Tekkeden gazinoya, hamamdan tiyatroya: Derviş Vâsıf Mecmuası ile 19. yüzyılda tasavvuf
Derviş Vâsıf's Mevlevi Miscellany: Sufism in the 19th century from lodge to casino
- Tez No: 962543
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ ZEYNEP OKTAY
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Sosyoloji, Tarih, Türk Dili ve Edebiyatı, Sociology, History, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Boğaziçi Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 424
Özet
Bu çalışmada, Vâsıf'ın (ö. 1899'dan sonra) çok yönlü kimliği kapsamlı biçimde ele alınmakta; onun şahsi üslubuyla tertip ettiği“Derviş Vâsıf Mecmuası”ise ilk kez gün yüzüne çıkarılmaktadır. Dini düşünce, edebiyat, gündelik yaşam ve eğlence kültürünü harmanlayan bu mecmua, 19. yüzyıl sonu Osmanlı toplumunun çokdilli, çokkültürlü yapısını yansıtmaktadır. Tasavvufla dünyevi arzu, mahremiyetle kamusallık gibi kavramlar mecmuada bir arada yer almakta ve bu durum metni hem bireysel hem tarihsel açıdan önemli kılmaktadır. Birinci Bölüm, Vâsıf ve mecmuasını tanıtarak çalışmanın kapsamını, yöntemini ve akademik bağlamını sunmaktadır. İkinci Bölüm, "Derviş Vâsıf'ın Mevlevi Mecmuası'nın dilsel, biçimsel ve türsel özelliklerini incelemekte ve kütüphanelerde Vâsıf'ın tertip ettiği Mecmu'a-i Medayih-i Hazret-i Mevlânâ adıyla kayıtlı eserler ile karşılaştırmalı analizler gerçekleştirilmiş; arşiv belgeleri, gazete küpürleri ve içerik dökümleri tablolar hâlinde sunularak iki mecmuanın ayrıştığı noktalar somut biçimde ortaya konmaktadır. Üçüncü Bölüm, Vâsıf'ın aşk, terk edilme ve kimlik dönüşümünü içeren iç dünyasını, Osmanlı kent kültürü bağlamında yakın okuma yöntemiyle yeniden inşa etmektedir. Dördüncü Bölüm, modernleşme ve sekülerleşme süreçlerinin duyular rejimini nasıl dönüştürdüğünü beş temel duyu üzerinden analiz etmektedir. Beşinci Bölüm, temel bulguları özetlemekte ve mecmuayı çok katmanlı bir metin olarak değerlendirmektedir. Altıncı Bölüm, 1a–51a varakları arasındaki şiir ve düzyazıları, ayrıca daha önce tanımlanmamış bir nazîre mecmuasını transkripsiyon hâlinde sunmaktadır.
Özet (Çeviri)
This study explores the multifaceted identity of Derviş Vâsıf (d. after 1899)—a significant yet forgotten Mevlevi figure—through the first-time scholarly analysis of his personally compiled“Derviş Vâsıf Mevlevi Miscellany”. Blending religious thought, literature, daily life, and entertainment, this text embodies the multilingual and multicultural texture of late 19th-century Ottoman society. Apparent oppositions—mysticism and desire, privacy and exposure—coexist, making the mecmua a uniquely rich document. Chapter One introduces Vâsıf and his miscellany, outlining the research scope, methods, and scholarly context. Chapter Two examines the linguistic, formal, and generic qualities of“Derviş Vâsıf's Mevlevi Miscellany”, comparing it with similarly titled works. Chapter Three reconstructs Vâsıf's emotional and intellectual life—his love, rejection, and evolving identity—through close readings situated in Ottoman urban culture. Chapter Four focuses on the five senses as culturally and spiritually charged elements, exploring how modernization and secularization reshaped sensory regimes in late Ottoman Istanbul. Chapter Five summarizes key findings and evaluates the miscellany as a multi-layered memory text. Chapter Six presents a full transcription of folios 1a–51a, including poems, prose, and a previously unidentified nazire mecmua. A glossary of Mevlevi terms and digital mapping of Vâsıf's Istanbul—via MAXQDA and historical maps—enhance the interdisciplinary approach. Ultimately, Derviş Vâsıf's Mevlevi Miscellany emerges not merely as a literary collection but as a profound reflection of cultural transformation and Sufi expression in the late Ottoman world.
Benzer Tezler
- Es'ad Erbilî'nin Türkçe şiirlerinin dinî-tasavvufî açıdan tahlili
The religious-sufistic (mystical) analyses of Es'ad Erbili's Turkish poems
DURMUŞ ALİ AKKAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Dinİstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ÖZLEM GÜNEŞ
- Safeviliğin oluşumu, şiileşmesi ve diğer tarikatlara bakışı
The formation of Safavids, their conversion to shi'ism and views on other tariqas
İSKENDER TANIŞ
Doktora
Türkçe
2023
DinNecmettin Erbakan ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. DOĞAN KAPLAN
- Üsküdar'ın cami olarak işlevlendirilmiş tekkelerinin korunma durumları
Üsküdar's used as a mosque dervish lodges' of functional change
ÖZGÜ DEVELİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
MimarlıkFatih Sultan Mehmet Vakıf ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İBRAHİM NUMAN
- Mehmet Hazmi Tura
Mehmet Hazmi Tura
FATMA SENA YÖNLÜER
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
BiyografiMarmara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NECDET TOSUN