Güftesi Fuzûlî'ye ait olan Ağır Semâî ve Yürük Semâî formundaki eserlerin usûl-vezin ilişkisi açısından incelenmesi
Analysis of the works in the form of Agir Semai and Yuruk Semai, whose lyrics belong to Fuzûlî, in terms of the usûl-vezin relation
- Tez No: 959444
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ EMRAH GÖKÇE
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Müzik, Music
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: ANKARA MÜZİK VE GÜZEL SANATLAR ÜNİVERSİTESİ
- Enstitü: Müzik ve Güzel Sanatlar Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Ses Eğitimi Ana Sanat Dalı
- Bilim Dalı: Ses Eğitimi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 213
Özet
Bu çalışma, klâsik Türk mûsıkîsinde güftesi Fuzûlî'ye ait olan Ağır Semâî ve Yürük Semâî formundaki eserlerin usûl-vezin ilişkisi yönünden incelenmesini konu almaktadır. Klâsik Türk mûsıkîsi ve klâsik Türk edebiyatı birbirlerinden ayrı incelenen farklı dallar olsalar da birbirlerini tamamlayan sanat dallarıdır. Özellikle mûsıkîmizde saz mûsıkîsinden ziyade ses mûsıkîsinin ön planda olması ve bestelenen eserlerin söz yani şiir üzerine bestelenmiş olması mûsıkî açısından klâsik Türk edebiyatının önemini göstermektedir. Klâsik Türk mûsıkîsindeki usûl kavramı ve klâsik Türk edebiyatındaki vezin kavramı birbirlerini destekleyen kavramlardır. İşte bu kavramlar asırlardır belli bir düzen ve sistem içerisindedir. Çalışmamızın temel konusu olan usûlvezin münasebeti söz konusu ilişkinin daha net ve açık bir biçimde anlaşılmasını amaçlamaktadır. Klâsik Türk mûsıkisinin en temel öğelerinden biri olan usûl, mûsıkîdeki ritmi, âhengi ve düzeni oluşturan en temel unsurlardan biridir. Klâsik Türk edebiyatında ise aruz, mûsıkîdeki usûl kavramı gibi edebiyat özelinde şiirin ritmik yapısını belirlemekle görevlidir. Şiirdeki ritmi, dinamizmi belirleyen aruz ve mûsıkîdeki ritmi, düzeni belirleyen usûl kavramları arasında yüzyıllardır süre gelen dikkat çekici bir ilişki bulunduğu düşünülmektedir. Dîvân şiirimizin en önde gelen şairlerinden olan Fuzûlî'nin belli bir düzen ve ahenkle yazmış olduğu şiirlerin bir bölümü Ağır Semâî ve Yürük Semâî formundaki klâsik eserler kapsamında incelenmiştir. Usûl-vezin ilişkisi adına hazırladığımız analiz tablolarıyla söz konusu münasebetin daha net anlaşılması çalışmamızın ana hedeflerinden biridir. Belirlenen eserlerin notalarına muhtelif kaynaklardan ulaşılmış ve tarafımızca dijital ortamda eserlerin notaları asılları esas alınmak sûreti ile tekrar notaya alınmıştır. Toplamda on sekiz adet eser incelenmiştir. Bütün eserlerin notaları, künyeleri sırasıyla gösterilmiştir. Sonrasında güftelerin şekil özellikleri belirtilmiştir. Eserlerde kullanılan güftelerin, şiirlerin tamamı yazılmış ve şiirlerin günümüz Türkçesine aktarımı yapılmıştır. Eserlerin güfteleri ve usûlleri analizimiz için büyük önem arz etmektedir. Güftelerin eser üzerinde konumlanışı ve tercih edilen usûl darplarının konumu analizimizde dikkat ettiğimiz en önemli hususlardan biridir. Eserlerin güftelerinin vezne göre söz-usûl dağılımı birer tablo haline getirilmekte, bu dağılımın sonucunda oluşan düzenin simetrisine göre analizimiz şekil bulmaktadır. Analizler sonucunda elde edilen bulgular, ilgili bölümlerde ayrıntılı olarak sunulmuştur. İncelenen eserlerin usûl-vezin ilişkisine dair uygunluk durumları, tablolar aracılığıyla sistematik bir biçimde ortaya konmuştur.
