Diyet tedavisi uygulanan kalıtsal protein metabolizma hastalıklarında yeme tutum ve davranışları ölçeğinin geliştirilmesi
Development of the eating attitudes and behaviors scale in hereditary protein metabolism diseases undergoing diet therapy
- Tez No: 956257
- Danışmanlar: PROF. DR. GÜLDEN FATMA GÖKÇAY
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Beslenme ve Diyetetik, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları, Nutrition and Dietetics, Child Health and Diseases
- Anahtar Kelimeler: Kalıtsal Metabolizma Hastalıkları, Düşük Proteinli Diyet, Adölesan, Ölçek Geliştirme, Yeme Davranışları
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sağlık Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Beslenme Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 163
Özet
Bu çalışmanın amacı kalıtsal protein metabolizması hastalıklı adölesanların yeme tutum ve davranışlarını değerlendiren bir ölçme aracı geliştirmektir. Keşfedici sıralı desende karma araştırma yöntemi ile yürütülen bu çalışmanın nitel aşamasında tanımlayıcı fenomenoloji ve nicel aşamasında ölçeğin geçerlik ve güvenirlik çalışması yapıldı. Çalışmaya tıbbi beslenme tedavisi alan altı farklı kalıtsal protein metabolizması hastalığı tanılı adölesanlar katılmıştır. Nitel aşamada yarı yapılandırılmış görüşmeler ile 12 katılımcıdan ve nicel aşamada 211 katılımcıdan yüz yüze veri toplandı. Nitel çalışmada üç ana tema, 10 alt tema ve ilgili kodlar belirlendi. Düşük proteinli diyetin diyet içeriği, bilişsel bağlam ve sosyal bağlam çerçevesinde deneyimlendiği sonucuna ulaşıldı. Katılımcı ifadeleri ve literatür taramasına dayanarak ölçeğin madde havuzu oluşturuldu. Açımlayıcı faktör analizine göre beş alt boyuttan oluşan 20 maddelik ölçek ortaya çıktı. Alt boyutlar besin tercihi, sosyal ortamda yeme, tıbbi besin, kilo kontrolü ve yasak besin şeklinde isimlendirildi. Madde faktör yükleri 0,551-0,800 arasında değişti ve açıklanan toplam varyans %61,48 idi. Birinci ve ikinci düzey doğrulayıcı faktör analizleri ile ölçeğin beş ve tek boyutlu yapısı doğrulandı. Ölçeğin, Yeme Tutum Testi-26 ile ilişkili olmadığı saptandı. Olumsuz yeme davranışları artıkça hastalığa bağlı olumsuz duygular arttı ve gıda yaşam doyumu azaldı. Algılanan diyet uyumu artıkça yeme davranışlarında olumluya gidiş oldu. Kız ve obez/hafif kilolu adölesanlarda kilo kontrolü davranışlarının daha fazla olduğu görüldü. Ölçeğin Cronbach alfa iç güvenirlik katsayısı 0,827 olarak bulundu. Bu hastalıklarda yeme tutum ve davranışlarını değerlendiren geçerliği ve güvenirliği kanıtlanmış bir ölçek literatüre kazandırıldı. Ayrıca, adölesanların gözünden düşük proteinli diyete ait deneyimlerin ayrıntılı betimlenmesinin diyet yönetimi için önemli olduğu sonucuna ulaşıldı.
Özet (Çeviri)
The aim of this study is to develop a measurement tool to evaluate the eating attitudes and behaviors of adolescents with hereditary protein metabolism diseases. In this study, which was conducted with a mixed research method in an exploratory sequential design, descriptive phenomenology was used in the qualitative phase, and the validity and reliability analyses of the scale were performed in the quantitative phase. Adolescents with six different hereditary protein metabolism diagnoses who received medical nutrition therapy participated in the study. Data were collected from 12 participants through semi-structured interviews in the qualitative phase and from 211 participants in the quantitative phase. In the qualitative study, three main themes, 10 subthemes and related codes were identified. It was concluded that low protein diet was experienced within the framework of diet content, cognitive context and social context. Based on the participant statements and literature review, the item pool of the scale was created. Exploratory factor analysis resulted in a 20-item scale consisting of five sub-dimensions. The sub-dimensions were named as food preference, eating in social environment, medical food, weight control and forbidden food. Item factor loadings ranged from 0.551 to 0.800, and the total variance explained was 61.48%. The five- and one-dimensional structures of the scale were confirmed with first and second-level confirmatory factor analyses. It was found that the scale was not related to the Eating Attitudes Test-26. As negative eating behaviors increased, negative emotions related to the disease increased and food life satisfaction decreased. As perceived dietary compliance increased, there was a positive trend in eating behaviors. Weight control behaviors were found to be higher in girls and obese/overweight adolescents. Cronbach alpha internal reliability coefficient of the scale was found to be 0.827. A scale with proven validity and reliability that evaluates eating attitudes and behaviors in these diseases was introduced to the literature. It was also concluded that detailed descriptions of the experiences of low-protein diets from the perspective of adolescents are important for dietary management. KEYWORDS: Hereditary Metabolic Diseases, Low Protein Diet, Adolescence, Scale Development, Eating Behaviors
Benzer Tezler
- Diyet tedavisi uygulanan kalıtsal metabolik hastalıklarda besin reddi ve yutma fonksiyonunun değerlendirilmesi
Evaluation of food neophobia and swallowing function in hereditary metabolic diseases undergoing dietary treatment
BURCU ÖZEN YEŞİL
Doktora
Türkçe
2025
Beslenme ve DiyetetikBaşkent ÜniversitesiBeslenme ve Diyetetik Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ESRA KÖSELER BEYAZ
- Glikojen depo hastalığı tip III hastalarında mevcut beslenme tedavisi ile Modifiye Atkins ve Paleo diyetlerinin karşılaştırılması
The comparison of recommended nutritional therapy with Modified Atkins and Paleo diets in patients with glycogen storage disease type III
EZGİ ARSLAN YÜKSEL
Doktora
Türkçe
2025
Beslenme ve Diyetetikİstanbul ÜniversitesiÇocuk Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜLDEN FATMA GÖKÇAY
- Konjenital adrenal hiperplazili hastalarda tuz tedavisi
Salt treatment in patients with congenital adrenal hyperplasia
DİDEM KALAYCI ATMACA
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2020
Çocuk Sağlığı ve HastalıklarıSağlık Bilimleri ÜniversitesiÇocuk Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HASAN ÖNAL
- Fenilketonüri tanısı konulmuş hastaların ve ailelerinin beslenmeyle ilişkili etiket okuma farkındalığı
Awareness of patients diagnosed with phenylketonuria and their families on reading nutrition-related labels
HİLAL DER
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Gastronomi ve Mutfak SanatlarıSivas Cumhuriyet ÜniversitesiGastronomi ve Mutfak Sanatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MERAL YILMAZ
- Diyet uygulayan veya sapropterin hidroklorid alan fenilketonüri hastaları ve ailelerinin stres düzeyleri ve yaşam kalitelerinin değerlendirilmesi
Evaluation of stress levels and quality of life of phenylketonuria patients on diet and/or sapropterin hydrocloride therapy and their parents
DİLARA DEMİREL
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2020
Çocuk Sağlığı ve HastalıklarıHacettepe ÜniversitesiÇocuk Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HATİCE SERAP SİVRİ