Geri Dön

Teftâzânî'de âdet teorisi ve kesin bilgi ifade etmesi

Nomological knowledge and its contribution to certain knowledge: An analytical study of al-Taftāzānī

  1. Tez No: 963577
  2. Yazar: ZEHRA ÖZTÜRK
  3. Danışmanlar: DOÇ. DR. RIDVAN ÖZDİNÇ
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Din, Religion
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2025
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: İstanbul Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Kelam Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 113

Özet

Âdet teorisi, âlemdeki düzenin sürekliliğinin ilâhî kudretin devamlı yaratması ile sağlandığı ve doğal sebeplerin bu düzenin devamlılığında etken olmadığı fikrine dayanmaktadır. Bu yönüyle teori, özellikle mûcizenin imkânı ve kulların fiilleri gibi temel kelâmî meselelerin açıklanmasında belirleyici rol oynar. Bu çalışma, klasik kelâm geleneğinde Allah-âlem ilişkisinin sürekliliğini açıklamak üzere teorileştirilen âdet inancının, müteahhir dönemin önde gelen kelâm âlimlerinden Sa'düddîn Teftâzânî özelinde analitik bir incelemesini sunmaktadır. Teftâzânî bir yandan bu teoriyi ispat eden delilleri derinlemesine incelemiş; bir yandan da teorinin beraberinde gündeme getirdiği, meşruiyetini sabit ve değişmez bir evrensel düzen düşüncesinden alan bilgilerin güvenilirliği problemini çözmeye çalışmıştır. Bu bağlamda tez, iki temel soruya odaklanmaktadır. Bunlardan ilki, âdet inancını ortaya çıkaran epistemolojik, ontolojik ve teolojik kabullerin neler olduğu; ikincisi ise evrensel düzenin ilâhî iradeye dayalı olarak açıklanmasının ardından, bu düzene dayanan bilgilerin güvenilirliğinin nasıl sağlandığıdır. Çalışma boyunca bu iki soru merkeze alınarak İslam düşünce tarihinde ortaya çıkan farklı doğal nedensellik anlayışları incelenmiş, ardından da Teftâzânî'nin anlayışı bu sorular ışığında bütüncül bir biçimde analiz edilmiştir. Bu analiz neticesinde, Teftâzânî'nin kelâm sisteminde âdet düzeninin kesin bilgiye kaynaklık edebileceği yönündeki iddianın, ilâhî fiillerin ta'lîli meselesiyle doğrudan ilişkili olduğu; onun ta'lîl konusundaki görüşlerinin âdî bilgilere ilişkin kesinlik iddiasını tutarlı şekilde temellendirildiği ve bu iddiayı tamamlayıcı bir işlev gördüğü sonucuna ulaşılmıştır.

Özet (Çeviri)

The theory of ʿādah (custom) is based on the notion that the continuity of order in the universe is maintained through the constant creation by divine power, and that physical causes have no intrinsic role in sustaining this order. In this respect, the theory plays a decisive role in explaining foundational theological issues such as the possibility of miracles and human acts. This study offers an analytical examination of the belief in ʿāda, which was theorized within the classical kalām tradition to explain the continuity of the God-world relationship, with a specific focus on Saʿd al-Dīn al-Taftāzānī, one of the prominent theologians of the post-classical period. Al-Teftāzānī, on the one hand, conducted an in-depth examination of the arguments supporting this theory; on the other hand, he sought to address the epistemological challenge posed by the theory itself, namely, the problem of the reliability of knowledge that derives its legitimacy from the notion of a fixed and unchanging physical order. Accordingly, the thesis concentrates on two central questions: first, what epistemological, ontological, and theological assumptions gave rise to the belief in ʿāda; and second, following the explanation of physical order as grounded in divine will, how the reliability of knowledge based on this order can be justified. Throughout the study, various perspectives on physical causality in the history of Islamic thought are discussed, and al-Taftāzānī's works are analyzed comprehensively in light of these two guiding questions. As a result of this analysis, it has been concluded that the claim in Saʿd al-Dīn al-Taftāzānī's kalām system that the order of ʿāda can serve as a source of certain knowledge is directly related to the issue of justification (taʿlīl) of divine acts. Moreover, his views on taʿlīl are consistently grounded in, and function as a complement to, his assertion regarding the certainty of customary knowledge.

Benzer Tezler

  1. 2. Murad dönemi tezhipli el yazmalar

    Başlık çevirisi yok

    ITIR TANSI GÜNAYDIN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    1993

    El SanatlarıHacettepe Üniversitesi

    Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. BAĞCI SERPİL

  2. Teftâzânî'de Burhan ve Burhân-ı Temânu Delili

    The Evidence of Burhan and Conflict of Will in Taftazani

    ADEM SÜNGER

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2016

    DinYalova Üniversitesi

    Kelam Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. AHMET SÜRURİ

  3. Teftâzânî'de bilgi teorisi

    Al-Taftāzānī's theory of knowledge

    ZİYA ERDİNÇ

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2019

    DinSakarya Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. RAMAZAN BİÇER

  4. Teftâzânî'de hüsün ve kubuh

    Husn and qubh in Taftâzânî

    MELİKE SARIASLAN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2022

    Dinİstanbul Üniversitesi

    Kelam Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. FİKRET SOYAL

  5. Teftâzânî'de insan fiilleri

    Human acts in al-Taftazani

    YUNUS EMRE SAĞIRLI

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2017

    DinÇanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. OSMAN DEMİR