Kaygulu Halil Efendi - Hâdi'l-uşşâk (İnceleme-metin-sözlük-dizin)
Kaygulu Halil Efendi - Hâdi'l-uşşâk (Examination-text-glossory-index)
- Tez No: 959547
- Danışmanlar: PROF. DR. ORHAN KEMAL TAVUKÇUOĞLU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 900
Özet
Hâdi'l-uşşâk, Bursa'da kendi kurduğu dergâhta şeyhlik yapan Kaygulu Halil Efendi'nin dinî içerikli manzum eseridir. Kaygulu Halil Efendi, Orhan Bey'in emirlerinden Süleyman Paşa'nın yardımcısı Kaygulu Bey'in soyundan gelir. 1758-1820 yılları arasında Bursa'da yaşamıştır. Hâdi'l-uşşâk adlı eserinde Allah, peygamber, dört halife sevgisini, İslam dininin temel iman ve ibadet konularını, ilmihâl bilgilerini, cennet cehennem ahvalini, Muhammed Aleyhisselam'ın, dört halifenin, Hz. Fatıma'nın, Hz. Hasan ve Hüseyin'in vefatını son olarak da kendisiyle ilgili bilgileri dile getirmiştir. Eser bazı bölümleri itibarıyla manzum ilmihâl özelliği de taşır. Manzumelerin başında çoğunlukla konuyla ilgili bir ayet ya da hadis yer alır. Eser edebiyatımızda hece ölçüsüyle yazılmış ender mesnevi örneklerindendir. Yazar hece ölçüsünün uzun ve kısa kalıplarını nöbetleşe kullanarak ve buna göre üslubunu da değiştirerek anlatımını renklendirmiştir. Eserlerinde şairanelikten, sanatsal kaygılardan uzak sade ve açık dil ile mesajını geniş halk kesimine ulaştırmayı hedeflemiştir. Telif edildiği yıllarda ve sonrasında çok takdir gören eserin tamamlanması dolayısıyla şaire dönemin şeyhülislamı bir muhabbetname ve dönemin padişahı II. Mahmut bir mektup göndermiştir. Eser Yazıcıoğlu Mehmed'in Muhammediye'sine benzerliği sebebiyle“Muhammediye-i sânî”olarak vasıflandırılmıştır. Manzumelerde dönemin kültürü, eğitimi, dinî hayatı, sosyal hayatı ve inanışları, tekke ve dergâhların yapısı, işleyişi ile ilgili pek çok gösterge barındırması, yazıldığı dönem ve sonrasında çok okunması, yaygın halk kitlelerinin dini eğitimindeki etkisi dolayısıyla dikkate değer bir eserdir. Bu çalışma giriş, iki bölüm, sonuç, çeviri yazılı metin, sözlük, dizin ve eklerden oluşmaktadır. Giriş bölümünde çalışmanın hazırlanmasında izlenen yol, kaynaklar ve Bursa'da tasavvuf kültürü ele alınmıştır. Birinci bölümde Kaygulu Halil Efendi'nin hayatı, eserleri ve Kaygulu Dergâhı ile ilgili bilgiler verilmiştir. İkinci bölümde Hâdi'l-uşşâk'ın incelemesi yapılmıştır. Yapılan çalışmadan elde edilenler Sonuç bölümünde dile getirilerek eser edebiyat tarihindeki yerine yerleştirilmeye çalışılmıştır. Sonra eserin çeviri yazılı metni oluşturulmuştur. Metnin anlaşılmasına, etkili kullanılmasına katkı sağlamak amacıyla sözlük ve dizin hazırlanmıştır.
Özet (Çeviri)
Hâdi'l-uşşâk is a religious verse work by Kaygulu Halil Efendi, who was a sheikh in the dervish lodge he founded in Bursa. Kaygulu Halil Efendi was a descendant of Kaygulu Bey, the assistant of Süleyman Pasha, one of Orhan Bey's emirs. He lived in Bursa between 1758-1820. In his work Hâdi'l-uşşâk, he expressed his love for Allah, the prophet, the four caliphs, the basic faith and worship issues of the Islamic religion, catechism information, the states of heaven and hell, the deaths of Muhammad, the four caliphs, Hz. Fatıma, Hz. Hasan and Hüseyin, and finally, information about himself. In this respect, it also has the characteristic of a poetic catechism. The poems are usually preceded by a verse or hadith related to the subject. The work is one of the rare mathnavi examples written in syllabic meter in our literature. In his works, he aimed to convey his message to a wide audience with a simple and clear language, far from poetic and artistic concerns. The work, which was highly appreciated in the years it was written and afterwards, was completed by the sheikh al-islam of the period and the sultan of the period, Mahmud II, sent the poet a memorandum of understanding and a letter. The work was described as“Muhammediye-i sânî”due to its similarity to Yazıcıoğlu Mehmed's Muhammediye. It is a remarkable work because the poems contain many indicators about the culture, education, religious life, social life and beliefs of the period, the structure and functioning of the lodges and dervish lodges, it was widely read during and after the period it was written, and it had an impact on the religious education of the masses. This study consists of an introduction, two chapters, a conclusion, a transcript, a glossary, an index, and appendices. The introduction examines the methodology employed in preparing the study, its sources, and the culture of Sufism in Bursa. The first chapter provides information on the life and works of Kaygulu Halil Efendi, as well as the Kaygulu Dervish Lodge. The second chapter examines Hâdi'l-uşşâk. The findings of the study are summarized in the Conclusion, attempting to place the work within literary history. Subsequently, the transcript of the work was prepared. A glossary and index were prepared to facilitate comprehension and effective use of the text.
Benzer Tezler
- Kaygulu Dergahı ve Halil Efendi'nin Divan'ı
Başlık çevirisi yok
BEDRİYE REİS
Yüksek Lisans
Türkçe
2002
DinUludağ ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF.DR. SÜLEYMAN ULUDAĞ
- Bağlama eğitiminin Belçika Türk toplumuna kazandırdıkları
Benefits of bağlama education to the Turkish community in Belgium
BARIŞ KÖYGÜLÜ
- Şeyh Kaygulu Divanı (transkiripsiyonlu metin-sözlük)
Başlık çevirisi yok
FİKRET YIKILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
1993
Türk Dili ve EdebiyatıTrakya ÜniversitesiTürk Dili Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. VAHİT TÜRK
- Mezbûrâtü'l Hakâyık (Metin-inceleme-dizin)
Mezbûrâtü'l Hakâyik (Text-examination-index)
GÜLŞAH BAYRAM SÜLÜN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimTrakya ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SEVGİ ÖZTÜRK
- Supervised techniques in data mining
Veri madenciliğinde yönlendirilmiş teknikler
MEHMET SEVAL KAYGULU
Doktora
İngilizce
2009
Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve KontrolDokuz Eylül ÜniversitesiBilgisayar Mühendisliği Bölümü
PROF. DR. ALP KUT