Câhiliye, Asr-ı Saâdet ve Sahâbe dönemlerinde Hicaz bölgesinde ribâ meselesi
The issue of ribâ in the Hijāz region during the Jahiliyyah, the Prophetic era, and the period of the companions
- Tez No: 960182
- Danışmanlar: PROF. DR. ABDULLAH DURMUŞ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Ekonomi, Tarih, Religion, Economics, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: İslam Ekonomisi ve Finansı Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İslam Ekonomisi ve Finansı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 125
Özet
Ribâ meselesi, tarih boyunca hemen her medeniyetin ve dinî sistemin gündeminde yer edinmiş, kuşaktan kuşağa tartışılan temel iktisadi ve ahlâkî sorunlardan biri olmuştur. Günümüzde ise, gerek modern bankacılık sisteminin ortaya çıkışı gerekse küresel iktisadi dönüşümler sebebiyle faiz tartışmaları farklı bir boyuta evrilmiştir. Özellikle İslâmî ilimler sahasında faiz yasağına dair yapılan ilmî çalışmalar, faizin mahiyetini, kapsamını, meşruiyetini ve yasaklanma gerekçesini birçok yönüyle ele alarak İslam ekonomisinin temel ilkeleri bağlamında değerlendirmeye tabi tutmuştur. Câhiliye döneminde uygulanan ribânın borçlu üzerinde baskı kurmak, borcu ertelemek suretiyle fazlalık talep etmek gibi uygulamalara dayandığı görülmektedir. Söz konusu işlem Kur'ân-ı Kerîm'de ağır şekilde kınanan sömürü düzeninin temel unsurlarından biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Ancak günümüzde, hem ribânın illetine dair farklı anlayışlar hem de naslardaki ifadelerin yorumuna dayalı olarak ribânın kapsamını daraltan veya ribâ oranına göre hüküm tayin eden yaklaşımlar ortaya çıkmıştır. Bunun yanında, hangi ürünlerin ribevî sayılacağı, ribânin gerçekleşme şartları ve yasağın kıyasla başka alanlara teşmil edilip edilemeyeceği gibi konular da tartışma sahası olmaya devam etmektedir. Bu bağlamda çalışmamız, ribâ meselesinin asli bağlamını teşkil eden ilk dönem uygulamalarına, özellikle de câhiliye dönemi Arap toplumunda yaygın olan ribâ anlayışına, yasaklanan uygulamaların mahiyetine ve yasağın tedricen nasıl tatbik edildiğine odaklanmaktadır. Akabinde ribâ yasağının nüzûl sürecinde Hz. Peygamber'in (a.s) uygulamaları ve özellikle sahâbe döneminde ortaya çıkan içtihat farklılıkları detaylı biçimde ele alınmaktadır. Sahâbe arasında cereyan eden ribâ tartışmaları hem yasağın kapsamı hem de uygulama sahası açısından büyük önem arz etmektedir. Bu yönüyle çalışma, ribâ yasağının mahiyetini tarihî bir süreklilik içinde ele almakta; câhiliye ribâsı, nübüvvet dönemindeki düzenlemeler ve sahâbe uygulamaları arasındaki irtibatı ortaya koyarak, günümüz faiz tartışmalarına ışık tutmayı hedeflemektedir.
Özet (Çeviri)
The issue of ribâ (usury) has historically occupied a central position in nearly every civilization and religious system, standing as one of the fundamental economic and ethical questions debated across generations. In contemporary times, discussions on interest have taken a new turn, particularly due to the emergence of modern banking systems and global economic transformations. Within the field of Islamic sciences, scholarly works concerning the prohibition of interest have examined the nature, scope, legitimacy, and rationale of this prohibition from various dimensions, assessing it within the framework of the foundational principles of Islamic economics. During the pre-Islamic era (Jâhiliyyah), practices of ribâ were predominantly based on exploiting debtors by imposing additional charges in exchange for extending payment deadlines. Such transactions are sternly condemned in the Qur'ān as key elements of an exploitative system. However, in modern times, divergent perspectives have emerged regarding the effective cause ('illah) of ribâ, alongside interpretations of the textual sources that tend to narrow its scope or determine its ruling based on the rate of interest. Additionally, debates continue over issues such as which commodities are to be deemed ribā-bearing (ribawî), the necessary conditions for ribâ to materialize, and whether the prohibition may be analogically extended to other domains. In this context, the present study focuses on the early practices that constitute the original context of the ribâ prohibition—particularly the prevalent notions of interest in pre-Islamic Arab society, the nature of the proscribed practices, and the gradual implementation of the prohibition. Subsequently, the study examines the practices of the Prophet (peace be upon him) during the period of revelation, as well as the juristic divergences that emerged among the Companions in the aftermath. The ribā debates among the Companions are of particular significance in terms of delineating both the scope and the application of the prohibition. Thus, this study seeks to analyze the nature of the ribā prohibition within a framework of historical continuity. By elucidating the connection between pre-Islamic ribā, the regulatory interventions during the Prophetic period, and the practices of the Companions, it aims to offer insights into contemporary discussions surrounding interest.
Benzer Tezler
- Cemiyetin inşa ve ıslahında Sufîlerin rolü
The role of the Sufis in the construction and improvement of the society
NESLİHAN ÇAKIR
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DinAmasya ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEVLÜT ÖZÇELİK
- Asr-ı Saâdet'te Kur'ân-ı Kerîm ve Hz. Peygamber'in Arap şiirine etkisi
The i̇mpact of the Quran and the Prophet on Arabic poetry in the era of the Prophet
MEHMET YILMAZ
Doktora
Türkçe
2015
Doğu Dilleri ve EdebiyatıÇanakkale Onsekiz Mart ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. RAMAZAN DEMİR
- Kur'ân-ı Kerîm'in İlk Dönem Müslümanları üzerindeki etkisi
The first term impact on the Muslims of the Qur'an
SİNAN YILDIZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
DinAtatürk ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ALİ YILMAZ
- Tasavvuf'ta sahâbe algısı
The perception of companions in sufism
SEVDA TEZEL
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Dinİstanbul Sabahattin Zaim ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. VEYSEL AKKAYA
- Ahzâb suresi 37. ayetin tefsiri
Exegesis of Ahzâb 37. verse
TAMER ÖZÇEVİK
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DinKastamonu ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BURHAN BALTACI