Ceza hukuku bağlamında yapay zekâ
Artificial intelligence in the context of criminal law
- Tez No: 961457
- Danışmanlar: PROF. DR. ÇETİN ARSLAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Hukuk, Law
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Kamu Hukuku Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 201
Özet
Bu tez çalışması, yapay zekâ sistemlerinin ceza hukukunda giderek artan kullanımına yönelik teorik ve pratik bir değerlendirme sunmayı amaçlamaktadır. Yapay zekâ alanındaki gelişmelerin yalnızca teknik bir mesele değil, aynı zamanda toplumsal, ekonomik, etik ve hukuki dönüşüm süreci olduğu kabulünden hareketle, çalışma disiplinler arası bir perspektifle kurgulanmıştır. Tezde, öncelikle yapay zekâ kavramsal düzeyde ele alınmış; ardından tarihsel gelişim çizgisi üzerinden söz konusu teknolojilerin toplumla ve hukukla kurduğu dinamik ilişki irdelenmiştir. Çalışmanın birinci bölümünde, yapay zekânın tarihsel serüveni ve toplumsal etkileri ortaya konmuş; özellikle hukuk alanında kullanımı bağlamında bilinç, irade ve etik sorunlar tartışılmıştır. Hukukun sosyal ve dinamik yapısıyla yapay zekâ sistemlerinin teknik yapısı arasındaki gerilim alanlarına dikkat çekilmiş; yapay zekâya hukuki bir statü atfedilmesinin imkân ve sınırları değerlendirilmiştir. İkinci bölümde ise ceza hukukuna özgü uygulama alanları incelenmiştir. Bu bağlamda; önleyici adalet, risk profillemesi, dijital delil analizi, alternatif uyuşmazlık çözüm yolları ve karar destek sistemleri gibi başlıklarda yapay zekâ temelli araçların mevcut uygulamaları ve bu uygulamaların yargılama ilkeleri üzerindeki etkileri analiz edilmiştir. Öte yandan teknik anlamda yapay zekâ olarak nitelendirilemeyecek olan ancak yakın zamanda makine öğrenmesi gibi yöntemlerle geliştirilerek yapay zekâ niteliği kazanması beklenen birtakım algoritmik sistemler ile bunların ceza hukukunda kullanımı da incelenmiştir. Üçüncü ve son bölümde ise adil yargılanma hakkı, silahların eşitliği ve çelişme ilkesi gibi temel güvencelerin bu sistemlerle olan etkileşimi, ilkesel bir değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Sonuç olarak, bu çalışma, yapay zekânın ceza hukukunda doğurduğu çok boyutlu etkileri eleştirel bir gözle inceleyerek hukuk devleti ilkesine uygun ve birey odaklı bir hukuki çerçevenin gerekliliğine dikkat çekmektedir.
Özet (Çeviri)
This thesis aims to provide a theoretical and practical evaluation of the increasingly widespread use of artificial intelligence (AI) systems in criminal law. Grounded in the premise that advancements in the field of AI represent not merely a technical phenomenon but also a profound process of social, economic, ethical, and legal transformation, the study is designed from an interdisciplinary perspective. The thesis first addresses the concept of AI at a conceptual level and elaborates on its intersections with criminal law. Subsequently, it examines the dynamic relationship that these technologies establish with society and the law through a historical development trajectory. In the first chapter, the historical evolution of AI and its societal impacts are presented, with particular attention given to issues of consciousness, will, and ethics in the context of legal applications. The study highlights the tensions between the socially dynamic nature of law and the technical structure of AI systems, and evaluates the possibilities and limitations of attributing legal status to AI. The second chapter focuses on AI-specific applications within the field of criminal law. In this regard, the current uses of AI-based tools in areas such as preventive justice, risk profiling, digital evidence analysis, alternative dispute resolution mechanisms, and decision-support systems are analyzed, along with their implications for the fundamental principles of criminal proceedings. Moreover, certain algorithmic systems that cannot yet be classified as AI in a technical sense—but are expected to acquire AI characteristics through methods such as machine learning—are also examined in terms of their applicability in criminal law. In the third and final chapter, the interaction of fundamental safeguards—such as the right to a fair trial, the principle of equality of arms, and the adversarial principle—with these systems is subjected to a principled evaluation. In conclusion, this study critically explores the multifaceted impacts of AI on criminal law and emphasizes the necessity of a legal framework that is both compliant with the rule of law and centered on the protection of individual rights.
Benzer Tezler
- Ceza muhakemesinde yapay zekâ kullanımı
Use of artificial intelligence in criminal procedure
OĞUZHAN SAPAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Hukukİstanbul Kültür ÜniversitesiKamu Hukuku Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ EFSER ERDEN TÜTÜNCÜ
- Corporate compliance enhanced by artificial intelligence
Yapay zeka ile güçlendirilmiş kurumsal compliance
İREM SERRA SEÇER
Yüksek Lisans
İngilizce
2025
Hukukİstanbul Medeniyet ÜniversitesiÖzel Hukuk Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MELTEM KARATEPE KAYA
- İnsan hakları hukuku bağlamında dezenformasyonun demokratik toplum üzerindeki etkileri
The effects of disinformation on democratic society in the context of human rights law
TUĞÇE DUYGU KÖKSAL
- Otonom araçların kullanımından doğan cezai sorumluluk
Criminal liability arising from the usage of autonomous vehicles
TARIK TAHA YAZICILAR
- Yapay zekâ ve cezai sorumluluk
Artificial intelligence and criminal responsibility
MÜMİN GÜNGÖR
Doktora
Türkçe
2024
HukukAnadolu ÜniversitesiKamu Hukuku Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ NAZMİYE ÖZENBAŞ BOYDAĞ