Kıraat ekolleri ve teşekkül süreci
The qirâ'ât schools and their formation process
- Tez No: 962471
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ YUSUF ZİYA KURTULUŞ, DR. ÖĞR. ÜYESİ MUHAMMET KARAAĞAÇ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Sinop Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 133
Özet
Kıraat ekollerinin teşekkül sürecinin temelinde, Hz. Peygamber tarafından ümmete verilen yedi harf ruhsatı yer almaktadır. Bu ruhsat, Müslümanların farklı lehçe ve ağız yapılarına sahip olmaları nedeniyle Kur'ân'ı daha kolay öğrenmeleri ve telaffuz edebilmeleri için bir kolaylık sağlamış, uygulamaya ise Hz. Peygamber hayattayken başlanmıştır. Ruhsat, Medine merkezli olarak kabile yurtlarına ve oradan da İslâm coğrafyasının diğer merkezlerine yayılmıştır. Tarihsel süreçte kıraatlerin farklı bölgelerde yayılması yalnızca ferdi çabalarla sınırlı kalmamış, siyasi ve toplumsal politikaların da bu sürece yön verdiği görülmüştür. Özellikle Hulefâ-yi Râşidîn döneminde Medine merkezli yürütülen yerleşim ve eğitim politikaları, Kur'ân'ın doğru okunması ve kıraat vecihlerinin sağlam bir isnad zinciriyle aktarılması yönünde sistemli uygulamalar geliştirmiştir. Hz. Ömer'in kıraatle ilgili aldığı önlemler, hem gramer (i'râb) hatalarının önüne geçmek hem de kıraat çeşitlerinin güvenli biçimde muhafazasını sağlamak açısından dikkat çekicidir. Aynı zamanda iskân politikaları ile farklı lehçelere sahip Arap kabilelerinin ve gayrimüslim unsurların bir arada yaşaması sağlanmış, bu durum lehçe farklılıklarının belirginleşmesiyle kıraat ihtilaflarını artırmıştır. Hz. Osman döneminde bu ihtilafların toplumsal düzeni tehdit edecek boyuta gelmesi üzerine istinsah çalışmaları hızlandırılmış, merkezî otorite Mushaf nüshalarını çoğaltarak farklı bölgelere göndermiştir. Bu süreçte Medine, Mekke, Kûfe, Basra ve Şam gibi merkezlere uzman kârîler tayin edilerek söz konusu beldelerde kıraat ekollerinin temelleri atılmıştır. Emevîler döneminde ise eğitim faaliyetleri devlet eliyle değil, daha çok âlimlerin öncülüğünde yürütülmüş; halkın mevcut kıraatlere olan alışkanlıkları ve âlimlerin gayretleriyle ekoller hızla gelişmiştir. Bu süreçte mevâlîlerin, yani Arap olmayan Müslümanların, kıraat ilmi dâhil birçok alanda büyük başarılar elde ettiği görülmektedir. Bugün kıraat-i seb'a ve kıraat-i aşere imamlarının büyük kısmının mevâlî kökenli olması da bu politikanın ve sosyal dönüşümün somut bir neticesidir. Bu tez çalışması, kıraat ekollerinin oluşumuna etki eden siyasi, sosyolojik ve kültürel faktörleri tarihsel veriler ışığında değerlendirerek kıraat tarihine disiplinlerarası bir bakış sunmayı hedeflemektedir. Yedi harf ruhsatının fonksiyonu, Medine dönemi politikaları, Hulefâ-yi Râşidîn'in kıraatle ilgili uygulamaları, Emevîlerin eğitim anlayışı ve mevâlîlerin rolü gibi başlıklar altında yapılan analizler, kıraat ekollerinin sadece bireysel değil, sistematik ve çok boyutlu bir teşekkül sürecine dayandığını ortaya koymaktadır.
