Okul yöneticilerinin demokratik liderlik davranışları ile okullarda düşünce ve ifade özgürlüğünün kullanımına ilişkin yönetici ve öğretmen görüşleri
The views of administrator and teacher on the democratic leadership behaviors of school administrators and the use of freedom of thought and expression in schools
- Tez No: 960616
- Danışmanlar: PROF. DR. YASEMİN KEPENEKCİ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Education and Training
- Anahtar Kelimeler: Demokratik liderlik, düşünce ve ifade özgürlüğü, demokrasi, özgürlük, eşitlik, okul yöneticisi, Democratic leadership, freedom of thought and expression, democracy, freedom, equality, school administrator
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Eğitim Yönetimi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 343
Özet
Bu araştırma okul müdürlerinin demokratik liderlik özellikleri ile okullardaki düşünce ve ifade özgürlüğü kullanımı arasındaki ilişkiyi incelemek amacıyla yürütülmüştür. Karma yöntem araştırması olarak düzenlenen araştırmada“açımlayıcı sıralı desen”kullanılmıştır. Araştırmanın nicel boyutunun hedef evreninin 2023-2024 eğitim öğretim yılında Ardahan, Ağrı, Kars ve Iğdır illerini kapsayan TRA 2 bölgesindeki kamu kurumlarında çalışan lise yönetici ve öğretmenleri oluşturmuştur. Araştırmanın nicel boyutunda tabakalı örneklem yöntemi kullanılmış; örneklemde 356 öğretmen ve 270 yönetici yer almıştır. Araştırmanın nitel boyutu için oluşturulan çalışma gruplarına 10 yönetici ve 10 öğretmen (toplam 20 katılımcı) katılmıştır. Araştırmanın nicel boyutuna ilişkin veriler araştırmacı tarafından ön uygulama yapılarak geliştirilen“Demokratik Liderlik Ölçeği”ve“Düşünce ve İfade Özgürlüğü Ölçeği”kullanarak toplanmıştır. Araştırmanın nitel boyutundaki veriler ise araştırmacı tarafından öğretmen ve yöneticiler için ayrı olarak geliştirilen yarı yapılandırılmış görüşme formları ile toplanmıştır. Elde edilen nicel veriler aritmetik ortalama, standart sapma gibi betimsel istatistikler kullanılarak çözümlenmiştir. Öğretmen ve yöneticilerin görüşleri cinsiyet, yaş, öğrenim durumu, meslekte çalışma süresi, görev yapılan okul türü, görev yapılan il ve ilçe değişkenleri ele alınarak analiz edilmiştir. Yöneticilerden farklı olarak öğretmenlerin ders saati ve mevcut okul müdürleri ile çalışma süresi değişkenleri de araştırma kapsamına alınmıştır. Cinsiyet değişkeni t-testi analiziyle, diğer bütün değişkenler ise tek yönlü varyans analizi ile değerlendirilmiştir. Okul müdürlerinin demokratik liderlik özellikleri ile okullardaki düşünce ve ifade özgürlüğü kullanımı arasındaki ilişkiyi saptamak amacıyla korelasyon ve regresyon analizleri gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın nitel boyutunda elde edilen verilerin çözümlenmesinde içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Elde edilen verirler ilk olarak temalara, temalar kategorilere, kategoriler kodlara ayrılarak ilgili kodlara ilişkin frekanslar belirlenmiştir. Öğretmen ve yöneticiler okul müdürlerini çoğu zaman demokratik olarak tanımlamışlardır. Öğretmenler eşitlik, adalet, olumlu iletişim ve okul iklimi gibi değişkenlerin demokratik liderlik üzerinde etkili olduğunu vurgulamışlardır. Öğretmen ve yöneticiler düşünce ve ifade özgürlüğünün okullarda çoğu zaman kullanıldığını ifade etmişlerdir. Erkek yöneticiler okul müdürlerinin olumlu iklim ve okul kültürü oluşturmada daha demokratik olduğunu düşünmektedirler. Yine erkek öğretmenler okullarda düşünce ve ifade özgürlüğü kullanımında yasallığının ön planda olduğunu düşünmektedirler. Düşünce ve ifade özgürlüğü ölçeğinde güvenli okul iklimi, saygı ve hoşgörü alt boyutları ile ölçek toplamından öğretmen görüşlerinin Ardahan/Çıldır ilçesi lehine anlamlı olarak farklılaştığı saptanmıştır. Ardahan/Çıldır'da görev yapan öğretmenler okullarında güvenli okul iklimi, saygı ve hoşgörünün olduğunu, çoğu zaman düşünce ve ifade özgürlüğünün kullanılabildiğini düşünmektedirler. Çalışmada kullanılan diğer değişkenlerle ilgili herhangi bir anlamı farklılaşma görülmemiştir. Demokratik liderlere sahip okullarda düşünce ve ifade özgürlüğü kullanımının da etkilendiği ortaya çıkmıştır. İki değişken arasındaki ilişkiler pozitiftir; böylece birinde meydana gelen olumlu bir gelişim diğerine de olumlu olarak yansımaktadır. Demokratik liderler düşünce ve ifade özgürlüğünün kullanımını artırabilmektedir. Düşünce ve ifade özgürlüğü kullanımı, demokratik liderlerin varlığı ve okul iklimi ile doğrudan ilişkili bulunmuştur. Okullarda oluşturulan olumlu iklim ve kültür, düşünce ve ifade özgürlüğü kullanımını sağlamakta ve olumlu olarak etkilemektedir.
