Geri Dön

Rol û stereotîpên zayenda civakî di destan û hikayeyên gelêrî yên Kurdî da

Kürt destan ve halk hikayelerinde toplumsal cinsiyet rol ve kalıpyargıları

PDF İndir

  1. Tez No: 961878
  2. Yazar: LEYLA KAPLAN
  3. Danışmanlar: PROF. DR. TAHİRHAN AYDIN
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Doğu Dilleri ve Edebiyatı, Eastern Linguistics and Literature
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2025
  8. Dil: Kürtçe
  9. Üniversite: Dicle Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Kürt Dili ve Kültürü Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 216

Özet

Destanlar ulusların tarihi geçmişi ve kolektif değerlerini barındırıken; halk hikayeleri dönemin kültürel kodlarını aşk, aile ve toplumsal ilişkiler üzerinden yansıtır. Bu çalışma Kürt destan ve halk hikayelerindeki toplumsal cinsiyet rol ve kalıpyargılarının neler olduğunu ve ne şekilde yer aldıklarını bulmayı amaçlamaktadır. Bu çalışma kapsamında öncelikle toplumsal cinsiyet, feminizm ve ataerki kavramlarına dair kuramsal bilgilere yer verilmiştir. Ardından destan ve halk hikayesi türleri kuramsal açıdan ele alınarak, bu iki tür arasındaki benzerlik ve farklılıklar ortaya konmuştur. Çalışmada incelenecek destan ve halk hikayelerinin kısa özetlerine yer verildikten sonra bu metinlerdeki kadınlık ve erkeklik rolleri ile mekanların cinsiyetlendirilme biçimleri üzerinde durulmuştur. Çalışma için seçilen Kürt destan ve halk hikayeleri şunlardır: Memê Alan, Dewrêşê Evdî, Kela Dimdimê, Zembîlfiroş, Sîyabend û Xecê, Binevşa Narîn û Cembelîyê Kurê Mîrê Hekarîya, Kerr û Kulik, Xelîl Beg, Stî û Ferx, Sêva Hecî, Evdilrehman Axayê Zorbaşî, Elo Şêxanî û Fatimê, Husên Axa Derbas, Gulperî, Mîrza Axayê Rindikî û Têlî Eyşan, Bêrîvanê, Senem Xanim û Hiseyn. Metinler, nitel araştırma yöntemlerinden söylem analizi ve eleştirel söylem analizi yöntemleri ile incelenmiştir. Araştırma sonucunda kürt destan ve halk hikayelerinde kadınların duygusal, bağımlı, pasif, sadık, özverili, ikincil konumda; erkeklerin ise özgür, cesur, yiğit, korkusuz, bağımsız, mücadeleci, karar verici konumda oldukları görülmüştür. Daha çok kadınlara yakıştırılan duygusallık (ağlama) ve sadakat gibi özelliklerin erkeklerde de sıkça görülmesi toplumsal cinsiyet kalıpyargılarının değişebilir olduğunu göstermesi açısından önemlidir. Destan ve halk hikayelerindeki eril mekanlar olarak divanhane, oda, av, savaş alanları; dişil mekanlar olarak ise çadırlarda kadınlar için perdeyle ayrılan bölüm, çeşme başı, dere kenarları veya saraylarda kadınlara ayrılan odalar geçmektedir. Bu durum da mekanların cinsiyetlendirilmesinde dönemin sosyal ve ekonomik şartlarının etkili olduğunu göstermektedir. Çünkü mekanlar cinsiyetlendirilirken kapalı alanlar dişil, açık alanlar ise eril olarak sınıflandırılır ve destanlarda buna uymayan örnekler mevcuttur. Bu çalışma toplumsal cinsiyet rol ve kalıpyargılarının zamanla ne gibi değişikliklere uğradığının belirlenmesi açısından alana katkı sağlamaktadır.

