Sultan II. mahmud reformları sonrası 1808 ile 1876 yılları arasında tarihi yarımada'da kentsel düzenlemeler
Urban regulations in the historical peninsula between 1808 and 1876 following the reforms of sultan mahmud II
- Tez No: 960745
- Danışmanlar: PROF. DR. NURAN PILEHVARIAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: II. Mahmud, Tanzimat, Pertevniyal Valide Sultan, Kent, 19. yy, Sultan Mahmud II, Tanzimat, Pertevniyal Valide Sultan, City, 19th century
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yıldız Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Mimarlık Tarihi ve Kuramı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 506
Özet
Osmanlı Devleti'nde 18. yy.'dan itibaren başlatılan iyileştirme girişimleri Sultan III. Ahmed ve Sultan III. Selim dönemlerinde görülmeye başlanmış; II. Mahmud devrinde ise askeri, idari, eğitim ve sağlık alanlarında kapsamlı reformlara dönüşmüştür. Bu tez çalışması, özellikle 1826 yılında Yeniçeri Ocağı'nın kaldırılmasının ardından II. Mahmud döneminde başlatılan reformlarla birlikte, onu izleyen Sultan Abdülmecid, Abdülaziz ve II. Abdülhamid dönemlerindeki dönüşümleri ele almakta; bu süreçte İstanbul'un mimari yapısında ve kentsel düzenlemelerinde yaşanan değişimlere odaklanmaktadır. Yeniçeri Ocağı'nın lağvedilmesi, Osmanlı modernleşme sürecinde önemli bir eşik olarak değerlendirilmiştir. Vak'a-i Hayriye sonrası, Yeniçerilere ait Eski ve Yeni Odaların kaldırılmasıyla başkent İstanbul'da çeşitli mekânsal boşluklar oluşmuş; bu alanlar zamanla yeniden işlevlendirilerek Seraskerlik Dairesi ve Bâb-ı Fetva gibi yeni kamu yapılarının yerleştirildiği önemli odak noktalarına dönüşmüştür. Tez kapsamında, bu dönüşümün belirgin biçimde izlendiği Aksaray Meydanı'nın tarihsel gelişimi detaylı olarak incelenmiş, burada gerçekleştirilen kentsel müdahaleler ortaya konmuştur. Özellikle Osmanlı hanedanının etkin figürlerinden Pertevniyal Valide Sultan'ın, bu bölgeye kazandırdığı külliyesi başta olmak üzere, yazılı kaynaklarda yer almayan diğer yapı girişimleri de değerlendirilmiştir. Çalışma ayrıca, 19. yy.'da İstanbul'da meydana gelen büyük yangınların yol açtığı fiziksel tahribatla birlikte şekillenen ve Tanzimat reformlarının fikir dünyasından beslenen Tarihi Yarımada'daki kentsel dönüşüm süreçlerini ele almaktadır. Araştırma sürecinde, Başkanlık Osmanlı Arşivi belgeleri, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı ve SALT Arşivlerinde yer alan eski haritalar ile İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi'nde bulunan fotoğraf koleksiyonlarından yararlanılmıştır. Bu tez, II. Mahmud dönemiyle başlayıp Tanzimat süreciyle devam eden İstanbul'daki kentsel dönüşüm girişimlerinin, Tarihi Yarımada özelinde alt ve üst yapıyı yeniden biçimlendirdiğini; bu müdahalelerin merkezi bir yeniden yapılanma politikasının mekânsal izdüşümü olarak değerlendirilebileceğini ortaya koymaktadır.
Özet (Çeviri)
Reform efforts in the Ottoman Empire, that began during the reigns of Ahmed III and Selim III Khans in the 18th century, culminated in more systematic transformations under Sultan Mahmud II in the early 19th century. These reforms targeted core state functions, including military organization, administrative restructuring, education, and healthcare. This thesis focuses on the period after 1826—following the abolition of the Janissary Corps—and examines the reform processes initiated under Mahmud II and continued by his successors Abdülmecid, Abdülaziz, and Abdülhamid II. Special attention is given to the spatial and architectural transformations in Istanbul, with a focus on urban governance and physical restructuring. The elimination of the Janissaries in 1826 (the Auspicious Incident) constituted a critical shift in Ottoman urban policy. The demolition of Janissary barracks created new urban voids within the capital, many of which were repurposed for state functions. Key administrative buildings, such as the Seraskerlik Dairesi (Ministry of War) and the Bâb-ı Fetva (Office of the Chief Mufti), were erected in these areas, reshaping the spatial configuration of the city's historic core. A central case study in this thesis is the urban reconfiguration of Aksaray Square, formerly occupied by the New Barracks. The study examines spatial interventions in this area, including the architectural patronage of Pertevniyal Valide Sultan, who commissioned a religious and charitable complex (külliye) along with other under-documented structures that contributed to the district's transformation. The thesis also explores broader urban restructuring projects across the Historical Peninsula during the 19th century, often prompted by major fires and guided by Tanzimat-era ideologies. Drawing on archival documents, historical maps, and early photography, this study argues that the modernization efforts of Mahmud II and the Tanzimat period fundamentally redefined the physical and administrative landscape of the Ottoman capital.
Benzer Tezler
- II. Abdülhamid Dönemi Ebniye nizamnameleri
Building regulations of Abdulhamid II Era
KAYRA KİRPİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Sanat TarihiMarmara ÜniversitesiTürk Sanatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SELMAN CAN
- 19. yüzyılda Bağdat'ta Osmanlı imar faaliyetleri
The Ottoman construction activities in Baghdad in the 19th century
BÜŞRA NUR DEMİREL
Doktora
Türkçe
2024
MimarlıkYıldız Teknik ÜniversitesiMimarlık Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NURAN PILEHVARIAN
- Selanik vilayetinde ortaöğretim (İdâdîler) kurumlarının teşkili ve gelişimi
Formati̇on and development of high school instituti̇ons in thessaloni̇ki̇ provi̇nce
MAHMUT BİLGİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Eğitim ve ÖğretimArtvin Çoruh ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FATİH DEMİREL
- Mehmet Emin Rauf Paşa (1780-1860)
Mehmet Emin Rauf Paşa (1780-1860)
MEHMET DOĞAN
Doktora
Türkçe
2019
TarihHacettepe ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET VELİ SEYİTDANLIOĞLU
- Sultan II. Abdülhamid döneminde Sicill-i Ahval kayıtlarına göre Burdurlu kamu görevlileri ve faaliyetleri (1879-1909)
Burdurlu public officials and activities according to the Sicill-i Ahval records during the reign of Sultan Abdulhamid II (1879-1909)
ELİF YASEMİN YILMAZ