Havalimanlarının kent ekonomisine etkileri: İstanbul havalimanı örneği
The effect of airports on urban economy: İstanbul airport
- Tez No: 960388
- Danışmanlar: PROF. DR. SENAY OĞUZTİMUR
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Ekonomi, Ulaşım, Şehircilik ve Bölge Planlama, Economics, Transportation, Urban and Regional Planning
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yıldız Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Şehir Planlama Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 449
Özet
İstanbul Havalimanı'nın kent ekonomisi üzerindeki yansımalarını ekonomik büyüme ekseninde analiz etmek, yalnızca yerel verilerle çalışan literatüre akademik bir katkı sunmakla kalmayacak; aynı zamanda ulaşım yatırımlarının kamu yararına ne ölçüde dönüştüğünü de sorgulama imkânı verecektir. Tezin amacı, havalimanı yatırımlarının kent ekonomisine olan etkilerini ampirik olarak ölçmektir. Tez, İstanbul Havalimanı'nın kentin temel ekonomik göstergeleri (istihdam) üzerindeki etkilerini analiz etmektedir. Dolayısıyla, tezin kent ekonomisiyle ilişkili kısmı, İstanbul İli'nde gerçekleştirilen bu stratejik ulaştırma yatırımının, şehrin ekonomik dinamikleri üzerindeki rolünü açıklamaya yöneliktir. Tez, yalnızca İstanbul Havalimanı'nın kent ekonomisi üzerindeki etkisini (Model III) incelemekle kalmamış; aynı zamanda Türkiye genelinde yük taşımacılığı açısından yoğun faaliyet gösteren 12 ilin havalimanlarının kendi kent ekonomilerine olan etkileri (Model I) ve İstanbul'da faaliyet gösteren tüm havalimanlarının (Atatürk, Sabiha Gökçen ve İstanbul Havalimanı) İstanbul kent ekonomisine olan toplu etkisini (Model II) de ayrı ayrı ele almıştır. Bu çok katmanlı yaklaşım sayesinde, havalimanı yatırımlarının ekonomik etkileri yalnızca mikro ölçekte değil, aynı zamanda bölgesel (mezo) ve ulusal (makro) düzeyde karşılaştırmalı biçimde değerlendirilmiş; havalimanlarının farklı ölçeklerde ne ölçüde ekonomik büyümeyi destekleme potansiyeline sahip oldukları ampirik olarak test etmiştir. Tezde kullanılan veri seti, 2018 Ekim–2024 Aralık dönemine ait aylık frekansta İstanbul Havalimanı, İstanbul havalimanları toplamına ilişkin yolcu, yük ve istihdam verileri ile 2007-2023 yılları Türkiye genelindeki 12 il havalimanlarına ilişkin yıllık yolcu sayısı, yük miktarı, ihracat, ithalat, nüfus, istihdam, enflasyon ve kişi başına düşen GSYH verilerinden oluşmaktadır. Veriler Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ), Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ve Sosyal Sigortalar Kurumu (SGK) gibi kamu kurumlarından elde edilmiştir. Tezde yer alan modellerde uygulanan başlıca ekonometrik analizler, korelasyon analizleri, birim kök testleri, Johansen eşbütünleşme testleri, uzun dönemli OLS ve FMOLS regresyonları, Granger nedensellik analizi ve çeşitli tanı testleri (otokorelasyon, heteroskedastisite, Ramsey RESET) yer almaktadır. Tez sonucundaki bulgulara göre, İstanbul Havalimanı ve genel olarak İstanbul'daki havalimanlarının yolcu trafiğindeki artış, kentteki istihdam düzeyinde pozitif ve istatistiksel olarak anlamlı bir artışa yol açmaktadır. Bu durum, söz konusu havalimanlarının merkezî konumda ve yolcu taşımacılığı odaklı çalışan altyapılar olduğunu göstermektedir. Buna karşılık, Türkiye genelinde yük taşımacılığı açısından yoğun faaliyet gösteren 12 ilin havalimanları, daha çok yük taşımacılığına uyarlanmış, yani 'yüke uyarlı' havalimanları niteliği taşımaktadır. Bu fark, hem faaliyet türlerinin farklılığından hem de altyapı yatırımlarının ekonomik çarpan etkisinin bulunduğu bölgelere göre değişkenlik göstermesinden kaynaklanmaktadır. Ayrıca havalimanları ile ekonomik büyüme arasında tek yönlü, arz yönlü bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Bu bulgu, havalimanlarının kent ekonomisinin bir sonucu değil, aksine nedeni olduğunu; dolayısıyla ulaşım yatırımlarının stratejik ekonomik planlamada önemli bir kaldıraç işlevi gördüğünü ortaya koymaktadır.
