Okula bağlılık, internet bağımlılığı ve sosyotelizmin liseye yeni başlayan ergenlerde boylamsal değişimi
A longitudinal study of school engagement, internet addiction and phubbing in adolescents
- Tez No: 962721
- Danışmanlar: PROF. DR. TARIK TOTAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Psikoloji, Psychology
- Anahtar Kelimeler: Okula bağlılık, sosyotelizm, internet bağımlılığı, boylamsal desen, School engagement, phubbing, internet addiction, longitudinal design
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 110
Özet
Bu araştırmada, ortaokuldan liseye geçiş sürecindeki ergenlerin dijital davranışları ile okula bağlılık düzeyleri arasındaki ilişkilerin, üç zamanlı boylamsal bir desen çerçevesinde incelenmesi amaçlanmıştır. İnternet bağımlılığı ve sosyotelizm (kişiler arası iletişimi ihmal ederek dijital cihazlara yönelme) gibi dijital risk davranışlarının, lise birinci sınıfa yeni başlayan öğrencilerin okula yönelik tutumlarını ve aidiyet düzeylerini nasıl etkilediği değerlendirilmiştir. Geçiş dönemi, hem gelişimsel hem de çevresel etmenlerin yoğun olarak yaşandığı, öğrencilerin sosyal bağlarının yeniden şekillendiği ve duygusal dayanıklılıklarının sınandığı bir süreçtir. Bu bağlamda, okul psikolojik danışmanlarının, öğrencilerin yalnızca bireysel değil, aynı zamanda kişilerarası ve kurumsal düzeydeki uyumlarını da destekleyecek sistematik müdahalelere yönelmeleri önem taşımaktadır. Araştırma, Aydın ili Efeler ilçesinde öğrenim görmekte olan 421 lise birinci sınıf öğrencisi ile yürütülmüştür. Veri toplama süreci, aynı öğrenci grubuna yönelik olarak eğitim-öğretim yılı boyunca üç farklı zaman noktasında gerçekleştirilmiştir. Okula bağlılık düzeyini belirlemek amacıyla Okula Bağlılık Ölçeği, internet bağımlılığı düzeyini değerlendirmek üzere İnternet Bağımlılığı Ölçeği ve sosyotelizm incelemek üzere Sosyotelizm Ölçeği kullanılmıştır. Elde edilen veriler, üç zamanlı boylamsal çapraz gecikmeli panel deseni doğrultusunda yapılandırılmış ve yapısal eşitlik modellemesi yöntemiyle analiz edilmiştir. Bulgular, internet bağımlılığı ile sosyotelizm davranışı arasında zaman içinde karşılıklı ve anlamlı ilişkiler olduğunu ortaya koymuştur. Bu durum, dijital aygıt kullanımındaki artışın yalnızca bireysel düzeyde bir alışkanlık olmadığını, aynı zamanda sosyal etkileşim biçimlerini dönüştüren çift yönlü bir süreç olduğunu göstermektedir. Yapısal eşitlik modelinden elde edilen bulgular, okula bağlılık değişkeninin hem internet bağımlılığı hem de sosyotelizm üzerindeki çapraz gecikmeli etkilerinin istatistiksel olarak anlamlı olmadığını göstermektedir. Bu durum, öğrencilerin kurumsal aidiyet düzeylerinin dijital risk davranışları üzerindeki açıklayıcı gücünün sınırlı olabileceğine ve söz konusu davranışların daha çok diğer bireysel ya da bağlamsal değişkenler aracılığıyla şekillenebileceğine işaret etmektedir. Psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerinin, öğrencilerin dijital risk davranışlarıyla başa çıkmalarını destekleyecek biçimde yapılandırılmasının önemine işaret etmektedir. Özellikle lise birinci sınıf düzeyinde, duygusal farkındalık, ilişkisel beceriler ve sosyal sorumluluk gibi gelişim alanlarına odaklanan grup rehberliği uygulamalarının, internet bağımlılığı ve sosyotelizm gibi dijitalleşme temelli davranışların azaltılmasında destekleyici bir çerçeve sunabileceği değerlendirilmektedir. Ancak okula bağlılık değişkeninin bu davranışlar üzerindeki etkisinin anlamlı düzeyde saptanmamış olması, müdahale tasarımlarında farklı psikososyal etkenlerin de dikkate alınması gerektiğine işaret etmektedir.
