Fahreddin er-Râzî'de isbât-ı vâcib delilleri: Hudûs ve imkân
Arguments for the existence of god in Fakhr al-Din al-Razi: Temporality (Huduth) and contingency (İmkan)
- Tez No: 451850
- Danışmanlar: PROF. DR. MUSTAFA SİNANOĞLU
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Fahreddin er-Râzî, İsbât-ı vâcib, Hudûs, İmkân, Fâil, Fiil, Fakhr al-Din al-Razi, the Existence of God (ithbat al-wajib), Temporality (huduth), Contingency (imkan), Agent, Act
- Yıl: 2016
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Kelam Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 131
Özet
“Varlığı kendinden olup başka bir varlığa ve güce dayanmayan Tanrı'nın yetkin bir şekilde var oluşunu açıklamak, ortaya koymak için gösterilen ilmî, fikrî çabayı ifade eden isbât-ı vâcib”, kelâm ve felsefenin ortak meselesidir. Bu disiplinlerin Tanrı'nın varlığını ispatlamak için kullandıkları deliller, ağırlık noktaları ve usulleri açısından farklılık göstermektedir. Kelâmcılar daha çok, cevher ve arazların değişkenliğinden yola çıkarak tümevarım yöntemiyle âlemin sonradan yaratıldığı ve dolayısıyla bir yaratıcıya muhtaç olduğu ispatına dayanan“hudûs delili”ni kullanırken, filozoflar ise zorunsuz (mümkin) niteliği taşıyan âlemdeki nesnelerin var oluşlarını yokluklarına tercih edecek zorunlu bir varlığın ispatını esas alan“imkân delili”ni kullanmıştır. İsbât-ı vâcib konusundaki görüşlerini incelediğimiz Fahreddin er-Râzî'nin (ö. 606/1210) eserlerinde, hudûs ve imkân kavramları ilk olarak, umûr-ı âmme bahislerinde, ayrıca Tanrı'nın varlığını ispatlamada kullanılan deliller olması hasebiyle ilahiyât bahislerinde incelenmektedir. Râzi, kelâm ve felsefede isbât-ı vâcib konusunda kullanılan delillerin farklı olmasının sebebinin, nesnenin fâile olan ihtiyacının“hudûs”veya“imkân”anlayışına bağlanmasından kaynaklandığı ifade eder. Çalışmamızda, her iki disiplininde de kullanılan delillerden yararlanan Râzî'nin, isbât-ı vâcib hakkında“zâtların ve sıfatların imkânından hareketle Tanrı'nın varlığına istidlâl”ve“zâtların ve sıfatların hudûsundan hareketle Tanrı'nın varlığına istidlâl”delillerini kullandığı tespit edilerek her iki yaklaşım da tartışılmıştır. Öte yandan Râzî'nin, bu delillerin dışında, Allah'ın varlığı hakkında zikredilen iknaî delilleri de ifade ettiği, özellikle sûfîlerin ve İslâm toplumunda meşhur kişilerin konuyla ilgili olarak dile getirdiği cümlelere yer verdiği ve muhatapların zihinlerinde oluşan şüpheleri farklı deliller kullanarak gidermeye çalıştığı görülmüştür.
Özet (Çeviri)
The endeavour to prove the existence of God (ithbat al-wajib), which corresponds to the effort of explaining the perfection of God, who exits by Himself without being dependant on any other being or power, is a problem common to both theology and philosophy. The arguments used in these two disciplines to prove the existence of God differ in terms of methodology and reference points. The theologians use the“argument of temporality (huduth)”, whereas the philosophers prefer the“argument of contingency (imkan)”. In the works of Fakhr al-Din al-Razi, the approaches of theology and philosophy on this issue are investigated under a mutual heading. So the concepts of temporality and contingency are first analysed in the ontology section and then, due to their use in proving the existence of God, under the heading of theological discussions. According to al-Razi, the reason why different arguments are used in theology and philosophy has to do with the difference of approach on the question whether the exigence of the object to an agent is related to temporality or contingency. As will be discussed in this study, benefiting from the arguments of both disciplines, al-Razi uses“the proof for God's existence through the contingency of the self and its attributes”as well as“the proof for God's existence through the temporality of the self and its attributes”. Apart from these arguments, al-Razi also explicates the rhetorical arguments and tries to remove any doubt from the mind of his audience by including the aphorisms of Sufis and other famous persons in the Islamic society.
Benzer Tezler
- Tûsî ve Kâtibî'nin İsbât-ı Vâcib tartışması
Tûsî and Kâtibî's debate on proving the existence of God
MEHMET TAYFUN KÜÇÜK
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
DinAnkara ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ENGİN ERDEM
- Mu'tezile'nin ihbât ve istihkak teorisine Fahreddin er-Râzî'nin eleştirisi
Fakhr al-Din ar-Radhi critisisim on the mutazilite ikhbat (abrogation) and istihqaq (deserving) theory
AYŞEGÜL DEMİRÇELİK
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DinŞırnak ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ RUHULLAH ÖZ
- Fahreddin Râzî'nin tefsirinde anthropomorfist yaklaşımlara reddiyeleri
The rejections against anthropomorfist approaches in the exegesis of Fakhruddin er-Razi
ABDUSSAMET VARLI
Doktora
Türkçe
2018
DinBayburt ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NASRULLAH HACIMÜFTÜOĞLU
- Delilin yokluğu argümanı – Fahreddin er-Râzî'de delilin yokluğu argümanının yapısı ve istidlal yöntemi olarak eleştirisi
The argument from the nonexistence of evidence – its structure and critique as a method of reasoning in Fakhr al-Dīn al-Rāzī's thought
FURKAN KAYACAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Felsefeİstanbul Medeniyet Üniversitesiİslam ve Türk Felsefesi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. EŞREF ALTAŞ
- Fahreddin er-Râzî'de güdüler ve insan fiillerine etkileri
Motives in Fakhr al-Dîn al-Râzî and their effect on human actions
BÜŞRA ÇAKIRHAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Dinİstanbul 29 Mayıs ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İLYAS ÇELEBİ