Kelâmcıların meşhur hudûs delili: Fahreddin er-Râzi bağlamında bir inceleme
The famous hudūth argument in kalām: A study in the context of Fakhr al-Dīn al-Rāzī
- Tez No: 958764
- Danışmanlar: PROF. DR. EŞREF ALTAŞ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Felsefe, Philosophy
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Medeniyet Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Felsefe Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 162
Özet
Bu tez, Fahreddin er-Râzî'nin (ö. 606/1210) kelâm geleneğinde merkezî bir yere sahip olan meşhur hudûs deliline yaklaşımını ve bu delil etrafında gelişen tartışmaları Râzî'nin külliyatı ekseninde incelemeyi amaçlamaktadır. Delil, ilk olarak Ebü'l-Hüzeyl el-Allâf (ö. 235/849-50 [?]) tarafından formüle edilmiş olup, cisimlerin hudûsunu, onlardan ayrılmaz kabul edilen ekvân (hareket ve sükûn) türü arazlara dayandırmaktadır. Bu yönüyle ekvân merkezli bir yapı arz eden delil, zamanla kelâm geleneğinde cismin hudûsunun ispatında başat yöntem hâline gelmiştir. Klasikleşmiş biçimiyle delil şu şekilde bir kıyas ile sunulur: (i) Cisimler hâdislerden ayrılmaz, (ii) hâdislerden ayrılmayan her şey hâdistir, (iii) o halde cisimler de hâdistir. Çalışmanın giriş bölümünde, Ebü'l-Hüzeyl el-Allâf'tan Râzî'ye uzanan süreçte delilin yapısının geçirdiği dönüşüm ortaya konulmaktadır. Birinci bölümde ise, Râzî'nin delile yaklaşımı, delilin külliyatındaki yeri, ontolojik dayanakları, argümantatif örgüsü ile Râzî'nin özgün katkı ve eleştirileri başlıkları üzerinden incelenmektedir. Bu bölümün son kısmında, doğrudan hudûsun ontolojisiyle bağlantılı olan eleştiriler seçilerek, müteahhir dönem kelâmında hudûsun ontolojik temelleri daha açık biçimde ortaya konulmaya çalışılmaktadır. Bu eleştiriler arasında Râzî'nin delili hem bütün âlemin hudûsunu ispatta yetersiz bulmasına hem de formel açıdan sorunlu görmesine neden olan tenkitleri öne çıkarılmıştır. İkinci bölümde ise hudûs tezinin bizzat kendisine yöneltilen iki temel felsefî problem ele alınmaktadır. Bu çerçevede ilk olarak İbn Sînâ'nın tekaddüm–teahhur kategorileri üzerinden hudûsun makuliyetini tartışmaya açan eleştirisi incelenmektedir. Ardından,“imkânın ezelîliği”ve“ezelîliğin imkânı”sorunsalı, Râzî'nin yaklaşımları ışığında ele alınmakta ve hudûsun vücûbunu tahkim edecek bir cevabın imkânı soruşturulmaktadır.
Özet (Çeviri)
This thesis aims to examine the approach of Fakhr al-Dīn al-Rāzī (d. 606/1210) to the famous argument from temporal origination (ḥudūth), which holds a central position in the Kalām tradition, and to analyze the debates surrounding this argument through al-Rāzī's corpus. The argument was first formulated by Abū al-Hudhayl al-ʿAllāf (d. 235/849–50 [?]) and grounds the temporal origination of bodies on accidents (aʿrāḍ) of the akwān type (motion and rest), which are considered inseparable from them. Characterized by this focus on akwān, the argument eventually became the predominant method within the Kalām tradition for demonstrating the temporal origination of bodies. In its classical formulation, the argument is presented as the following syllogism: (i) Bodies are inseparable from originated phenomena (ḥawādith), (ii) Whatever is inseparable from originated phenomena is itself originated, (iii) Therefore, bodies are also originated. The introduction of this study outlines the transformation of the argument's structure in the period from Abū al-Hudhayl al-ʿAllāf to al-Rāzī. The first chapter examines al-Rāzī's approach by focusing on the place of the argument in his corpus, its ontological foundations, its argumentative structure, and al-Rāzī's original contributions and critiques. The final part of this chapter selects critiques directly related to the ontology of ḥudūth in order to more clearly reveal the ontological foundations of temporal origination in the later Kalām period (mutaʾakhkhirūn). Among these are al-Rāzī's criticisms that led him to deem the argument both insufficient for proving the origination of the entire cosmos and formally problematic. The second chapter addresses two fundamental philosophical problems directed at the thesis of ḥudūth itself. In this context, it first analyzes the critique by Ibn Sīnā, who challenges the intelligibility of ḥudūth through the categories of priority and posteriority (taqaddum–taʾakhkhur). Subsequently, the problem of“the eternity of possibility”versus“the possibility of eternity”is discussed in light of al-Rāzī's approaches, and the possibility of a response that would fortify the necessity (wujūb) of temporal origination is investigated.
Benzer Tezler
- Fahreddin er-Râzî'de isbât-ı vâcib delilleri: Hudûs ve imkân
Arguments for the existence of god in Fakhr al-Din al-Razi: Temporality (Huduth) and contingency (İmkan)
YUNUS EMRE ÇİL
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Dinİstanbul 29 Mayıs ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA SİNANOĞLU
- Nihayetü' l-İkdam' a göre Şehristani'nin felsefi görüşleri
Shahrastani' s philosophical thoughts according to nihayat al-Akdam
HAKAN ÇOŞAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2003
FelsefeAnkara ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF.DR. HAYRANİ ALTINTAŞ
- El-Beyhakî'nin İsbâtu 'Azabi'l-Kabr isimli eserindeki delillerin değerlendirilmesi
The evidence of al-Bayhaqi in the book of proof of the torment of the grave between believers and deniers
MOUSTAFA ALMOUSTAFA
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DinKahramanmaraş Sütçü İmam ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ABDULHAMİT SİNANOĞLU
- Elmalılı Hamdi Yazır'ın Hak Dini Kur'an Dili adlı eserinde ilahî sıfatlar
Elmalılı Hamdi Yazır's Language of the Qur'an, Religious Rights, in which the divine adjectives the
EROL KÖSEOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
DinDicle ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. YENER ÖZTÜRK
- Seyyı̇d Şerı̂f Cürcânı̂'nı̇n Şerhu'l-Mevâkıf'ı özelı̇nde hüsün-kubuh meselesı̇
Başlık çevirisi yok
EKREM YILDIZHAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DinKocaeli ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ RECAİ ÇETRES