Geri Dön

Türkçede güdü ve duygu göstergeleri: Ünlemler

Motive and emotion indicators in Turkish: Interjections

PDF İndir

  1. Tez No: 963065
  2. Yazar: ŞEYMA NUR AKKAŞ
  3. Danışmanlar: PROF. DR. ÖZLEM DENİZ YILMAZ
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2025
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Marmara Üniversitesi
  10. Enstitü: Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Türk Dili Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 183

Özet

Bu çalışmada, Türkiye Türkçesinde duyguların ifadesinde kullanılan dilsel araçlar olarak ünlemler eş zamanlı bakış açısıyla incelenmektedir. Duygular, insanların yaşamları boyunca varlığını sürdüren ruhsal hareketlerdir. Duyguları yansıtmada uzmanlaşmış (spesifik) dilsel araçlar ise ünlemlerdir. Ünlemler, esas işlevi duygu ve güdüleri bildirmek olan, geçici olarak farklı işlevler de üstlenebilen sözcük birimleridir. Çalışmada öncelikle duygu kavramı ele alınmakta; güdü, his, heyecan ve algı gibi ilgili kavramlar incelenmekte; duygunun güdü, duyu ve kültürle ilişkisine değinilmekte; çalışmanın dayanak noktalarından biri olan duygu sınıflandırmalarına da yer verilmektedir. Bu bağlamda özellikle birincil (temel) duyguların tespiti ve sınıflandırılması üzerinde durulmaktadır. Duygular ve onların sınıflandırması üzerine birçok çalışma vardır. Bu çalışmada birincil ve ikincil duyguların tespiti hususunda Robert Plutchik'in duygu çarkıfeleğinden yararlanılmaktadır. Plutchik, sekiz temel duygunun belirli kombinasyonlarla çok sayıda yeni duygu oluşturduğunu savunur ve iki temel duygunun birleşiminden oluşanlara“birincil ikililer”adını verir. Örneğin, birincil duygular olan sevinç ve kabullenmenin birleşimi sevgiye, tiksinti ve öfkenin birleşimi ise nefrete dönüşür. Plutchik'in yaklaşımı, ünlemlerin hem yapısal hem de işlevsel yönleriyle değerlendirme imkânı sunmaktadır. Plutchik'in birincil ve ikincil duygular ayrımının Türkçe ünlemlere uygulanması, ünlemlerin bildirdiği duyguları belirlemede çalışmanın kuramsal zeminini oluşturmaktadır. Bu çalışmada ünlemler, birincil ve ikincil ünlemler olarak sınıflandırılmaktadır. a!, ah!, ay!, bre!, e!, ıh!, ıy!, o!, of! / öf, oh!, oy!, peh (peh)!, vah! vb. birincil ünlemler; hiç anlamları olmayan, refleksif ve doğrudan duygu bildiren sözcük birimleridir. İkincil ünlemler ise arka planda anlamları sezilen; aman (aman)!, ayol!, (h)eyvah!, imdat, hoppala!, lan! ~ ulan!, sakın (ha)!, yazık! / heyhat!, Allah aşkına!, aşk olsun!, bana bak! / baksana!, daha (da) neler!, hiç öyle şey olur mu! ~ (hiç) öyle şey mi olur!, ne alaka! / kelalaka!, ne münasebet!, oh olsun!, yok artık! gibi ünlemlerdir. İkincil ünlemlerin anlamları sezilse de bu anlamlar ikinci derecelidir. Onların da temel işlevi, birincil ünlemler gibi, güdü ve duyguları dile getirmektir. İkincil ünlemler, çalışmada kuruluşları/yapıları açısından üç türe -kelime ve kelime şekli yapısında olanlar, öbek yapısında olanlar ve cümle yapısında olanlar- ayrılıp birincil ve ikincil işlevlerine göre incelenmektedir.