Özet (Çeviri)
The foundational factor behind the historical development of the Qirāʾāt (Qurʾanic recitation) schools is the concession known as the“Seven Letters”(Sabʿat Ahruf) granted by the Prophet Muhammad. This concession was introduced during the Prophet's lifetime to facilitate the recitation and memorization of the Qurʾān by Muslims who spoke in diverse dialects and linguistic variations. Initially implemented in al-Madîna, the practice spread to tribal territories and then across the broader Islamic world. From a historical perspective, this transmission was not limited to individual scholarly efforts but was also significantly shaped by political and social strategies. Policies initiated in al-Madîna during the Rashidun Caliphate, particularly under the leadership of ʿUmar ibn al-Khaṭṭāb, laid the groundwork for ensuring accurate recitation and minimizing grammatical (iʿrāb) errors. These policies emphasized systematized instruction and transmission of recitational variants with a sound chain of narration. Concurrently, settlement policies fostered the coexistence of Arabs and non-Arabs, bringing about dialectal variety that in turn contributed to divergences in recitation styles. The growing prominence of such disputes, especially in the early years of ʿUthmān's caliphate, led to an official codification process, including the reproduction and dissemination of unified Mushaf copies to key urban centers. To standardize recitation and prevent further fragmentation, qualified reciters (qurrāʾ) were dispatched to the major centers of al-Madina, Mecca, Kufa, Basra, and Damascus, thereby laying the institutional foundations of the Qirāʾāt schools. This state-led initiative distinguished the Rashidun period from the Umayyad era, during which educational responsibilities shifted more toward independent scholars. The populace's familiarity with earlier recitations and the scholarly ownership of religious instruction during the Umayyad rule accelerated the development of regional Qirāʾāt schools. During this period, numerous study circles (halaqāt) emerged across the Islamic world. Moreover, the Umayyad policy toward mawālī (non-Arab converts) played a crucial role in their integration into intellectual and religious life. Many mawālī advanced in Qurʾanic sciences, including Qirāʾāt, and became prominent scholars. Today, most of the imams of the canonical seven and ten Qirāʾāt are of mawālī origin, reflecting the lasting impact of these early political and educational strategies. This study offers a multidisciplinary analysis of the factors contributing to the formation of Qirāʾāt schools. By examining historical, political, social and cultural dimensions such as the Seven Letters concession, the Medina polity, transmission policies under the Rashidun caliphs, the educational transition in the Umayyad period, and the role of mawālī the thesis argues that the formation of Qirāʾāt schools was a complex, institutional, and multifaceted process, rather than the product of isolated individual efforts.
Benzer Tezler
- Süfyân es-Sevrî ve Abdürrezzâk es-San'ânî tefsirlerinde kıraat olgusu
Başlık çevirisi yok
MOHAMMED NASSER AL-MAGHRABI
Yüksek Lisans
Arapça
2022
DinMarmara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MUSTAFA KILIÇ
- Irak havzasında teşekkül eden Basra ve Kûfe tefsir ekolleri (Hicri I. asır)
Basra and Kufa tafsir schools established in the Iraqi(Hijri 1st century)
HASAN AKCAN
- Âl-i İmrân Sûresi'ndeki kıraât vecihlerinin Arap grameri yönünden incelenmesi
Examination of the reading verses in the Surah Al-i Imran in terms of Arabic grammar
AHMET ZEBEK
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DilbilimMardin Artuklu ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HAMİT SALİHOĞLU
- Nisâ sûresinin kırâat-i aşere açısından tahlili
The analyzation of surat al-Nisa in the light of ten mutawatir recitations
YAŞAR AKASLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
DinOndokuz Mayıs ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. YAŞAR KURT
- Dânî'nin el-Muhkem fî 'İlmi Nakti'l-Mesâhif adlı eserinin Resmu'l-Mushaf açısından tahlili
Analysis of Dânî's work named Al-Muhkem fî 'Ilmi Nakti'l-Mesâhif in terms of Resmu'l-Mushaf
MEHMET ALİ AYDEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DinNevşehir Hacı Bektaş Veli ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MUSTAFA SAĞLAM