Osmanlı Devleti'nde vakıfların sosyo-ekonomik boyutu: Fatih ve Süleymaniye Külliyeleri özelinde bir inceleme
The socio-economic aspects of foundations in Ottoman Empire: A study specific to the Fatih and Süleymaniye Complexes
- Tez No: 962086
- Danışmanlar: DOÇ. DR. HÜSNÜ BİLİR
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Ekonomi, Sosyoloji, Tarih, Economics, Sociology, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Aksaray Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İslam İktisadı ve Finansı (Disiplinlerarası) Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 106
Özet
Osmanlı Devleti'nde vakıflar, toplumun dini, sosyal ve ekonomik yapısının temel taşlarından birini oluşturmuştur. Bu çalışma, vakıfların dini, sosyal ve ekonomik boyutlarını inceleyerek, Osmanlı toplumunda oynadıkları kritik rolleri ortaya koymayı amaçlamaktadır. Dini boyutta vakıflar, cami, medrese, tekke gibi ibadet ve eğitim yerlerinin inşası ve bakımı ile dinin yayılması ve manevi değerlerin korunmasında önemli bir rol üstlenmiştir. Sosyal boyutta ise vakıflar; fakirler, yetimler, dullar ve diğer ihtiyaç sahiplerine yardım sağlayarak sosyal adaletin tesis edilmesine katkıda bulunmuş, toplumsal dayanışmayı ve barışı güçlendirmiştir. Ekonomik boyutta vakıflar; tarım arazileri, ticaret hanları, hamamlar gibi mülklerden elde edilen gelirlerle hem vakıf hizmetlerinin sürdürülebilirliğini sağlamış hem de Osmanlı ekonomisine canlılık kazandırmıştır. Bu çalışma, Osmanlı Devleti'ndeki vakıfların özellikle sosyo-ekonomik boyutuna odaklanıp Fatih ve Süleymaniye Külliyeleri örneğinden hareketle karşılaştırmalı bir analiz sunmayı amaçlamaktadır. Bu doğrultuda çalışmanın temel amacı, Osmanlı Devleti'ndeki vakıf kurumunun toplumsal ve ekonomik hayat üzerindeki etkilerini tarihsel ve analitik bir bakışa tabi tutmaktır. Bu çerçevede çalışmanın amacını daha net ortaya koyabilmek amacıyla Osmanlı Devleti'nin sosyo-ekonomik olarak en görkemli dönemi olarak kabul edilen on beşinci ve on altıncı yüzyıllar ele alınmıştır. Ardından iki külliye seçilerek çalışmanın kapsamı hem dönem hem de külliye örnekleri anlamında daraltılmıştır. Karşılaştırmalı analiz yöntemi kullanılarak yürütülen çalışmada Fatih ve Süleymaniye Külliyelerinin vakıf belgeleri, yapısal özellikleri, hizmet alanları ve toplumsal etkileri incelenmiştir. Çalışma sonucunda her iki külliyenin de inşa edildikleri dönemlerin şartlarını ve sultanların vizyonunu yansıtarak Osmanlı toplumunun sosyal, ekonomik ve dini yapısının bir özeti niteliğinde olduğu görülmektedir. Fatih Külliyesi, Osmanlı Devleti'nin kuruluş dönemi ideallerinin önemli bir temsili olarak öne çıkmakta olup toplumsal dayanışma, eğitim ve dini hizmetlerin entegrasyonu ile inşa edilmiştir. Süleymaniye Külliyesi ise Osmanlı'nın altın çağı olarak kabul edilen Kanuni Sultan Süleyman döneminin siyasi ve kültürel kudretini simgelemekte olup sadece bir dini merkez olmanın ötesine geçerek bilimi, sanatı ve toplumsal hizmetleri bir arada sunan bir kompleks olarak tasarlanırken Osmanlı'nın evrensel vizyonunu yansıtmıştır.
Özet (Çeviri)
In the Ottoman State, foundations constituted one of the cornerstones of the religious, social and economic structure of society. This study aims to reveal the critical roles that foundations played in Ottoman society by examining their religious, social and economic dimensions. In the religious dimension, foundations played an important role in the construction and maintenance of places of worship and education such as mosques, madrasahs and dervish lodges, as well as in the spread of religion and the protection of spiritual values. In the social dimension, foundations contributed to the establishment of social justice by providing assistance to the poor, orphans, widows and other needy people, and strengthened social solidarity and peace. In the economic dimension, foundations ensured the sustainability of foundation services and revitalized the Ottoman economy with the income obtained from properties such as agricultural lands, commercial inns and baths. This study aims to present a comparative analysis by focusing on the socio-economic dimension of foundations in the Ottoman Empire, especially by using the Fatih and Süleymaniye Complexes as examples. In this context, the main purpose of the study is to examine the effects of the foundation institution in the Ottoman Empire on social and economic life from a historical and analytical perspective. In this context, in order to more clearly reveal the purpose of the study, the fifteenth and sixteenth centuries, which are considered to be the most glorious periods of the Ottoman Empire in terms of socio-economic aspects, were examined. Then, two complexes were selected and the scope of the study was narrowed down in terms of both the period and the complex examples. In the study, which was carried out using the comparative analysis method, the foundation documents, structural features, service areas and social effects of the Fatih and Süleymaniye Complexes were examined. As a result of the study, it is seen that both complexes reflect the conditions of the periods in which they were built and the vision of the sultans, and are a summary of the social, economic and religious structure of the Ottoman society. The Fatih Complex stands out as an important representation of the ideals of the foundation period of the Ottoman Empire and was built with the integration of social solidarity, education and religious services. The Süleymaniye Complex symbolizes the political and cultural power of the reign of Suleiman the Magnificent, which is considered the golden age of the Ottoman Empire, and goes beyond being just a religious center and was designed as a complex that offers science, art and social services together, reflecting the universal vision of the Ottoman Empire.
Benzer Tezler
- III. Selim dönemi Mihrimah Sultan, Rüstem Paşa ve Hace Ayşe Sultan Vakıflarının Osmanlı Devleti'nin sosyo-ekonomik hayatındaki yeri
In the III. Selim Period Mihrimah Sultan, Rüstem Pasha and Hace Ayşe Sultan Waqfs the Role of the Ottoman State in the Socio-Economic Life
ARZU KANSOY
- Sosyo-ekonomik yönleri ile Bezm-i Alem Valide Sultan Vakıf Gureba Hastanesi
The Poor Hospital of Bezm-i Alem Valide Sultan Foundation with socio-economic aspects
KENAN GÖÇER
- II. Selim dönemine âit 547 Nolu Bolu Livası Evkaf Defterine göre Yedidivan, Hızırbey ili ve Ereğli Vakıfları
Yedidivan, Hızırbey ili and Ereğli foundations according to Awqaf Book of Bolu Liva Numbered 547 during the time of Selim II
ESLEM NUR GEL
- Osmanlı toprak rejimi ve tarihsel süreç içinde kooperatifçiliğimiz
Ottoman land regime and historical approach to Turkish cooperatives
MUSTAFA HATİPLER
Doktora
Türkçe
2010
ZiraatNamık Kemal ÜniversitesiTarım Ekonomisi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İSMAİL HAKKI İNAN
- Kadın vakıfları: Kütahya örneği (1789-1923)
Women foundations: Models of Kütahya (1789-1923)
ÖZLEM SOYER ZEYREK
Yüksek Lisans
Türkçe
2007
TarihDumlupınar ÜniversitesiYakınçağ Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF.DR. ALİ SARIKOYUNCU