Özet (Çeviri)

In this study, interjections used as linguistic tools for expressing emotions in Turkey Turkish are examined from a synchronic perspective. Emotions are mental movements that persist throughout people's lives. The linguistic tools specialized in reflecting emotions are interjections. Interjections are word units whose primary function is to convey emotions and impulses, although they may temporarily take on other functions. The study first addresses the concept of emotion; examines related concepts such as impulse, feeling, excitement, and perception; discusses the relationship of emotion with impulse, sensation, and culture; and includes classifications of emotions, which form one of the foundations of the study. In this context, particular emphasis is placed on the identification and classification of primary (basic) emotions. There are many studies on emotions and their classification. In this study, Robert Plutchik's emotion wheel is used for identifying primary and secondary emotions. Plutchik argues that eight basic emotions combine in specific ways to form many new emotions, and he names the combinations of two basic emotions as“primary dyads.”For example, the combination of the primary emotions joy and acceptance results in love, while the combination of disgust and anger results in hatred. Plutchik's approach provides a framework for evaluating interjections both structurally and functionally. The application of Plutchik's distinction between primary and secondary emotions to Turkish interjections constitutes the theoretical basis of the study in determining the emotions expressed by interjections. In this study, interjections are classified as primary and secondary interjections. Interjections such as a!, ah!, ay!, bre!, e!, ıh!, ıy!, o!, of! / öf!, oh!, oy!, peh (peh)!, vah! etc., are primary interjections; they are word units that do not have any lexical meaning, are reflexive, and directly express emotion. Secondary interjections, on the other hand, are those in which meanings can be sensed in the background; such as aman (aman)!, ayol!, (h)eyvah!, imdat!, hoppala!, lan! ~ ulan!, sakın (ha)!, yazık! / heyhat!, Allah aşkına!, aşk olsun!, bana bak! / baksana!, daha (da) neler!, hiç öyle şey olur mu! ~ (hiç) öyle şey mi olur!, ne alaka! / kelalaka!, ne münasebet!, oh olsun!, yok artık! etc. Although the meanings of secondary interjections can be sensed, these meanings are secondary. Like primary interjections, their main function is to express emotions and impulses. In this study, secondary interjections are categorized into three types based on their structure: those in the form of words and word X forms, those in the form of phrases, and those in the form of sentences, and they are analyzed according to their primary and secondary functions.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    541759

    Ortaokul öğrencilerinin fen öğrenme yaklaşımlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi (Van ili örneği)

    An investigation of science learning approaches of the secondary school students with regard to some variables (Example of Van province)

    DUYGU GÜNDÜZ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2018

    Eğitim ve ÖğretimVan Yüzüncü Yıl Üniversitesi

    Matematik ve Fen Bilimleri Eğitimi Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. SERHAT KOCAKAYA

  2. Tez No

    712266

    Futbolda takım imajı, takım sadakati ve seyirci güdüleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi: Büyükşehir belediye Erzurumspor örneği

    Examination of the correlation between the team image, team loyalty and the audience drives in football: The case of Erzurumspor

    MUHAMMET TALHA HAN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2021

    SporAğrı İbrahim Çeçen Üniversitesi

    Beden Eğitimi ve Spor Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. ERCAN POLAT

  3. Tez No

    5650

    Çeviri dersinde yapılaşma (uygulama sorunları-yöntem önerileri)

    Strukturierung im übersetzungsunterricht (probleme der praxis-vorschlage zur methodik)

    A. TURGAY KURULTAY

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    1989

    Eğitim ve Öğretimİstanbul Üniversitesi

    Alman Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı

    PROF.DR. ŞARA SAYIN

  4. Tez No

    621294

    Öğrenme amaçlı yazma etkinliklerinin güdülenme ve öğrenme stratejilerine etkisi

    The effect of writing to learn activities on motivation and learning strategies

    AYHAN İNCİRCİ

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2020

    Eğitim ve ÖğretimDüzce Üniversitesi

    Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ ASLIHAN KUYUMCU VARDAR

  5. Tez No

    415759

    Türkçe sözdiziminde yan cümle ve kullanımları

    Subordinate clause and usage in turkish syntax

    ÖZLEM ERDOĞAN

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2015

    DilbilimCumhuriyet Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. İBRAHİM DELİCE

Geri Dön