Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçiş ve cumhurbaşkanlığı makamının dönüşümü
Transition to the presidential government system and transformation of the office of the president
- Tez No: 963952
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ABDULLAH AYDIN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Kamu Yönetimi, Public Administration
- Anahtar Kelimeler: Cumhurbaşkanlığı makamı, Parlamenter Sistem, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi, Presidency, Parliamentary System, Presidential Government System
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 219
Özet
Devlet Başkanlığı makamı Türkiye siyaset hayatını en fazla meşgul eden ve en çok konu edilen kurumların başında gelir. Parlamenter sistemle uzun yıllar yönetilmiş olan Türkiye'de, bu sistemin ruhuna aykırı olacak şekilde cumhurbaşkanlığı makamına ayrıcalıklar verilmiştir. Özellikle 11. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'ün seçimine kadar ki süreçte askeri darbeler sonucu değiştirilen anayasalarda (özellikle 1982 Anayasası) cumhurbaşkanına saf parlamenter sistemin yapısından uzaklaşarak anayasal yetkiler verilmiştir. 2006 yılı son çeyreğinde başlayıp 28 Ağustos 2007 tarihinde Abdullah Gül'ün Cumhurbaşkanı seçilmesiyle tamamlanan 11. Cumhurbaşkanlığı seçimi süreci, ülkede ciddi siyasal tartışmalara yol açmıştır. Bu dönemde, özellikle 27 Nisan tarihinde Genelkurmay Başkanlığı tarafından yayımlanan bildiri ile Anayasa Mahkemesi'nin kamuoyunda“367 krizi”olarak anılan kararı, iktidardaki Adalet ve Kalkınma Partisi (AK Parti) ile muhalif çevreler arasında derin bir görüş ayrılığı yaratmıştır. Cumhurbaşkanlığı seçimi etrafında yoğunlaşan bu gerilim, anayasal bir krize dönüşmüş ve AK Parti hükümeti bu krizi aşmak amacıyla anayasa değişikliğine gitmiştir. 21 Ekim 2007 tarihinde gerçekleşen halk oylamasıyla onaylanan bu değişiklikle birlikte, Cumhurbaşkanı'nın halk tarafından seçilmesi hükme bağlanmış ve bu durum, 1982 Anayasası'nın parlamenter sistemden önemli ölçüde sapmasına neden olmuştur. Bu çerçevede, 10 Ağustos 2014 tarihinde gerçekleştirilen seçimle birlikte Türkiye'de ilk kez Cumhurbaşkanı doğrudan halk oyuyla belirlenmiştir. Bu gelişmeyle birlikte hem halk tarafından seçilen Cumhurbaşkanı hem de seçilmiş Türkiye Büyük Millet Meclisi, siyasal sistemde güçlü aktörler olarak öne çıkmış ve bu durum yönetim sistemi üzerine yoğun tartışmalara yol açmıştır. Söz konusu tartışmalar, 16 Nisan 2017'de yapılan anayasa referandumu neticesinde sistem değişikliğinin kabul edilmesiyle çözülmeye çalışılmıştır. Neticede 24 Haziran 2018 seçimlerinden itibaren parlamenter sistem sona ermiş ve Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi resmen yürürlüğe girmiştir. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi'ne geçilmesiyle beraber, Cumhurbaşkanı yürütme yetkisini münhasıran tek elde toplamıştır. Parlamenter sistemde yürütme organının asli unsurlarından biri olan Bakanlar Kurulu'nun kaldırılmasıyla, Cumhurbaşkanının yürütme işlevlerini yerine getirmesine yardımcı olmak üzere Kurullar, Ofisler ve Başkanlıklar gibi yeni idari yapılar oluşturulmuştur. Bunun yanı sıra, üst kademe kamu görevlilerinin atanması ve Cumhurbaşkanlığı kararnameleri çıkarılması gibi yetkiler de sistem değişikliğiyle birlikte Cumhurbaşkanına tanınan başlıca yürütme yetkileri arasında yer almaktadır.
Özet (Çeviri)
The presidency has been one of the most debated institutions in the political history of Turkey. Although the country was governed under a parliamentary system for many years, the presidency was endowed with privileges that often contradicted the principles of this system. Especially in the constitutions revised following military coups—most notably the 1982 Constitution—the president was granted constitutional powers that deviated significantly from the framework of a pure parliamentary system, until the election of the 11th President, Abdullah Gül. The presidential election process that began in late 2006 and culminated with Abdullah Gül's election on August 28, 2007, sparked intense debates. Key events such as the General Staff's April 27 declaration and the Constitutional Court's“367 decision”brought the ruling AKP and opposition groups into sharp conflict over the presidency. In response, the AKP government pursued constitutional amendments to resolve the political crisis. The constitutional changes ratified by the October 21, 2007 referendum ended the significant deviations in the 1982 Constitution by introducing the direct election of the president by the people. Accordingly, for the first time, the president was elected by popular vote in the August 10, 2014 election. Since then, the coexistence of a popularly elected president and a powerful parliament (TBMM) sparked renewed discussions about the country's system of governance. These debates culminated in the April 16, 2017 referendum, which approved a shift to a presidential system. As of the June 24, 2018 elections, the parliamentary system was officially replaced by the Presidential Government System in Turkey. Under the new system, executive power is vested in the president. The previous Council of Ministers was abolished, replaced by new boards, offices, and presidencies designed to support the president's executive duties and responsibilities. Additionally, the president gained expanded authority, including the power to appoint senior public officials and issue executive decrees, marking significant changes in Turkey's governance structure.
Benzer Tezler
- Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçiş süreci ve kurumsal vizyonun inşasında liderlik
The process of transition to Presidential government system and leadership in the creation of institutional vision
SEDA ÇANKAYA
Doktora
Türkçe
2018
Kamu YönetimiSelçuk ÜniversitesiSiyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÖNDER KUTLU
- Türkiye'de cumhurbaşkanlığı kurumunun değişen anlamı: Halkoyuyla seçilmesi bağlamında bir analiz
The changing meaning of the presidency of the republic: An analysis in the context of the popular vote
NAZMİYE ÇAĞLAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Siyasal BilimlerSakarya ÜniversitesiSiyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. NEBİ MİŞ
- 2017 Anayasa değişikliğinin öncesinde ve sonrasında Türkiye'de Cumhurbaşkanlığı
2017 before changing the Constitution and after the Presidency in Turkey
YÜCEL EVİZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Kamu YönetimiDicle ÜniversitesiKamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. YILMAZ DEMİRHAN
- Yarı-başkanlık sisteminden Cumhurbaşkanlığı sistemine geçiş sürecinde Türkiye
Turkey which is in transition process from the semi-Presidential system to the Presidential system
TUNCAY BURA
- 8. Cumhurbaşkanı Turgut Özal'ın siyasi biyografisi
8th President Turgut Özal's political biography
SAMİ ORÇUN ERSAY
Doktora
Türkçe
2024
Siyasal BilimlerGalatasaray ÜniversitesiSiyaset Bilimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HÜSEYİN ÖZGÜR ADADAĞ