Özet (Çeviri)
This research was conducted in order to examine the relationship between the democratic leadership characteristics of school administrators and the use of freedom of thought and expression in schools. In the research organized as a mixed method research, an exploratory sequential pattern was used. The target universe of the quantitative dimension of the research was composed of high school administrators and teachers working in public institutions in the TRA 2 region covering Ardahan, Ağrı, Kars and Iğdır provinces in the 2023-2024 academic year. There are 356 teachers and 270 administrators in the quantitative dimension of the research. Stratified sampling method was used in the research. 10 administrators and 10 teachers working in different districts of the same provinces were included in the study groups created for the qualitative dimension of the research. The 9-question interview form developed by the researcher was applied to these study groups. The data related to the quantitative dimension of the research were collected using the“Democratic Leadership Scale”and the“Freedom of Thought and Expression Scale”developed by the researcher through preliminary application. The qualitative data of the research were collected using a semi-structured interview form, which was organized by the researcher and created in different forms for teachers and administrators. The obtained quantitative data were analyzed using descriptive statistics such as arithmetic mean, standard deviation. The opinions of teacher and administrator participants were analyzed by considering gender, age, educational status, working time in the profession, type of school assigned to the task, province assigned to the task and district assigned to the task. Teacher participants were applied variables of the lesson time they have, different from the administrators, and the working time with the current school principals. The gender variable was performed by t-test analysis and one-way variance analysis was performed for all other variables. Content analysis method was used in the analysis of the data obtained in the qualitative dimension of the research. The data obtained were first divided into sub-themes, themes into categories, categories into codes, and the frequencies related to the relevant codes were determined. In order to decide the relationship between democratic leadership and freedom of thought and expression, correlation and regression analyses were performed. Teachers and administrators have often described school principals as democratic. Teachers emphasized that variables such as equality, justice, positive communication and school climate have an impact on democratic leadership. Teachers and administrators have often expressed the use of freedom of thought and expression in schools. Male administrators think that school principals are more democratic in creating a positive climate and school culture. Male teachers believe that the legality of the use of freedom of thought and expression in schools is at the forefront. Again, it was found that the safe school climate, respect and tolerance sub-dimensions on the freedom of thought and expression scale and teacher opinions differed significantly in favor of Ardahan/Çıldır district from the sum of the scale. The teachers working in Ardahan /Çıldır believe that there is a safe school climate, respect and pleasant appearance in their schools, and that freedom of thought and expression can be used most of the time. There was no significant differentiation regarding the other variables used in the study. It means that the use of freedom of thought and expression in schools with democratic leaders is also affected. The relationships between the two variables are positive, so that a positive development that occurs in one reflects decently on the other. Democratic leaders can increase the use of thought and expression. The use of freedom of thought and expression has been directly related to the presence of democratic leaders and the school climate. The positive climate and culture created in schools ensure the use of freedom of thought and expression and can positively increase it.
Benzer Tezler
- Ortaöğretim okulu yöneticilerinin kültürel liderlik rollerinin, değişime olan direnç üzerindeki etkileri
The role of the secondary school principals? cultural leading qualification in influncing the resistance against alterations
NİLGÜN SÖNMEZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2008
Eğitim ve ÖğretimYeditepe ÜniversitesiEğitim Yönetimi ve Denetimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SEMRA ÜNAL
- Okul yöneticilerinin kültürel liderlik düzeyleri ile öğretmenlerin örgütsel güven düzeyleri arasındaki ilişki
The relationship between the cultural leadership levels of school administrators and teachers' organizational trust
MUSTAFA HAMİ AY
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Eğitim ve ÖğretimUşak ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. AYNUR BOZKURT BOSTANCI
- Okul yöneticilerinin genel öz yeterlik inançları ve sahip oldukları liderlik stillerinin yetenek yönetimi becerileri ile ilişkisi
The relationship between general self-efficacy beliefs and the leadership styles of school administrators working in ministry of national education in the city of mersin with their talent management skills
PINAR ÇELİKAY
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Eğitim ve ÖğretimMersin ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. YUSUF İNANDI
- Şanlıurfa'daki ilköğretim okullarının yöneticilerinin liderlik tipleri ile öğretmenlerin motivasyonu arasındaki ilişki
The relationship between the leadership syles of administrator and motivation of teachers working in Şanliurfa's primary schools
HATİCE YILDIRIM
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Eğitim ve ÖğretimHarran ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MESUT YILDIRIM
- Okul yöneticilerinin hizmetkâr liderlik davranışları ile algılanan örgütsel adalet düzeyinin örgütsel adanmışlık üzerindeki etkileri
The effects of school principals' servant leadership behaviors and perceived organizational justice level on organizational commitment
MUHAMMET İŞLER
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Eğitim ve ÖğretimFatih Sultan Mehmet Vakıf ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AHMET AVCI