Türk mitolojisinde Umay Ana olgusu ve çağdaş sanatta yeniden tasviri
The phenomenon of Mother Umay in Turkish mythology and its redescription in contemporary art
- Tez No: 961431
- Danışmanlar: PROF. DR. BÜLENT SALDERAY
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Güzel Sanatlar, Fine Arts
- Anahtar Kelimeler: Umay Ana, Çağdaş Türk Sanatı, Türk Mitolojisi, Sembolik Dil, Tarihsel Dönüşüm, Umay Ana, Contemporary Turkish Art, Turkish Mythology, Symbolic Language, Historical Transformation
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Bileşik Sanatlar Ana Sanat Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 204
Özet
Bu araştırma; Türk mitolojisinde Umay Ana olgusu ve çağdaş sanatta yeniden tasvirinin nasıl olduğunun belirlenmesi amacı ile yapılmıştır. Bu bağlamda; Türk mitolojisinde Umay Ana olgusunu, Umay Ana olgusu ve sanat arasındaki bağlantıyı, çağdaş sanatta Umay Ana olgusunu, Umay Ana ve sanat eserleri arasındaki bağlantıyı, çağdaş sanatta Umay Ana olgusunu kullanan sanatçıları ve Umay Ana olgusunun çağdaş sanatta tasvirinin nasıl olduğuna ilişkin konular ele alınarak değerlendirilmiştir. Bu araştırmada, nitel araştırma yöntemleri arasında yer alan, olasılıklı örneklem tekniğinden tabakalı ve sistematik örneklem tekniği kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini ise, Türkiye'de yaşayan ve yaşamış, çağdaş sanat alanında eser üretmiş, Türk mitolojisindeki Umay Ana temasını veya sembollerini sanatsal pratiklerinde kullandığı varsayılan sanatçılardan oluşmaktadır. 1923 ve 2025 yılları arasında yaşamış, sosyal medyada tanınırlığı olan, çağdaş sanat literatüründe adı geçen, en az bir kişisel sergi açmış ve üniversitelerin ilgili bölümlerinden mezun, toplam 47 sanatçı belirlenmiştir. Bunların arasından sistematik örneklem ile belirlenen 16 sanatçının eserleri Göstergebilimsel yöntemle analiz edilmiştir. Çözümleme sürecinde, Saussure'ün temellerini attığı ve Barthes'ın geliştirdiği gösterge sisteminden hareketle; düz ve yan anlamlar, kültürel referanslar, mitolojik çağrışımlar gibi dört temel unsur üzerinden bir okuma gerçekleştirilmiştir. Bu araştırmanın bulgularından hareketle, mitolojik bir arketip olan Umay Ana'nın sembolik temsillerinin göstergebilimsel analiziyle sanatsal imgelerin yalnızca yüzeydeki anlamları değil, aynı zamanda kültürel bellekte kodlanmış anlam katmanlarının da bulunduğu, bu anlam katmanlarının doğru şekilde deşifre edilebilmesi için, kökenlerini oluşturan tarihsel inanç sistemlerinin, geleneksel ritüellerin ve mitolojik kodların derinlemesine anlaşılması gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.
Özet (Çeviri)
This research has been conducted with the aim of determining the phenomenon of Umay Ana in Turkish mythology and its reinterpretation in contemporary art. In this context, topics such as the phenomenon of Umay Ana in Turkish mythology, the connection between the phenomenon of Umay Ana and art, the phenomenon of Umay Ana in contemporary art, the connection between Umay Ana and works of art, artists using the phenomenon of Umay Ana in contemporary art, and how the phenomenon of Umay Ana is depicted in contemporary art were discussed and evaluated. In this research, stratified and systematic sampling techniques were used among the qualitative research methods that include probability sampling techniques. The universe of the research consists of artists lived and living in Turkey, produced works in the field of contemporary art, and are assumed to have used the theme or symbols of Umay Ana from Turkish mythology in their artistic practices. A total of 47 artists who lived between 1923 and 2025, are well-known on social media, are mentioned in contemporary art literature, have held at least one solo exhibition, and are graduates of relevant university departments have been identified. The works of 16 artists selected from among these through systematic sampling were analysed using semiotic methods. In the analysis process, based on the sign system established by Saussure and developed by Barthes, a reading was conducted through four basic elements: literal and figurative meanings, cultural references, and mythological connotations. Based on the findings of this research, it has been discovered that the symbolic representations of Umay Ana, a mythological archetype, contain not only surface meanings but also layers of meaning encoded in cultural memory, through a semiotic analysis of artistic images. It was concluded that in order to correctly decipher these layers of meaning, it is necessary to deeply understand the historical belief systems, traditional rituals, and mythological codes that form their origins.
Benzer Tezler
- Türk kültüründe kadının rolü ve Kırgız destanlarındaki yansımaları
The role of women in Turkish culture and its reflections in Kyrgyz epics
CEREN DOĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
SosyolojiMuğla Sıtkı Koçman ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ İSMAİL TURAN KALLİMCİ
- Anadolu coğrafyasında yer etmiş mitlerin seramik yüzeylerde yorumlamaları
Ceramic surface interpretations of myths that took place in Anatolian geography
YAVUZ DENİZ
Sanatta Yeterlik
Türkçe
2021
Güzel SanatlarGazi ÜniversitesiBileşik Sanatlar Ana Sanat Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ REYHAN YÜKSEL GEMALMAYAN
- Türk mitolojisinde yüce ana arketipi: Umay üzerine arketipsel bir inceleme
The archetype of the great mother in Turkish mythology: An archetypical study of Umay
REYHAN DEĞİRMENCİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Halk Bilimi (Folklor)Ege ÜniversitesiKadın Çalışmaları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SEÇKİN SARPKAYA
- Geleneksel Türk kültür ve inanç sisteminde yer alan fantastik figürlerin çağdaş Türk sanatına yansıması
The reflection of fantastik figures in the traditional Turkish culture and belief system on contemporary Turkish art
YAĞMUR TOPAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Güzel SanatlarAtatürk ÜniversitesiTemel Eğitim Ana Bilim Dalı
PROF. DR. YUNUS BERKLİ
- Türk kültüründe Umay kültü ve yansımaları
Umay cult of the Turkish culture and its reflections
BÜŞRA YEŞİLYURT
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Halk Bilimi (Folklor)Atatürk ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KEMAL POLAT