Geri Dön

Türkiye çağdaşlaşmasında din eleştirisi: Aziz Nesin örneği

Criticism of religion in Türkiye's modernization: The case of Aziz Nesin

PDF İndir

  1. Tez No: 956654
  2. Yazar: MERVE KESENCİ
  3. Danışmanlar: PROF. DR. RIFAT ATAY
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Din, Felsefe, Religion, Philosophy
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2025
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Akdeniz Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 243

Özet

Türkiye çağdaşlaşması, Osmanlı'nın son dönemlerindeki yenilik hareketleriyle başlayarak, Cumhuriyetin ilanı ve inkılaplarla beraber yaşamın her alanında etkisini göstermiştir. Reformlar, dinî hayata da müdahale ederek, kılık-kıyafet, eğitim, dinî mekanlar ve yayınlar gibi birçok yönde hissedilmiştir. Bu süreç, edebiyatta da eleştirel bir söylemin gelişmesine zemin hazırlamıştır. Akımın önemli temsilcilerinden biri yüzden fazla kitabı bulunan Aziz Nesin olmuştur. Çalışmada, Aziz Nesin'in eserlerinde dinle ilişkilendirdiği pasajlara yoğunlaşarak din eleştirisi yaptığı noktalar açığa çıkarılmaya çalışılmıştır. Çalışmanın sınırları tarihi olarak, Cumhuriyet ilanını içine alan Nesin'in doğumundan onun ölümüne kadarki dönemi içermektedir. Söylem analizinin kullanıldığı araştırmada, Nesin'in metinlerinde yer alan ironi, mizah ve karakter yaratma gibi retorik stratejileri ile dine yönelik eleştirisini nasıl inşa ettiği incelenmiştir. Araştırmanın tarihi altyapısı Cumhuriyet'in ilanından başlatılarak batıcılık, Türkçülük laiklik, eğitim ve harf inkılabı gibi dinî hayata etkisi olan yenileşme hareketleriyle sınırlı tutulmuştur. Çalışmanın asıl bölümünü oluşturan Nesin'in kitaplarında dine yönelik eleştiriler, üslup farklılıklarının doğurduğu sonuçlardan dolayı, fikir ve kurgu eserleri olmak üzere iki ayrı kategoride incelenmiştir. Onun, eserlerinde mizahi dili kullanarak toplumun geleneksel inanç ve anlayışlarına dair ciddi eleştirilerde bulunduğu saptanmıştır. Araştırmada Nesin'in din, Tanrı, ölüm gibi inanca yönelik unsurlara dair tasavvurlarına değinilmiştir. Nesin'in dine yönelik eleştirilerinin Türkiye'deki halkın inançlarına, dini otoriteye, geleneksel din anlayışına, İslam'daki çok eşliliğe, İslam'ın kadın tasavvuruna ve sünnet ettirme geleneğine yönelik yoğunlaştığı tespit edilmiştir. Bu tenkitlerin, İslam dininin bizatihi kendisinden ziyade Müslümanların olumsuz davranışlarına yönelik olduğu sonucuna varılmıştır. Araştırmada, Nesin'in dini söylemle bağlantılı olarak ahlak, siyaset ve bilim konularına dair tasavvurları ve eleştirilerini Müslümanların ahlaki tutumlarının inançlarıyla çeliştiği yönünde dile getirdiği anlaşılmıştır. Nesin'in din-siyaset üzerine eleştirilerinin ise yönetimin haksız, çıkarcı ve dini sömürü aracı olarak kullandığına ilişkin olduğu saptanmıştır. Nesin'in Tanrı tasavvurunun, fikrî eserlerindeki söylemlerinden onun pasif ateist çizgide durduğu, özellikle çocukken aşamadığı doğal kötülüklerinin sebebinin Tanrı'ya bağlaması sonucu, onun olgunluk çağında Tanrı'yı inkâr sürecine girdiği tespit edilmiştir.

Özet (Çeviri)

Turkey's modernization began with the modernization movements of the late Ottoman period and impacted every aspect of life, beginning with the proclamation of the Republic and the subsequent reforms. These reforms also intervened in religious life, affecting many aspects such as dress, education, religious venues, and publications. This process also paved the way for the development of a critical discourse in literature. One of the most important representatives of this movement was Aziz Nesin, author of over one hundred books. This study focuses on passages in Aziz Nesin's works that he associates with religion, attempting to uncover points of religious criticism. The study covers the historical period from Nesin's birth to his death, encompassing the proclamation of the Republic. Using discourse analysis, the research examines how Nesin constructed his critique of religion through rhetorical strategies such as irony, humor, and characterization in his texts. The historical framework of the research begins with the proclamation of the Republic and is limited to modernization movements that impacted religious life, such as Westernization, Turkism, secularism, education, and the alphabet reform. The criticisms directed at religion in Nesin's books, which constitute the main part of the study, were examined in two separate categories: intellectual and fictional works, due to the consequences of stylistic differences. It was determined that he used humorous language in his works and offered serious critiques of traditional beliefs and understandings in society. The study examined Nesin's conceptions of elements related to faith, such as religion, God, and death. It was determined that Nesin's criticisms of religion focused on the beliefs of the people in Turkey, religious authority, traditional religious understanding, polygamy in Islam, Islam's conception of women, and the tradition of circumcision. It was concluded that these criticisms were directed at the negative behaviors of Muslims rather than Islam itself. The study revealed that Nesin's conceptions and criticisms of morality, politics, and science, in connection with religious discourse, contradicted Muslims' moral attitudes and beliefs. Nesin's criticisms of religion and politics have been identified as being about the government's unfair, self-serving, and exploitative use of religion. Nesin's conception of God, as reflected in his intellectual works, suggests that he maintains a passive atheist stance. He attributed the natural evils he was unable to overcome as a child to God, leading him to enter a period of denial of God in adulthood.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    162688

    Türkiye'nin çağdaşlaşmasında dini hareketlerin stratejik ve jeopolitik açıdan olumsuz rolü

    The contemporary of Turkey negative roll of religious movements as strategic and geopolitics

    CELAL EMANET

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2005

    DinOndokuz Mayıs Üniversitesi

    İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı

    PROF.DR. OSMAN ZÜMRÜT

  2. Tez No

    437213

    'Türkiye'de Çağdaşlaşma' yazarı ve problemleri

    The author and problems of 'The Development of Secularism in Turkey'

    BETÜL SEZGİN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2016

    FelsefeMarmara Üniversitesi

    Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. İSMAİL KARA

  3. Tez No

    270651

    Bruno Taut'un mimarlık anlayışının Trabzon Lisesi özelinde incelenmesi

    The examining of the architectural understanding of Bruno Taut in the example of Trabzon High School

    BURCU EFE

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2010

    MimarlıkKaradeniz Teknik Üniversitesi

    İç Mimarlık Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. GÜLAY USTA

  4. Tez No

    344543

    Osmanlıdan günümüze İzmir'de azınlık ve yabancı okullar

    Forign schools and minorities in İzmir from Ottomans to present

    PERVİN TURFAN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2013

    TarihKafkas Üniversitesi

    Tarih Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. NEBAHAT ORAN ARSLAN

  5. Tez No

    209866

    Türkiye'de askeri eğitimin modernleşme sürecinde Işıklar Askeri Lisesi

    Işiklar Military High School within the process modernization in military training in Türkey

    DENİZ KURT

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2007

    Eğitim ve ÖğretimMarmara Üniversitesi

    Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. CEMİL ÖZTÜRK

Geri Dön