Türkiye'de sanat ve vandalizm
Art and vandalism in Türkiye
- Tez No: 955749
- Danışmanlar: PROF. DR. NURDAN KÜÇÜKHASKÖYLÜ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Sanat Tarihi, Sosyoloji, Art History, Sociology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Anadolu Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 231
Özet
Bu doktora tezi, Türkiye'de sanat eserlerine yönelik vandalizmi tarihsel, politik ve toplumsal bağlamları içinde ele alarak kapsamlı bir analiz sunmaktadır. Araştırma, Osmanlı İmparatorluğu'nun son döneminden itibaren gelişmeleri ele almakla birlikte, özellikle cumhuriyetin ilan edildiği 1923 yılından günümüze değin sanat ve vandalizmin Türkiye'de nasıl kesiştiğine, vandalizmin kavram olarak nasıl ele alındığına, hukuktaki karşılığına ve de sanatı nasıl şekillendirdiğine odaklanmaktadır. Diğer yandan sanata yönelik saldırıların yalnızca fiziksel tahribatla sınırlı ele alınamayacağı; sansür, ekonomik baskılar ve ideolojik tutumlar gibi mekanizmalarla da gerçekleştiği ortaya konulmuştur. Çalışmada öncelikle; 1923 yılına kadar kültürel mirasa nasıl bakıldığı irdelenmiş, kaçakçılık suçlarına değinilmiş ve de konuyla ilgili bazı kavramların nasıl yer ettiği aktarılmıştır. Erken Cumhuriyet dönemini kapsayan 1923-1950 yılları arasında, -ülkenin kuruluş ve yapılanma sürecinde- sayısız devrim ve modernleşme hamleleri paralelinde kamusal alana taşan sanatın yine kamunun tutumları ile vandalizme açık hale gelen yönleri irdelenmiştir. 1950-1980 yılları arasındaki süreçte ise sanattaki vandalizmin ideolojik ve siyasal kutuplaşmalarla nasıl iç içe geçtiği incelenmiştir. Bu kapsamda Atatürk heykellerinin, Cumhuriyet ideolojisinin ve ulusal kimlik inşasının sembollerinden biri olarak bir yandan korunduğu, bir yandan da siyasal gerilimlerin odağına yerleştiği ortaya konulmuştur. 1980 sonrası ise neoliberal dönüşümlerle birlikte sanatın ticarileşmesi aktarılmış, 2000'li yıllarda fiziksel saldırıların yerini sansürün alması ve kamusal alandan dışlama gibi dolaylı müdahalelerin öne çıkması ortaya konulmuştur. Konu hakkında yazılmış makaleler ve kitaplar, gazete arşivleri ve dijital medya analizleri kullanılarak yürütülen bu araştırma, sanatta vandalizmin bireysel eylemler ve kişisel ruh hallerinden öte; rejim değişimleri, toplumsal krizler ve ideolojik mücadelelerle doğrudan bağlantılı olduğunu göstermektedir. Sonuç olarak, Türkiye'de sanatın yalnızca estetik bir üretim alanı olmadığını, toplumsal hafıza ve siyasal mücadelelerin bir parçası olarak da varlığını sürdürmüş olduğunu ortaya koymaktadır.
Özet (Çeviri)
This dissertation provides a comprehensive analysis of vandalism against works of art in Turkey within its historical, political, and social contexts. The research examines developments from the late Ottoman Empire onwards, focusing in particular on how art and vandalism have intersected in Turkey from the proclamation of the republic in 1923 to the present day, how vandalism has been conceptualized, its legal implications, and how it has shaped art. On the other hand, it has been revealed that attacks on art cannot be limited to physical destruction alone, but also occur through mechanisms such as censorship, economic pressures, and ideological attitudes. The study first examines how cultural heritage was viewed up until 1923, touches on smuggling crimes, and explains how certain concepts related to the subject were established. Between 1923 and 1950, which covers the early Republican period, countless revolutions and modernization efforts took place in parallel with the establishment and structuring of the country. The study examines how art, which entered the public sphere, became vulnerable to vandalism due to the attitudes of the public. Between 1950 and 1980, the study examined how vandalism in art became intertwined with ideological and political polarization. In this context, it was revealed that Atatürk statues, as symbols of the ideology of the Republic and the construction of national identity, were protected on the one hand, while becoming the focus of political tensions on the other. After 1980, the commercialization of art alongside neoliberal transformations was conveyed, and it was revealed that in the 2000s, physical attacks were replaced by censorship and indirect interventions such as exclusion from the public sphere. This research, conducted using articles and books on the subject, newspaper archives, and digital media analyses, shows that vandalism in art is not merely individual acts or expressions of personal moods, but is directly linked to regime changes, social crises, and ideological struggles. In conclusion, it reveals that art in Turkey is not merely an aesthetic production field but has also continued to exist as part of social memory and political struggles. Until 1923, it is explained how the concept of cultural heritage was handled and how smuggling crimes found a place for themselves. It is emphasized that from 1923 to 1950, art, which was brought into the public sphere with the country's establishment and modernization moves, became open to vandalism due to the attitudes of the public. It examines how art vandalism was intertwined with ideological and political polarizations, especially in the period between 1950 and 1980. Atatürk statues were preserved as symbols of Republican ideology and the construction of national identity, but they were also at the center of political tensions. With the post-1980 neoliberal transformation, the commercialization of art came to the fore, and in the 2000s, physical attacks were replaced by indirect forms of intervention such as censorship and exclusion from the public sphere. Using articles and books on the subject, newspaper archives and digital media analyses, this research shows that art and vandalism is directly linked to regime changes, social crises and ideological struggles, rather than individual acts and personal moods. As a result, art and vandalism in Turkey reveals that art is not only a field of aesthetic production, but continues to exist as a part of social memory and political struggles.
Benzer Tezler
- A research on vandalism and its causes
Vandalizm ve nedenleri üzerine bir araştırma
KEREM KESKİN
Yüksek Lisans
İngilizce
2019
Sanat TarihiYeditepe ÜniversitesiSanat Yönetimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AYŞEGÜL GÜÇHAN
- Antik Dönemden günümüze taş heykellerde tamamlama
Completion of stone sculptures from Ancient times to the present
MURAT CURA
- Türkiye'nin arkeolojik eser barındıran seçilmiş müzelerinde önleyici koruma bağlamında müze tasarımlarının irdelenmesi
Investigation of museum designs within preventive conservation context in Turkey's selected museums containing archaeological artifacts
FATMA SEZİN DOĞRUER
Doktora
Türkçe
2019
ArkeolojiGazi ÜniversitesiKültür Varlıklarını Koruma ve Onarım Ana Bilim Dalı
PROF. DR. YAŞAR SELÇUK ŞENER
- Kadıköy özelinde çağdaş sokak sanatı
Contemporary street art in Kadiköy
ONUR KAÇMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Güzel SanatlarMarmara ÜniversitesiHeykel Ana Sanat Dalı
PROF. NİLÜFER ERGİN DOĞRUER
- Sanatta bir özgürleşme ve kapatılma biçimi olarak grafiti
Graffiti as a form of freedom and confinemet in art
FERHAT KAMİL SATICI
Doktora
Türkçe
2009
Sahne ve Görüntü SanatlarıMarmara ÜniversitesiResim Bölümü
PROF. DR. AYŞE ÖZEL
PROF. DR. BÜNYAMİN ÖZGÜLTEKİN
PROF. DR. SEFER ADA