Özet (Çeviri)

While epics contain the historical past and collective values of nations, folk tales reflect the cultural codes of the period through love, family and social relations. This study aim to find out what are the gender roles and stereotypes in Kurdish epics and folk tales and how are they manifested. Within the scope of this study, theoretical informations on the consepts of gender, feminism and patriarchy are presented. Subsequently, the genres of epic and folk tale are examined from a theoretical perspective, with an emphasis on the similarities and differences between the two. Following brief summaries of the epics and folk tales examined in the study, the focus is placed on the representations of femininity and masculinity, as well as the ways in which spaces are gendered within these texts.The Kurdish epics and folk tales selected for the study are the following: Memê Alan, Dewrêşê Evdî, Kela Dimdimê, Zembîlfiroş, Sîyabend û Xecê, Binevşa Narîn û Cembelîyê Kurê Mîrê Hekarîya, Kerr û Kulik, Xelîl Beg, Stî û Ferx, Sêva Hecî, Evdilrehman Axayê Zorbaşî, Elo Şêxanî û Fatimê, Husên Axa Derbas, Gulperî, Mîrza Axayê Rindikî û Têlî Eyşan, Bêrîvanê, Senem Xanim û Hiseyn. Epics and folk tales were analyzed with discourse analysis and critical discourse analysis methods from qualitative research methods. As a result of the research, it was observed that women in Kurdish epics and folk tales are emotional, dependent, passive, loyal, self-sacrificing, secondary while men are free, brave, valiant, fearless, independent, combative and decision-making. The fact that traits such as emotionality (crying) and loyalty, which are mostly associated with women, are also frequently seen in men is important in terms of showing that gender stereotypes are changeable. In epics and folk tales, masculine spaces are represented by the council hall (divanhane), rooms, hunting grounds and battlefields; whereas feminine spaces include areas separated by curtains for women within tents, spots by the fountain, riverbanks and rooms designated for women in palaces. This shows that the social and economics conditions of the period were effective in the gendering of spaces. Because when spaces are gendered closed spaces are classified as feminine and open spaces as masculine, and there are examples in the epics that do not fit this. This study contributes to the field in terms of determining how gender roles and stereotypes change over time.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    483103

    Einstellungen, vorurteile und stereotype von Türkischen gymnasiasten gegenüber Deutschen und Deutscher sprache

    Lise öğrencilerinin Almanlara ve Almancaya karşı tutum, önyargı ve kalıp yargıları

    ŞENGÜL BALKAYA

    Yüksek Lisans

    Almanca

    Almanca

    2017

    Eğitim ve ÖğretimMuğla Sıtkı Koçman Üniversitesi

    Yabancı Diller Eğitimi Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. NEVİDE AKPINAR DELLAL

  2. Tez No

    434335

    Ankara ilinde yetiştirme yurdunda kalan 15 yaş ve üstü ergenlerin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin görüşleri

    Views of adolescents from orphanages in Ankara province, 15 years of age and over on gender roles

    ASİYE ERDEMİR TURGUT

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2016

    Sosyal HizmetlerHacettepe Üniversitesi

    Sosyal Hizmet Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. ÖZLEM CANKURTARAN

  3. Tez No

    628071

    Sınıf öğretmenlerinin matematiğe ilişkin cinsiyet kalıp yargılarının belirlenmesi ve öğrencilere yansımalarının incelenmesi

    Determination of primary school teachers' mathematical gender stereotypes and examination of their reflection on students

    ÖZGE NURLU

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2018

    Eğitim ve ÖğretimGazi Üniversitesi

    Temel Eğitim Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. NACİYE AKSOY

  4. Tez No

    931327

    Soğuk savaş dönemi siyasi propaganda kapsamında tarihyazımı

    Historiography within the scope of political propaganda during the cold war

    MELİKE ÖMER

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2025

    Siyasal Bilimlerİstanbul Üniversitesi

    Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. GÜVEN GÜRKAN ÖZTAN

  5. Tez No

    929441

    Kronik strese maruz kalan köpeklerde tükürük mikroRNA seviyelerindeki değişikliklerin belirlenmesi ve biyobelirteç potansiyellerinin araştırılması

    Determination of changes in saliva microRNA expression levels in dogs exposed to chronic stress and investigation of biomarker potentials

    ZEYNEP BARS YILDIRIM

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2025

    Veteriner HekimliğiAnkara Üniversitesi

    Genetik Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. BENGİ ÇINAR KUL

Geri Dön