Akademik Türkçe ders kitaplarının okunabilirlik ve derlem tabanlı analizi
Readability and corpus-based analysis of academic Turkish textbooks
- Tez No: 955453
- Danışmanlar: DOÇ. DR. TAYFUN HAYKIR
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Education and Training
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Yabancılara Türkçe Öğretimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 251
Özet
Bu araştırma, uluslararası öğrencilere yönelik hazırlanan akademik Türkçe ders kitaplarındaki okuma metinlerini yapısal ve sözcüksel ölçütler açısından çok boyutlu olarak inceleyerek okunabilirlik düzeyi ve akademik söz varlığı bakımından hedef öğrenici profiline uygunluğunu değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Türkiye'deki çeşitli üniversiteler ve yayınevleri tarafından hazırlanan 9 akademik Türkçe kitabındaki toplam 244 okuma metni, betimsel analiz desenine dayalı doküman incelemesi yöntemiyle analiz edilmiştir. Araştırma, aynı zamanda kuramsal düzlemde derlem dil bilimi (corpus linguistics) yaklaşımına dayanmaktadır. Metinlerin okunabilirlik düzeyleri Bezirci ve Yılmaz'ın (2010) Yeni Okunabilirlik Değeri (YOD) formülü ile hesaplanmış; sözcüksel analizlerde Sayar'ın (2023) Türkçenin Akademik Sözcük Listesi (TASL) esas alınarak, kitaplarda yer alan söz varlığı ile TASL karşılaştırılmış ve analiz sürecinde İTÜ NLP araçları kullanılmıştır. Elde edilen bulgular, metinlerin çoğunun uzun sözcük ve cümle yapıları nedeniyle yüksek yapısal karmaşıklığa sahip olduğunu ortaya koymuştur. Akademik sözcük yoğunluğu, kapsayıcılığı, metinler arası yaygınlığı (D-frekansı) ve sıralama uyumu (Spearman korelasyonu) kitaplar arasında anlamlı farklılıklar göstermektedir. Bazı kitaplar dengeli bir akademik söz varlığı sunarken bazıları sınırlı çeşitlilik sergilemiştir. D-frekansı analizleri, kitapların çoğunda akademik kelimelerin büyük kısmının yalnızca sınırlı sayıda metinde geçtiğini, yaygın ve çok yaygın kategorisine giren sözcüklerin oranının ise genellikle %10'un altında kaldığını göstermiştir. Sonuç olarak, akademik sözcüklerin metinlerde tutarlı ve dengeli biçimde temsil edilmesi, metin seçimlerinde okunabilirlik düzeyinin dikkate alınması, TASL gibi listelerin içerik geliştirme süreçlerine planlı olarak dâhil edilmesi, sözcük türü çeşitliliğinin artırılması ve ve derlem tabanlı, doğal dil işleme destekli ölçütlerin hem materyal değerlendirme hem de üretim süreçlerinde yaygın biçimde kullanılması önerilmektedir.
Özet (Çeviri)
This study evaluates the suitability of reading texts in academic Turkish textbooks prepared for international students to the target learner profile through a multidimensional analysis based on structural and lexical criteria, focusing on readability level and academic vocabulary. A total of 244 reading texts from nine textbooks published by various universities and publishing houses in Türkiye were analyzed using the document analysis method within a descriptive research design. The research is grounded in the theoretical framework of corpus linguistics. Text readability levels were calculated using the New Readability Score formula developed by Bezirci and Yılmaz (2010). For lexical analyses, the Turkish Academic Word List compiled by Elif Sayar (2023) was used to compare the textbooks' vocabulary with TASL, with the aid of İTÜ NLP tools. Findings indicate that most texts exhibit high structural complexity due to long words and sentences. Significant differences emerged among textbooks in academic word density, coverage, cross-text distribution, and rank-order correlation. While some textbooks offer a balanced academic vocabulary, others present limited diversity. Nouns and verbs dominate the lexical distribution, whereas adjectives and conjunctions are underrepresented. D-frequency results show that many academic words occur in only a few texts. It is recommended that academic words be represented consistently and evenly across texts, readability levels be considered in text selection, TASL-like lists be deliberately incorporated into content development, lexical diversity be improved, and corpus-based, NLP-supported metrics be widely applied in both material evaluation and production processes.
Benzer Tezler
- Türkçe ders kitapları (3 ve 4. sınıf) ile Türkçe ve Türk kültürü ders kitaplarında (3 ve 4. seviye) yer alan metinlerin okunabilirlik açısından incelenmesi
An analysis of the texts in Turkish textbooks (3rd and 4th grade) and Turkish and Turkish culture textbooks (3rd and 4th level) in terms of readability
YUSUFHAN YOKUŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Eğitim ve ÖğretimÇanakkale Onsekiz Mart ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FUNDA ÖRGE YAŞAR
- Ana dili Türkçe ders kitapları ile iki dillilere Türkçe öğretimi ders kitaplarının okunabilirlik yönünden karşılaştırılması
Comparison of Turkish education textbooks used for native Turkish speakers and bilinguals in terms of readability
SEDA ACAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Eğitim ve ÖğretimYıldız Teknik ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NESLİHAN KARAKUŞ
- Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerin okunabilirlik düzeyi açısından incelenmesi
Examination of the texts in Turkish textbooks in terms of readability
YASEMİN UYSAL YALÇIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Eğitim ve ÖğretimAkdeniz ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. YASİN ÖZKARA
- Sosyal bilgiler 4. sınıf için tasarlanan 'İnsanlar ve Yönetim' adlı ünitenin öğrencilerin akademik başarılarına ve kavram algılama düzeylerine etkisi
Doctoral dissertation the effects of 'People and Goverment' unit of 4th grade social studies textbook on students academic success and their level of concept perception
ÖZLEM ULU KALIN
Doktora
Türkçe
2011
Eğitim ve ÖğretimAtatürk Üniversitesiİlköğretim Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. İBRAHİM FEVZİ ŞAHİN
- Dördüncü sınıf fen bilimleri dersine yönelik hazırlanan resimli çocuk kitaplarının öğrencilerin akademik başarılarına ve okuma gelişimlerine etkisi
The effect of children's picture books prepared for the fourth grade science course on students' academic achievement and reading development
IŞIL COŞKUN
Doktora
Türkçe
2021
Eğitim ve ÖğretimGazi ÜniversitesiTemel Eğitim Ana Bilim Dalı
PROF. DR. RABİA SARIKAYA