Özet (Çeviri)
Analyzing the impact of Istanbul Airport on the city's economy in terms of economic growth will not only contribute to the literature based on local data, but will also provide an opportunity to question the extent to which transportation investments are transformed into public benefits. The aim of the thesis is to empirically measure the impact of airport investments on the city's economy. The thesis analyzes the effects of Istanbul Airport on the city's key economic indicators (employment). Therefore, the part of the thesis related to the city economy aims to explain the role of this strategic transportation investment in Istanbul Province on the city's economic dynamics. The thesis not only examines the effects of Istanbul Airport on the city economy (Model III); but also separately examines the effects of airports in 12 provinces with intensive freight transportation activities across Turkey on their own city economies (Model I) and the collective effect of all airports operating in Istanbul (Atatürk, Sabiha Gökçen, and Istanbul Airport) on the Istanbul city economy (Model II). Thanks to this multi-layered approach, the economic impacts of airport investments were evaluated not only at the micro level but also at the regional (meso) and national (macro) levels in a comparative manner; the extent to which airports have the potential to support economic growth at different scales was empirically tested. The dataset used in the thesis includes monthly frequency data on passenger, cargo, and employment figures for Istanbul Airport and the total Istanbul airports for the period from October 2018 to December 2024, including monthly passenger, cargo, and employment data for Istanbul Airport and the total Istanbul airports, as well as annual passenger numbers, cargo volumes, exports, imports, population, employment, inflation, and per capita GDP data for 12 provincial airports across Turkey from 2007 to 2023. The data was obtained from public institutions such as the State Airports Authority (DHMİ), the Turkish Statistical Institute (TÜİK), and the Social Security Institution (SGK). The main econometric analyses applied in the models included in the thesis are correlation analyses, unit root tests, Johansen cointegration tests, long-term OLS and FMOLS regressions, Granger causality analysis, and various diagnostic tests (autocorrelation, heteroscedasticity, Ramsey RESET). According to the findings of the thesis, the increase in passenger traffic at Istanbul Airport and, more generally, at airports in Istanbul leads to a positive and statistically significant increase in the level of employment in the city. This situation demonstrates that these airports are centrally located and have infrastructure focused on passenger transportation. In contrast, the airports in the 12 provinces with intensive freight transportation activities across Turkey are more adapted to freight transportation, i.e., they have the characteristics of“freight-adapted”airports. This difference stems from both the distinct nature of their activities and the variability in the economic multiplier effect of infrastructure investments across regions. Additionally, a one-way, supply-side relationship has been identified between airports and economic growth. This finding indicates that airports are not a result of the city's economy but rather a cause of it; thus, transportation investments play a significant leverage role in strategic economic planning.
Benzer Tezler
- Kent- yapı ilişkisi bağlamında araç bomba saldırılara alınabilecek önlemlerin çok ölçütlü karar verme yöntemleri ile değerlendirilmesi
Evaluation of precautions that can be taken against vehicle bomb attacks in the context of city-building relationship with multi-criteria decision-making methods
BERRU İZEL GÖKGÖZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
MimarlıkGazi ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ZEYNEP YEŞİM İLERİSOY
- Ground access mode choice models of Istanbul airports
İstanbul havalimanlarının ulaşım türel seçim modelleri
ONUR İLGEN
Yüksek Lisans
İngilizce
2016
UlaşımBoğaziçi Üniversitesiİnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ILGIN GÖKAŞAR
- Ulaşım aktarım noktalarının kent makroformu ile ilişkisi: İstanbul-yeni havalimanı
Relation of transportation points with urban macroform: Istanbul-new airport
NUR YEŞİM ÖZALP
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Ulaşımİstanbul Ticaret ÜniversitesiKentsel Sistemler ve Ulaştırma Yönetimi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ÖZDEMİR SÖNMEZ
- Kent biçimi-ulaşım etkileşimine ilişkin (tarihsel ve güncel) yaklaşımlar ve İstanbul örneği
Historical and contemporary approaches to urban form-transportation relation and a case study of İstanbul
ESİN ÖZLEM AKTUĞLU AKTAN
Doktora
Türkçe
2006
UlaşımYıldız Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ZEKİYE YENEN
- Kanatlanan kentler: Yerel havalimanı politikasına dair eleştirel gerçekçi gözden geçirme ve Türkiye için çıkarımlar
Cities on wings: Critical realist review of local airport policy and insights for Turkey
ZEYNEP CEREN HENRİQUES CORREİA
Doktora
Türkçe
2019
Kamu YönetimiAnkara ÜniversitesiSiyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NESRİN ALGAN