Köy seyirlik oyunlarında ritüel kavramının incelenmesi
Reviewing of concept of ritual in theatrical village play
- Tez No: 962792
- Danışmanlar: PROF. DR. ÇİĞDEM KILIÇ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Halk Bilimi (Folklor), Sahne ve Görüntü Sanatları, Sanat Tarihi, Folklore, Performing and Visual Arts, Art History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Haliç Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tiyatro Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 133
Özet
Bu çalışmanın amacı, köy seyirlik oyunlarındaki dini ve din dışı ritüellerin oyunlara yansımasını inceleyerek topluma katkılarını, kültürdeki yeri ve günümüze yansıma şekillerinin ortaya çıkmasıdır. İnsanlık var olduğundan beri belirli ritüeller vardır. Bu ayinler ve ritüellerle insanlar kendilerini Tanrı'ya yaklaştırmaya çalışırlar. Bu sayede tören yaptıkları, adaklar sundukları tanrı veya tanrılar tarafından korunduklarına inanırlar. Bu nedenle köy seyirlik oyunları, toplumun hafızasının oyunlara yansımış halidir. Tanrı için yapılan törenler dünyanın her yerinde farklı şekillerde olsa da hepsinin amacı bolluk, bereket, korunma, sağlık, mutluluk, huzur ve ölümden korkma üzerinedir. Bu çalışmada, köy seyirlik oyunlarının tarihi gelişimi ve ritüellerle ilişkisi incelendi. Ritüellerin dini kökenli ve din dışı olanları üzerinde örnekler verilerek açıklamalarda bulunuldu. Türkler İslamiyet'ten çok önce Gök Tanrı, Şamanizm, Budizm gibi dinleri benimsemişlerdir. Yuğ (ölüm törenleri), Sığır (av törenleri), Şölen (ziyafet törenleri) bu törenlerde tanrıya adaklar sunulmuş ve çeşitli oyunlar, canlandırmalar yapılarak ritüeller gerçekleştirilmiş. Daha sonra Orta Asya'dan Anadolu'ya göç eden Türkler bu geleneği Anadolu'ya getirerek burada da doğaçlama olarak devam ettirmişlerdir. Buradaki oyunların yazılı metinleri yoktur. Anadolu'da bahar aylarının gelmesiyle baharın kutlayan oyunlar görülür. Düğünlerde, bayramlarda, mevsim dönümlerinde, kışın evlerin odalarında oynanır ve özellikle de baharın gelişini kutlayan ritüellere sahiptirler. Bu oyunlardaki mekân geniş bir köy meydanı olabileceği gibi küçük bir oda veya bir otlaklık arazide olabilir. Bu oyunlar İslamiyet öncesinden izler taşır. Özellikle de Şamanizm, Gök Tanrı ve Budizm'den ritüeller bulundururlar. Bu oyunlar: Saya Gezme, Koç Katımı törenleri, Cemal Oyunu, Çömçe Gelin, Köse Gelin vb. oyunlar kötülüğe karşı iyilik, kıtlığa karşı bolluk bereket gibi unsurlar üzerine inşa edilir. Köy seyirlik oyunlarına köylü tiyatrosu, köy temsili, köy orta oyunu gibi isimlerde verilmiştir. Yapılan araştırmanın amacı, köy seyirlik oyunlarında İslamiyet öncesi ritüeller ve bu ritüellerin tiyatroya nasıl yansıdığının incelenmesidir.
Özet (Çeviri)
The aim of this study is to examine the reflection of religious and non-religious rituals in theatrical village plays on the plays and to reveal their contribution to society, their place in culture and the ways they are reflected in the present day. There have been certain rituals since the beginning of humanity. With these ceremonies and rituals, people try to get closer to God. In this way, they believe that they are protected by the God or Gods to whom they perform ceremonies and make offerings. Therefore, theatrical village plays are the reflection of the memory of society on the plays. Although the ceremonies performed for God are in different forms all over the world, all of them aim at abundance, fertility, protection, health, happiness, peace and fear of death. In this study, the historical development of theatrical village plays and their relationship with rituals were examined. Examples were given and explanations were made on the religious and non-religious rituals. Turks adopted religions such as Tengri, Shamanism and Buddhism long before Islam. Yugh (Turkish Death ceremonies), Sığır (Hunting ceremonies), Şölen (Feast ceremonies) in these ceremonies, offerings were made to the god and various plays, reenactments and rituals were performed. Later, the Turks who migrated from Central Asia to Anatolia brought this tradition to Anatolia and continued it here in an improvised manner. There are no texts for these plays. Plays celebrating spring are seen in Anatolia with the arrival of spring months. They are played at weddings, festivals, seasonal changes, in the rooms of houses in winter and they especially have rituals celebrating the arrival of spring. The exterior for these plays can be a large village square, a small room or a pasture. These plays carry traces from pre-Islamic times. They especially include rituals from Shamanism, Tengri and Buddhism. These plays: Saya Gezime, Koç Katımı Ceremonies, Cemal Oyunu, Çömçe Gelin, Köse Gelin etc. are built on elements such as goodness against evil, abundance against famine. Theatrical village plays are also called peasant theater, village representation, village folk theater. The aim of the research is to examine the pre-Islamic rituals in theatrical village plays and how they are reflected in theater.
Benzer Tezler
- Dramatik köy seyirlik oyunlarının ritüel bağlamında liminal liminoid kavramları açısından incelenmesi
An observation of dramatic theatrical village plays in the context of ritual in terms of the concepts of liminal and liminoid
GÜRKAN KORKMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Sahne ve Görüntü SanatlarıHaliç ÜniversitesiTiyatro Ana Sanat Dalı
PROF. DR. CEVAT ÇAPAN
- Köy seyirlik oyunlarında komedi unsuru olarak cinsellik
The sexualty as an element of comedy in the theatrical village play
GİZEM TAŞTAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Sahne ve Görüntü SanatlarıHaliç ÜniversitesiTiyatro Ana Sanat Dalı
PROF. DR. CEVAT ÇAPAN
PROF. DR. AYŞE AYŞIN CANDAN
- Günümüze kadar gelmiş köy seyirlik oyunlarından örnekler
Samples of traditional village plays are still staged today
MEHTAP ÜÇÖZ ÇEBİ
- Anadolu'da eril bereket, koruyucu kültler ve tanrılar -Phalik sembol ve ritüeller-
Fertility, protective male gods and cults in Anatolia
FEYZULLAH ERAY DÖKÜ
- Cemşid'den Hızır'a bereket mitleri
Myths of abundance from Cemşid to Hızır
AYGÜL KÖŞKER
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul Kültür ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUHARREM KAYA