Özet (Çeviri)
This study aimed to examine the relationships between adolescents' digital behaviors and their levels of school engagement during the transition from middle school to high school, within the framework of a three-wave longitudinal design. The research investigated how digital risk behaviors, such as internet addiction and phubbing (the tendency to ignore interpersonal communication in favor of digital device use), influence students' attitudes and sense of belonging toward school at the beginning of the ninth grade. The transition period is characterized by intense developmental and contextual challenges, during which students' social bonds are reshaped and their emotional resilience is tested. In this context, it is crucial for school counselors to implement systematic interventions that support not only students' individual adjustment, but also their interpersonal and institutional adaptation processes. The study was conducted with 421 ninth-grade students enrolled in public high schools in the Efeler district of Aydın, Turkey. Data collection was carried out across three distinct time points throughout the academic year with the same group of participants. The measurement instruments included the School Engagement Scale to assess students' engagement levels, the Internet Addiction Scale to evaluate problematic internet use, and the Phubbing Scale to examine interpersonal neglect in digital contexts. Data were analyzed using structural equation modeling based on a three-wave cross-lagged panel design. The findings revealed significant and reciprocal relationships between internet addiction and phubbing over time. This suggests that the increase in digital device usage is not merely a habitual behavior at the individual level, but a bidirectional process that transforms patterns of social interaction. Results from the structural equation model further indicated that school engagement did not significantly predict either internet addiction or phubbing in any of the time points. These results imply that students' level of engagement with school may have limited explanatory power over digital risk behaviors, and that such behaviors may be shaped more prominently by other individual or contextual factors. The findings underscore the importance of structuring school counseling and guidance services to support students in coping with digital risk behaviors. In particular, group guidance programs focusing on emotional awareness, interpersonal competencies, and social responsibility may provide a supportive framework for reducing behaviors associated with internet addiction and phubbing during the critical first year of high school. However, the lack of significant predictive effects of school engagement on these behaviors highlights the need for future intervention designs to consider a broader range of psychosocial variables.
Benzer Tezler
- Adolesanlarda okul bağlılığı ve siber zorbalık duyarlılığı arasındaki ilşki
The relationship between school engagement and cyberbullying sensitivity among adolescents
ZEHRA YÜCEL
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2023
Çocuk Sağlığı ve HastalıklarıSağlık BakanlığıÇocuk Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MELTEM İLERİ
- Lise öğrencilerinin siber zorbalık ve siber mağduriyet yaşantılarının okula bağlılık ile ilişkisinin belirlenmesi
Determining the relationship of high school students' cyberbullying and cyber victimization experiences with school engagement
ALİ AKPINAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Eğitim ve ÖğretimHarran ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MESUT YILDIRIM
- Ortaokul öğrencilerinin şiddet eğilimleri ile okula bağlılık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi
The i̇nvestigation of the relationship between violence tendencies and school engagement levels of secondary schoool students
AKİF SAĞLAM
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Eğitim ve ÖğretimDokuz Eylül ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FATMA EBRU İKİZ
- Ortaokul öğrencilerinde okul bağlılığı, sosyal duygusal öğrenme becerileri ve akademik öz-yeterlik arasındaki ilişkiler
The relationships between school engagement, social emotional learning skills and academic self-efficacy in middle school students
CEYDA KARAMANLI GÜL
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Eğitim ve ÖğretimAnkara ÜniversitesiEğitimde Psikolojik Hizmetler Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. İLHAN YALÇIN
- Ortaokullarda görev yapan öğretmenlerin sanal kaytarma davranışları ile örgütsel bağlılık düzeyleri
Cyberloafing behaviors and organizational commitment levels of teachers at secondary schools
UMUT SADIK ATALAY
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Eğitim ve ÖğretimDokuz Eylül ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NECLA ŞAHİN FIRAT