Selçuklu Döneminde Cibâl
Jibâl in the Seljuq Period
- Tez No: 959548
- Danışmanlar: PROF. DR. ABDULLAH KAYA
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 525
Özet
İran'ın orta ve batı kısmında yer alan Cibâl, Orta Çağ İslâm coğrafyacıları tarafından Hemedan, Kum, Kâşân, Kazvin, Sâve, Nihâvend, Burûcîrd ve Dînever gibi tarihi şehirlere sahip dağlık bir bölge olarak tanımlanmaktadır. İslâm egemenliği öncesinde Medya olarak isimlendirilen bölgenin Cibâl şeklinde adlandırılması da İslâm fetihleriyle alakalıdır. Şöyle ki Nihâvend Savaşı'nın ardından İran'ın içlerine kadar ilerleyen Araplar, burada karşılaştıkları dağlık alanı kendi dillerinde dağ anlamına gelen Cibâl kelimesi ile isimlendirdiler. Böylece de bölge bu isimle anılmaya başlandı. Nihâvend Savaşı'nın ardından İslâm egemenliğinin başladığı Cibâl bölgesine Selçuklular, Tuğrul Bey'in görevlendirdiği İbrâhim Yinal'ın faaliyetleri neticesinde 1050'li yılların başında tamamen egemen oldu. Böylece Cibâl'de yaklaşık yüz elli yıl sürecek olan Selçuklu hâkimiyeti başladı. Selçuklu hâkimiyetindeki Cibâl şehirleri devletin gücü ile paralel olarak büyük gelişim gösterdi. Bu gelişim siyasi, sosyo-kültürel, ekonomik ve ilmî alanda kendini hissettirdi. Siyasi anlamda Cibâl, Selçuklu tarihi için mühim olan mücadelelere ev sahipliği yaptı. Sultan Sencer döneminde yaşanan taksimat neticesinde Irak Selçuklularının egemenliği altında kalan Cibâl'de bir dönem de atabeyliklerin etkisi hissedildi. Öte yandan Selçukluların uyguladığı güçlü idari bürokrasi de burada kendini gösterdi. Üstelik Cibâl şehirlerinden olan çok sayıda devlet adamı Selçuklulara hizmette bulundu. Cibâl şehirlerinde Selçuklu zamanında görülen en ciddi ilerleme sosyo-kültürel sahada oldu. Burada uygulanan politikalar ile toprak canlı tutulmuş, geliştirilen sulama kanalları ile şehirler suyla buluşturulmuş, seramik başta olmak üzere üretilen ürünler ile bölge şehirleri ekonomik anlamda gelişim kazanmıştır. Öte yandan Selçukluların giriştikleri imar ve bayındırlık faaliyetleri ile cami, köşk, kervansaray, medrese ve kütüphaneler inşa edilerek Cibâl bayındır hale getirilmiştir. Cibâl'in dinî yapısının en önemli tezahürü Sünni ve Şiî kimliğe bürünen şehirler ile olmuştur. Bu şehirlerde yaşayan Türk, Arap, Acem ve Kürtler bölgenin demografik yapısını oluşturmaktaydı. Öte yandan Selçuklu egemenliği zamanında Cibâl'de yaşanan başta deprem olmak üzere çeşitli doğal afetler bölge halkını fazlasıyla etkilemiştir. Selçuklu zamanında Cibâl, devletin sağladığı ortam ve açtığı medreseler ile birlikte ilmî anlamda büyük bir gelişim gösterdi. Bu gelişmişliğin en önemli yansıması ise bölgede gerçekleştirilen ilmî faaliyetlerdi. Tüm bunların neticesinde Cibâl şehirlerinde çok sayıda ilim adamı yetişti. Öte yandan bu şehirlere ilim ile ilgilenmek için çok sayıda âlim geldi. Böylece Cibâl, tam anlamıyla ilmî ve kültürel merkez haline geldi.
Özet (Çeviri)
Located in central and western Iran, Jibâl is described by medieval Islamic geographers as a mountainous region with historic cities such as Hamadhan, Qom, Kashan, Qazvin, Saveh, Karaj, Nihâvand, Burujird, and Dinawar. The renaming of the region formerly known as Media to Jibâl is also related to the Islamic conquests. After the Battle of Nihâvand, the Arabs advanced deep into Iran and named the mountainous area they encountered there Jibâl, which means 'mountain' in their language. Thus, the region began to be known by this name. The Seljuks gained complete control over the Jibâl region, where Islamic rule began after the Battle of Nihâvand, in the early 1050s as a result of the activities of Ibrahim Yinal, who was appointed by Tughril Bey. Thus began the Seljuk rule in Jibâl, which would last for approximately 150 years. The cities of Jibâl under Seljuk rule experienced significant development in parallel with the power of the state. This development made itself felt in the political, socio-cultural, economic and scientific spheres. Politically, Jibâl was the site of important battles in Seljuk history. As a result of the division that took place during the reign of Sultan Sencer, the influence of the atabegs was felt for a period in Jibâl, which remained under the rule of the Seljuks of Iraq. On the other hand, the powerful administrative bureaucracy implemented by the Seljuks also manifested itself here. Moreover, many statesmen from the cities of Jibâl served the Seljuks. The most significant progress observed in the cities of Jibâl during the Seljuk period was in the socio-cultural sphere. The policies implemented here have kept the land fertile, irrigation channels have been developed to supply water to cities, and the products manufactured, particularly ceramics, have contributed to the economic development of the region's cities. On the other hand, the Seljuks undertook urban development and public works projects, constructing mosques, pavilions, caravanserais, madrasas and libraries, thereby transforming Jibâl into a prosperous city. The most important manifestation of Jibâl's religious structure has been in cities that have taken on Sunni and Shiite identities. The Turks, Arabs, Persians and Kurds living in these cities formed the demographic structure of the region. On the other hand, various natural disasters, particularly earthquakes, that occurred in Jibâl during the Seljuk rule greatly affected the people of the region. During the Seljuk period, Jibâl experienced significant scientific development thanks to the environment provided by the state and the madrasas it established. The most important reflection of this advancement was the scientific activities carried out in the region. As a result of all this, many scholars grew up in the cities of Jibâl. On the other hand, many scholars came to these cities to pursue their studies. Thus, Jibâl became a true centre of science and culture.
Benzer Tezler
- Büyük Selçuklu Devleti döneminde Türkmenler
Türkmens in the period of the Great Saldjūk State
YASİN KARAKUŞ
- Bahrî Memlûkleri döneminde Kerek (1250-1382)
Circassian Mamluks period Kerek (1250-1382)
BAHAR KARATAŞ
- Selçuklular Döneminde Bağdâd'da mezhep mücadeleleri (1055-1152)
Sectarian struggles in Baghdad during Seljuks Period (1055-1152)
SUAT KAYMAK
Doktora
Türkçe
2022
TarihMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYDIN USTA
- Bir tiyatro fuayesinde çiniyle mekan düzenlemesi
Decoration of space with tile in a foyer of a theatre
BAŞAK ÇORAKLI
Yüksek Lisans
Türkçe
2003
El SanatlarıMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiGeleneksel Türk El Sanatları Ana Sanat Dalı
DOÇ. DR. SİTARE TURAN BAKIR
- Osmanlı'da tıp eğitimi ve Mekteb-i Tıbbiye
Medical education in the Ottoman Empire and Mekteb-i Tıbbiye
FULYA DUMAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Eğitim ve ÖğretimÇanakkale Onsekiz Mart ÜniversitesiOrtaöğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NURİ KAVAK