Sancaktan eyalete Trabzon ve çevresinin nüfus ve iskan tarihi (1484-1682)
Population and settlement history of Trabzon and its surroundings from sanjak to province (1484-1682)
- Tez No: 961159
- Danışmanlar: PROF. DR. EMİNE ERDOĞAN ÖZÜNLÜ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 640
Özet
Osmanlı Devleti XV. ve XVII. yüzyıllar arasında Avrupa, Afrika, Arap Yarımadası gibi hâkim olduğu yerlerde kalıcı olmak adına mücadele etmektedir. Yanı sıra Doğu Karadeniz ve Kafkasya bölgesinde hâkim olmak isteyen Safeviler, Kafkas prenslikleri ve Rusya ile de mücadele etmek durumundadır. Çok geniş bir coğrafyada sürekli savaşmak zorunda olmasının yanında deprem, salgın hastalık, sel gibi doğal afetlerin de etkisi ile güç kaybetmektedir. Osmanlı Devleti'nin güç, dolayısıyla kontrolü kaybetmeye başladığı süreçte timar sisteminin bozulması, suhte olayları, celali isyanları, devlet görevlilerinin suistimalleri, vergi baskısı ve göç gibi tarihsel olaylar Anadolu sahasında ve Trabzon-Batum Sancak/Eyaleti'nde etkili olmuştur. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri bünyesinden bulunan Osmanlı Arşivi'nde incelenen Trabzon'a ait defterlerden ve arşiv belgelerinden elde edilen veriler Trabzon'a bağlı mezra, kale, köy, nahiye ve kaza gibi iskan yerlerinin büyük kısmında nüfus artışı, azalışı ve nüfusun dini yapısında değişiklik gibi hareketliliklerin yaşandığını göstermektedir. İlave olarak bir kısım iskan yerlerinin isim değişikliğine, bir kısmının statü değişikliğine uğradığı ve cüzi olarak ifade edilebilecek kısmının ise zaman içerisinde kaybolduğu dikkati çekmektedir. Nüfus verileri iskan yerleri üzerinden değerlendirildiğinde her iskan yerinde olayların etkilerinin farklılık gösterdiği gözlenmiştir. Bu çalışmada, Osmanlı Devleti'ne bağlı Trabzon'un sancaktan eyalete olan geçiş sürecindeki nüfusu ve bağlısı iskan yerlerinin tarihsel gelişimi değerlendirilmeye çalışılmıştır. Doküman incelemesi temelinde biçimlenen tez çalışmasında kaynak olarak Trabzon-Batum Sancak/Eyaleti'ne ait 1484-1682 dönemleri arasında düzenlenmiş olan tahrir ve Osmanlı Arşivi'nin çeşitli tasniflerinde yer alan cizye, avarız, mühimme, şer'iyye sicil defterleri ile diğer arşiv belgeleri değerlendirilmiştir.
Özet (Çeviri)
Between the XVth and XVIIth centuries, the Ottoman Empire struggled to establish permanence in the territories under its rule, such as Europe, Africa, and the Arabian Peninsula. Additionally, it had to contend with the Safavids, the Caucasian principalities, and Russia, all of whom sought dominance in the Eastern Black Sea and Caucasus regions. Alongside the burden of waging continuous wars across such a vast geography, the empire also suffered from the effects of natural disasters such as earthquakes, epidemics, and floods, which contributed to its weakening. As the Ottoman Empire began to lose its strength—and therefore its control—several historical events impacted the Anatolian region and the Trabzon-Batum Sanjak/Province, including the deterioration of the timar system, the suhte (religious student) incidents, the Celali rebellions, the misconduct of state officials, tax pressures, and migration. Data obtained from the examination of registers and archival documents related to Trabzon in the Ottoman Archives under the Presidential State Archives reveal that significant demographic changes took place in settlements such as hamlets, fortresses, villages, sub-districts, and districts within Trabzon. These changes included increases and decreases in population as well as shifts in the religious composition of the population. Additionally, it is notable that some settlement names were changed, some underwent status transformations, and a small portion—described as minor—disappeared over time. When population data are evaluated based on settlements, it is observed that the impact of events varied across different locations. This study aims to assess the population and the historical development of the settlements affiliated with Trabzon during its transition from sanjak to province within the Ottoman Empire. Formed on the basis of document analysis, the thesis evaluates as sources the population surveys (tahrir) conducted between 1484 and 1682 for the Trabzon-Batum Sanjak/Province, as well as various classifications of the Ottoman Archives, including cizye, avarız, mühimme, and şer'iyye court records, along with other archival documents.
Benzer Tezler
- Ünye kazasının idari yapısı (XIX. yüzyıl)
The administrative structure of Ünye kaza (XIX. century)
İSA ALTUN
- XIX. yüzyılın ilk yarısında Şer'iyye sicillerine göre Karahisar-ı Sahib Sancağı
Başlık çevirisi yok
ZÜBEYDA TİRYAKİOĞLU KAZAK
- 1842'de Florina'nın Müslüman nüfusu (5436 numaralı nüfus defterine göre)
The Muslim population of Florina in 1842 (According to population book No. 5436)
HATİCE SANCAKTAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
TarihTokat Gaziosmanpaşa ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. YUNUS EMRE TEKİNSOY
- Yugoslavya'da sosyalizmden kapitalizme geçiş: Özyönetim uygulaması
Transition from socialism to capitalism in Yugoslavia: Self-management practice
CANER SANCAKTAR
Doktora
Türkçe
2009
Siyasal Bilimlerİstanbul ÜniversitesiUluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. LEVENT ÜRER