Bursa-aktopraklık höyük'ten ele geçen kalkolitik döneme ait bir grup seramiğin arkeometrisi
Archaeometry of a group of chalcolithic ceramics from Bursa-aktopraklik höyük
- Tez No: 955773
- Danışmanlar: DOÇ. DR. NERGİS KILINÇ MİRDALI
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Arkeoloji, Arkeometri, Archeology, Archaeometry
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Çukurova Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Arkeometri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 141
Özet
Bu çalışmada Bursa ili Aktopraklık Höyük'ten ele geçen Kalkolitik döneme ait 15 adet tasnif dışı seramik parça arkeometrik analizlerle karakterize edilmiştir. Örneklere ait kimyasal analizler X-Işını Floresans (XRF), mineralojik analizler X-Işınları Difraktometresi (XRD), petrografik analizler ince kesitten Optik Mikroskop (OM), mikroyapısal ve mikrokimyasal analizler Taramalı Elektron Mikroskobu (SEM), örnek üzerinde belirlenen nokta veya alanların mikrokimyasal analizleri Enerji Saçınımlı Spektrofotometre (EDS) yöntemleri ile gerçekleştirilmiştir. Ayrıca parçaların yüzeyindeki organik ve inorganik bileşiklerin kompozisyonları Raman Spektroskopisi yöntemleri kullanılarak karakterize edilmiştir. Böylece seramik buluntuların şekillendirme tekniği, kullanılan hammaddeler, pişirim sıcaklığı, pişirim atmosferi, pişirim koşulları, porozite, tane boyutu, tekstür, homojenlik, renk gibi özellikleri seramik üretim teknolojisi açısından değerlendirilmiştir. XRD analiz sonuçlarına göre örneklerde gözlenen spinel, anortit, diyopsit gibi yüksek sıcaklık fazları, fırınlama sıcaklığının 900℃-1000℃ aralığında olduğunu göstermektedir. Hematit ve manyetit fazlarının birlikte gözlenmesi, örneklerin karışık atmosferde (indirgen-yükseltgen) fırınlandığını göstermektedir. Seramik parçalarda hem yüksek sıcaklık fazlarının bulunması, hem de hematit ve magnetit fazlarının birlikte bulunması, üretimin kapalı ortamda ısıyı ve fırın atmosferini kontrol ederek yapıldığını düşündürmektedir. SEM analizi ile elde edilen mikroyapı görüntülerinde örneklerin vitrifikasyon düzeylerinin de yüksek olduğu görülmüştür. Optik mikroskop verileri, kap üreten ustaların killi matrikste kuvars, plajiyoklas, biyotit, muskovit, metamaorfik kayaç parçaları ve kalsitin yanında pişmiş seramik kırıklarını (grog) da kullanarak ürünün termal şok direnci, erime özellikleri ve mukavemetini kontrol ettiklerini göstermiştir. Kimyasal ve petrografik analiz sonuçlarından üretimde yerel hammaddelerin tercih edildiği ve matrikste heterojen tane boyutu ve dağılımı sergileyen kuvars kalsit gibi kayaç parçalarının varlığı, killerin herhangi bir eleme işleminden geçirilmeden kullanıldığı göstermektedir. Ayrıca petrografik analizler, kabın işlevine göre hazırlanan çamurların farklı reçetelendirildiğini ve üretimin birden fazla atölyede yapılmış olabileceğini düşündürmektedir.
Özet (Çeviri)
In this study, 15 unclassified ceramic fragments from the Chalcolithic period, unearthed at Aktopraklık Höyük in Bursa province, were characterized through archaeometric analyses. Chemical compositions of the samples were determined using X-Ray Fluorescence (XRF), while mineralogical analyses were conducted via X-Ray Diffraction (XRD). Petrographic examinations were performed on thin sections using Optical Microscopy (OM), and microstructural and microchemical features were investigated using Scanning Electron Microscopy (SEM). Additionally, Energy Dispersive Spectroscopy (EDS) was employed to analyze the microchemical composition of specific points or areas on the samples. The surface compositions of organic and inorganic compounds were further characterized using Raman Spectroscopy. These analyses enabled the evaluation of ceramic production technology in terms of forming techniques, raw materials used, firing temperature and atmosphere, firing conditions, porosity, grain size, texture, homogeneity, and color. According to XRD results, the presence of high-temperature phases such as spinel, anorthite, and diopside indicates firing temperatures in the range of 900°C to 1000°C. The simultaneous presence of hematite and magnetite phases suggests that the ceramics were fired in a mixed (reducing-oxidizing) atmosphere. The coexistence of these high-temperature phases and iron oxides implies that the production was carried out in a controlled environment, where both heat and kiln atmosphere were regulated. Microstructural images obtained via SEM revealed a high degree of vitrification in the samples. Optical microscopy data showed that the potters incorporated quartz, plagioclase, biotite, muscovite, metamorphic rock fragments, calcite, and grog (crushed fired ceramic) into the clay matrix to enhance thermal shock resistance, melting behavior, and mechanical strength. Chemical and petrographic analyses indicate that local raw materials were preferred in production. The presence of rock fragments such as quartz and calcite with heterogeneous grain sizes and distributions in the matrix suggests that the clays were used without any sieving process. Furthermore, petrographic analyses imply that the clay recipes were tailored according to the intended function of the vessels, and that production may have taken place in multiple workshops.
Benzer Tezler
- Arkeolojik veriler ışığında Bursa kentinin kuruluşunun araştırılması
Investigation of the founding Bursa in the light of archaeological data
MUHAMMET YAZAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
ArkeolojiKapadokya ÜniversitesiKent, Çevre ve Yerel Yönetimler Ana Bilim Dalı
PROF. DR. RUŞEN KELEŞ
- Aktopraklık verileri ışığında Doğu ve Güney Marmara'da Fikirtepe çanak çömleğinin gelişim süreci
Development of the Fikirtepe pottery with the light on the evidences of Aktopraklik at Marmara
MERT BERTAN AVCI
- Kırım Tatarlarının tarihsel süreçte örf, âdet ve gelenekleri (Konya ve ilçeleri örneği)
Customs, habits, and traditions of crimean tatars withinhistorical process: The case for Konya and its villages
MERVA YOLAÇAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Halk Bilimi (Folklor)Necmettin Erbakan ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KEMAL ÖZCAN
- Hipertiroidizmin sol atrial apendiks kontraktil fonksiyonlarına etkisinin transözofajiyal ekokardiyografi ile değerlendirilmesi
Evaluation of the effects of hyperthyroidism on left atrial appendage contractile functions by transesophageal echocardiography
HAKAN ÖZKAN
- Bursa Ulu Camii ve Yeşil Camii'nin dinamik davranışlarının değerlendirilmesi
Dynamic behaviour evalution of Bursa Grand Mosque and Green Mosque
ÖZGE MUTLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
İnşaat MühendisliğiYıldız Teknik Üniversitesiİnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ABDURRAHMAN ŞAHİN