Özet (Çeviri)
This study focuses on the analysis of the relationship between usûl (rhythmic patterns in Turkish music) and vezin (metrical patterns in classical Turkish poetry) in Ağır Semâî and Yürük Semâî compositions whose lyrics were penned by the prominent Divan poet Fuzûlî. Although Classical Turkish music and Classical Turkish literature are often studied as separate disciplines, they are, in essence, complementary branches of art. The centrality of vocal music over instrumental music in Classical Turkish music, as well as the fact that compositions are typically built upon poetry, highlights the vital role of literature—particularly Classical Turkish poetry—in the musical tradition. The concepts of usûl in music and vezin in poetry have supported each other for centuries within an established system and structure. This study aims to offer a clearer understanding of the interplay between these two concepts. Usûl, one of the fundamental elements of Classical Turkish music, is responsible for establishing rhythm, harmony, and structure in compositions. In parallel, aruz (prosody), as the poetic equivalent of usûl, determines the rhythmic structure of verse in Classical Turkish literature. A longstanding and remarkable relationship is believed to exist between aruz, which defines the rhythm and dynamism of poetry, and usûl, which organizes the rhythm and structure in music. A selection of poems written by Fuzûlî— one of the most prominent figures of Divan poetry—has been examined within the context of Ağır Semâî and Yürük Semâî forms. Through analytical charts prepared for this study, the usûl-vezin relationship is illustrated with greater clarity. The musical scores of selected works were gathered from various sources and transcribed digitally, adhering faithfully to the original notations. In total, eighteen compositions were analyzed. The notations and bibliographic details of each piece are presented systematically. The formal characteristics of the lyrics are described, followed by the full text of the poems and their translations into contemporary Turkish. The lyrical content and rhythmic structures of the pieces play a critical role in this analysis. Special attention has been paid to the placement of lyrics within the compositions and the corresponding positioning of usûl beats. Distribution tables matching poetic meter (vezin) with musical rhythm (usûl) have been constructed for each piece, and the resulting symmetrical or asymmetrical patterns have shaped the framework of the analysis. The findings obtained from the analyses are presented in detail in the relevant sections. The compatibility of the examined works in terms of the relationship between usûl and vezin has been systematically demonstrated through tables.
Benzer Tezler
- TRT nota repertuvarında yer alan güfteleri Fuzûlî'nin şiirlerinden oluşturulan beste formundaki eserlerin usûl-vezin münâsebeti üzerine bir inceleme
An analysis on the rhythmic pattern–metter relationship in the works composed in beste form whose lyrics are chosen from Fuzuli's poems found in TRT repertory
NEŞE ÜSTÜNKAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
MüzikAtatürk ÜniversitesiMüzik Bilimleri Ana Sanat Dalı
PROF. DR. ÖZGÜR SADIK KARATAŞ
- Bektaşi nefesleri üzerinde incelemeler
Başlık çevirisi yok
MESUT ARSLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
1997
Müzikİstanbul Teknik ÜniversitesiGüzel Sanatlar Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. AFŞİN EMİRALİOĞLU
- Güftesi Yunus Emre'ye ait TRT THM repertuvarında bulunan ve bulunmayan türkülerin ayak/makam, usul ve tür yönünden incelenmesi
An investigation of the Turkish Turkish songs composed and in the TRT repertoire with lyrics belonging to Yunus Emre in terms of foot/math, procedure and type
ÖMER ZÜLFÜ GÜRAKAR
- Güftesi divan şairlerinden Leyla Hanım'a ait bestelerin usul-aruz vezni ilişkisi yönünden incelenmesi
A study of the compositions the lyrics of which belong to Leyla Hanim regarding rhythm-aruz meter relations
HALİME ESRA ÇELİK
- Yesârî Asım Arsoy'un güftesi arûz vezninde yazılmış şarkılarının usûl-arûz vezni ilişkisi yönünden incelenmesi
Astudy of the compositions the lyrics of which belong to Yesari Asim Arsoy regarding rhythm-aruz meter relations
GÖKHAN ALGAN