda yapılan gerek uluslararası gerek ulusal çalışmalarda artık bu kavram varlığı hakkında şüphe uyandırmaktan çıkmış ve ne seviyede olduğu tartışılmaya başlanmıştır. Alanyazın içerisinde bir hayli üzerinde çalışılan bu alan (Ohala, 1994; Ramachandran ve Hubbard, 2001) Türkçe içerisinde de çeşitli çalışmalarla gündeme gelmiştir. Bu tez çalışması içerisinde, Türkçede yapılan çalışmalardan (Yaran Ögel, 2019; Gümüş, 2021; Tekinbaş Özkaya, 2021) farklı olarak ses sembolizmine psikodilbilimsel bir yaklaşımda bulunmak amaçlanmıştır. Ses sembolizm etkisinin en belirgin şekilde incelenmesine yardımcı olacak süreç içi gözlem yöntemlerinden biri olan görsel dünya paradigmasından (visual world paradigm) yola çıkılarak katılımcılar üzerinde bir göz izleme deneyi yapılmıştır. Tümü sağlıklı 31 katılımcı ile gerçekleştirilen bu çalışmada, Türkçe ses dizgesi özelliklerine uygun olarak hazırlanmış 192 adet uydurma sözcük kullanılarak katılımcılardan biri hedef, bir diğeri ise rakip olmak üzere iki görsel ile bu sözcüklerin isimlendirilmesi istenmiştir. Görsellerin şekli sivri uçlu ve eğimli kenarlı olarak çeşitlilik göstermektedir. Uydurma sözcükler vurgu (sondan bir önceki seslem, son seslem) ve ötüm (ötümlü, ötümsüz) koşulları ile düzenlenip sunulmuş ve ötüm özelliğine sahip sözcükler sadece patlamalı ünsüzler kullanılarak oluşturulmuş ve çalışmada, Türkçede vurgu ve ötümün ses sembolizm etkisini destekleyip desteklemediği yanıtı aranmıştır. Alınan sonuçlar ötümsüz-vurgu son seslemde bulunan sözcüklerin, öngörülen görsellerle eşleştirilme eğiliminin çok yüksek olduğunu göstermiş ve Türkçede ses sembolizmi etkilerinin görülebileceğini ortaya çıkarmıştır. Türkçede ötümlülük kapsamında ses sembolizmi etkisinin görüldüğü fakat vurgu kapsamında görülmediği bulgulanmıştır.
Özet (Çeviri)
The phenomenon of sound symbolism has long been a debated topic within the field of linguistics. However, in recent years, both international and national studies have shifted the discussion away from questioning its existence and toward exploring the extent of its influence. This field, which has been widely studied in the literature (Ohala, 1994; Ramachandran & Hubbard, 2001), has also been the subject of several studies in the context of Turkish. Unlike previous research in Turkish (Yaran Ögel, 2019; Gümüş, 2021; Tekinbaş Özkaya, 2021), this thesis aims to approach sound symbolism from a psycholinguistic perspective. Building on the visual world paradigm—one of the most effective on-line observation methods for studying sound symbolism effects—a visual eye-tracking experiment was conducted. In this study, 31 healthy participants were presented with 192 pseudowords designed according to the phonological properties of Turkish. Each trial featured a pair of visual stimuli (one target and one competitor), and participants were asked to match the pseudoword to one of the images. The images varied in shape, either pointed or rounded. The pseudowords were systematically manipulated according to two variables: stress position (penultimate vs. final syllable) and voicing (voiced vs. voiceless). Only plosive consonants were used in constructing the voiced/voiceless stimuli. This study aimed to explore whether stress and voicing contribute to sound-symbolic effects in Turkish. The results showed a strong tendency to associate voiceless-final-stress pseudowords with the predicted visual shapes, suggesting that sound symbolism effects are indeed observable in Turkish. It has been found that the effect of sound symbolism is observed in terms of voicing in Turkish, but not in terms of stress.
Benzer Tezler
- Konuşma eğitiminin telaffuz vurgu ve tonlama konularının dinleme destekli öğretimi
Training of speech, pronunciation, stress and intonation issues aided teaching listening
ARİF ÇERÇİ
Doktora
Türkçe
2013
Eğitim ve ÖğretimNecmettin Erbakan ÜniversitesiTürkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET KIRBIYIK
- Phonology-syntax interface in Turkish: Evidence from binding and scope phenomena
Türkçe'de sesbilim ve sözdizim etkileşimi: Bağlama ve etki alanı olgularından kanıtlar
VAHAP ATİLLA OĞUŞGİL
- Türkçe'de vurgu ve musikimizin sözlü eserlerinde prozodik uygulamalar
Başlık çevirisi yok
SAADET GÜLDAŞ
Doktora
Türkçe
1990
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MERTOL TULUM
- Doğal konuşmalardaki vurgu ve tonların incelenmesi ve duygu tespiti (Televizyon programları örneği)
The examination of emphasises and tones in natural speeches and emotion detection (Example of the television programmes)
SÜMEYYE YILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
DilbilimMuğla Sıtkı Koçman ÜniversitesiTürkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA VOLKAN COŞKUN
- Sözlü Türk müziğinde prozodi
Prosodie in vocal Turkish music
SÜLEYMAN ERGİŞİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2007
MüzikHaliç ÜniversitesiTürk Müziği Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. ÇETİN KÖRÜKÇÜOĞLU
PROF. EROL DERAN
DOÇ. DR. METİN BALAY
